BZB nr 1 - Ekorozwój 2020
Twórcą antropozofii był austriacki ezoteryk i myśliciel Rudolf Steiner (1861-1925) działający w pierwszym dwudziestopię- cioleciu XXw. przede wszystkim w Europie Środkowej.
Antropozofia (anthropos = człowiek, sophia = mądrość), którą stworzył, jest - mieszczącą się w gnostycznym nurcie ezoteryki europejskiej - chrystocentryczną szkołą wtajemniczenia; jej celem jest przede wszystkim indywidualne przyspieszanie rozwoju człowieka. Metodą tego przyspieszenia jest rozwinięcie ludzkich zdolności poznawczych (wraz z poziomem moralnym).Jako "naukowa metoda poznania świata duchowego" antropozofia jest także światopoglądem, którego kwintesencję można określić jako "łączenie Nieba z Ziemią". Ta syntetyczna i holistyczna postawa antropozofii znajduje wyraz w jej alternatywnym programie kulturowo-cywilizacyjnym.
Fundamentem antropozoficznej alternatywy kulturowo-cywilizacyjnej jest przede wszystkim zasada "łączenia Nieba z Ziemią" (przemiany duchowej Człowieka i Natury), ale także antropozoficzna historiozofia: zgodnie z nią w procesie rozwoju człowieka pierwszą fazą była faza ścisłego związku człowieka ze światem duchowym (dominacja Bóstwa nad człowiekiem), w fazie drugiej rozpoczął się proces emancypacji człowieka (rozwój filozofii i nauki z techniką), w której stał się względnie niezależnym podmiotem ("ja"), w fazie trzeciej zaś, która zaczęła się w naszych czasach, zadaniem człowieka jest poznawczy powrót do świata duchowego - bezpośredniego kontaktu z Bogami - z zachowaniem podmiotowości i wolności (człowiek jako współpracownik Bóstwa).
Alternatywna propozycja formułowana przez antropozofię zaczyna od przemiany religijnej. Jej propozycją wyjściową jest "odnowa chrześcijaństwa" w duchu spirytualistyczno-medytacyjnym. (Instytucjonalnym jej wyrazem jest Społeczność Chrześcijan, powstała w 1922r.).
Propozycja ta obejmuje z kolei sztukę: obok specyficznej antropozoficznej architektury (wzór: siedziba Powszechnego Towarzystwa Antropozoficznego w Dornach -Szwajcaria - zwana Goetheanum) istnieje antropozoficzna rzeźba (wzór: Steinera grupa "Reprezentantów Ludzkości", rzeźba w drewnie), malarstwo (przede wszystkim akwarelowe), literatura piękna (pisarzami-antropozofami byli i są m. in. Christian Morgenstern, Albert Steffen, Michael Ende), muzyka, sztuka deklamacji, teatr (ze Steinera misteriami na czele) i eurytmia (artystyczna, lecznicza i pedagogiczna).
Antropozoficznie uprawiane nauki przyrodnicze nawiązują do myśli i praktyki przyrodoznawstwa J. W. Goethego i przyrodników romantycznych (Oken, Steffens, Carus); trzeba tu wymienić przede wszystkim Goethego Farbenlehre i jego teorię metamorfozy roślin i zwierząt.
Na przyrodoznawstwie goethanistycznym i antropozoficznym opiera się teoria i praktyka rolnictwa biologiczno-dynamicznego - stworzonej przez Steinera w 1924 r. koncepcji rolnictwa opartego na biologicznej technologii uprawy roślin i ich ochrony. (Obecnie na świecie istnieją tysiące gospodarstw opartych na tej metodzie.)
Po nieudanej próbie wprowadzenia w życie steinerowskiej koncepcji życia społecznego, zwanej koncepcją trójpodziału organizmu społecznego (kultura - prawo - gospodarka) - próba ta miała miejsce w latach 1917-1924 - i marginalnych próbach jej realizacji w ramach instytucji antropozoficznych, dziś wraca się do niej od nowa. (Koncepcję tę Steiner nazwał też "nearchizmem" - formą łagodnego anarchizmu.)
Koncepcję tę uzupełnia antropozoficzna teoria i praktyka ekonomiczna (m. in. istnieją dziś trzy banki antropozoficzne w Niemczech i Wielkiej Brytanii).
Osobną alternatywę stanowi antropozoficzna medycyna (synteza medycyny homeopatycznej i akademickiej): antropozoficzne kliniki specjalizują się przede wszystkim w onkologii (lek "Iskador"). Tu trzeba wspomnieć też antropozoficzną farmakologię (firmy "Weleda" i "Wala") wraz z antropozoficznymi kosmetykami.
Być może najwspanialszą propozycję antropozoficznej alternatywy stanowi pedagogika steinerowska (Waldorf-Paedagogik); obecnie istnieje w świecie ok. 450 szkół na niej opartych. Jest to pedagogika wolności, harmonijnie rozwijająca powierzone jej dzieci jako istoty, które powierzyły swój los swym rodzicom i nauczycielom. (Synteza kształcenia umysłu, uczuć i woli.) Uzupełnia ją pedagogika specjalna (Camphill-Movement).
W parentezie dodać trzeba, że grono ludzi dobrej woli wprowadziło do Polski w latach 1978-1990 przynajmniej zalążki steinerowskiego rolnictwa, medycyny, pedagogiki i eurytmii.
Oczywiście antropozoficzna alternatywa kulturowo-cywilizacyjna zarówno w świecie, jak i w Polsce nie może być wprowadzona ani "in toto", ani od razu, a jedynie fragmentarycznie i stopniowo. W tej intencji jednak proponuję zapośredniczenie kontaktów zarówno z zagranicznymi (przede wszystkim RFN), jak i polskimi ośrodkami i/lub indywidualnościami - teoretykami i praktykami - które wniosłyby swój wkład do programu rozwoju Polski na przełomie XX i XXIw.
Jerzy Prokopiuk
Nowolipie 20a/23
01-005 Warszawa
20.10.90