BZB nr 24 - Podręcznik prowadzenia kampanii dla organizacji pozarządowych
Osobiście - jako tłumacz Skillshare i działacz ruchu ekologicznego - uważam podręcznik Skillshare za niezwykle ważny dokument. Co prawda duże jego fragmenty są tylko dokumentalnym zapisem warsztatów, ale części poświęcone strategiom, współpracy z mediami czy przykłady historycznych już akcji czy to GP czy grup ekologicznych w Europie Środkowej mają ogromną wartość szkoleniową. Na przykład prowadzony przeze mnie projekt Miasta dla Rowerów zawdzięcza temu podręcznikowi bardzo wiele. Poniżej przedstawiam kilka uwag - tym razem jako kampanier.
Działacz ekologiczny musi być trochę reżyserem. Musi wiedzieć, co chce zrobić, dlaczego i jaki wpływ chce wywrzeć na społeczeństwo. Jest to jeden z powodów, dla których czasem warto oderwać się od rzeczywistości i bawić w szkolne czy studenckie teatry. Ta zabawa pomoże zresztą w późniejszych kontaktach z mediami - na przykład nauczy poprawnego wysławiania się czy obycia z widownią - ludźmi, do których się mówi. Reżyserowanie pewnych działań może się wydawać podejrzane moralnie - ale jeśli nie trafi na podatny grunt, czyli na rzeczywiste zapotrzebowanie na zamiany, to nie przyda się na nic. Często też jednak wszyscy chcą zmiany, a mimo to nie dzieje się nic. Właśnie wtedy należy wkroczyć z naszymi pomysłami i dokonać pewnej przemyślanej katalizy zmian społecznych. O tym pisze za chwilę.
Wszystkie udane kampanie można i należy analizować z punktu widzenia strategii. Zawsze musimy wiedzieć, dlaczego coś robimy, jaki skutek to wywrze i co dzięki temu osiągniemy: czy lepsze samopoczucie (mniejsze poczucie winy), lepszą pozycję w mediach, więcej zwolenników czy też lepszą sytuacje finansową organizacji i kampanii. Musimy nauczyć się brać pod uwagę bardzo wiele czynników i wybierać między nimi. Ale najważniejsza jest wizja i motywacja. Pozostałych rzeczy można się nauczyć - uważnie czytając podręcznik Skillshare.
Wbrew często spotykanym opiniom, poprawne zaprojektowanie strategii nie jest żadną stratą czasu. Po prostu, opracowując ją w zespole, potwierdzamy, że łączą nas nie tylko wspólne idee, ale także przekonanie co do metod i sposobów działania. Bardzo wiele działań grup ekologicznych traciło rozpęd wskutek niedogadania i nieprzemyślenia strategii. Bardzo łatwo jest pokazać, że na przykład kampania wyborcza prezydenta Kwaśniewskiego przebiegała zgodnie z podręcznikowymi regułami, a kampania Lecha Wałęsy była pasmem improwizacji. W strategii musi współgrać ze sobą bardzo wiele elementów i lepiej jest, żeby jak najwięcej osób rozumiało, jak ze sobą są powiązane poszczególne działania: co wynika z czego. Improwizować możemy wykorzystując nieoczekiwane wydarzenia; strategia to planowanie i prowokowanie wydarzeń zgodnie z naszymi oczekiwaniami. Co więcej, dobrze zaprojektowania strategia jest podstawą zdobywania funduszy i leży u podstaw każdego udanego propozalu.
To, czego chcą Zieloni - to zmiana społeczeństwa. Czasami chcemy tylko zatrzymać szkodliwą inwestycję, ale słyszymy wtedy głosy, ze "chcemy zatrzymać postęp". I wtedy albo się zniechęcamy - albo buntujemy ostatecznie. Przypomina to trochę przypowieść o Dawidzie i Goliacie. Jesteśmy mali, a naszym przeciwnikiem jest cały świat. Może to spowodować, że zamkniemy się w zaciszu domowym i będziemy po cichu realizować nasze ideały. Ale to pachnie też dużą przygodą i jest ogromnym wyzwaniem. Jeśli chcemy podejść do tego poważnie, to musimy sobie uzmysłowić, że wszelkie zmiany zaczyna się od siebie. To jest niezbędne, a przy tym dodaje naszemu działaniu autentyczności.
Osobiste zaangażowanie się jest warunkiem koniecznym powodzenia działań. Musisz poświęcić swoje ciało i swój czas - to Twoja jedyna i ostateczna broń. Musisz być autentyczny. Nie dokonasz żadnej realnej zmiany (czyli nie zrobisz żadnej kampanii) bez pokazania, że to, czego chcesz od innych - ekologicznego zachowania się - jest wykonalne w Twoim przypadku. Mów o sobie - że potrafisz tak żyć, że jest Ci z tym dobrze. Przekonuj do swojego pomysłu na świat swoich znajomych. Swoich rodziców. Jeśli będziesz odludkiem z którego wszyscy się podśmiewają, to z pewnością nie uda ci się nakłonić ich do takiego postępowania, w które wierzysz, że jest słuszne. Ale przekonuj w sposób przemyślany.
Jeśli będziesz konsekwentny, to w końcu będzie postępowało tak jak ty coraz więcej osób. Wszystko to, co nowe, przyjmuje się z trudem, czasem nawet z wrogością. Jeśli jednak będziesz optymistą, to wkrótce ludzie zaczną Cię słuchać. W Polsce jest taki paskudny zwyczaj zaprzeczania i niedowierzania wszystkiemu: "to i tak nie wyjdzie", "to się nie uda" itp. Nigdy nie da się zadowolić wszystkich - ale Twoim celem jest osiągnięcie takiego punktu, w którym zmiany będą toczyły się w pożądanym kierunku, a Ty będziesz tylko rzecznikiem tych zmian.
Bardzo pomóc w Twojej kampanii mogą znane i lubiane postacie - popularni artyści, może biznesmeni, a nawet politycy. Umiejętnie pokazując w mediach ich zaangażowanie w Twoją sprawę, wywierasz duży wpływ na osoby pozostające w związku emocjonalnym z nimi i darzące ich zaufaniem. Jeśli znany muzyk rockowy przestanie jeść mięso czy przesiądzie się na rower, to będzie bardzo ważny sygnał dla tysięcy jego fanów. Jeśli znany biznesmen publicznie wypowie się korzystnie na temat Twoich działań - to jego środowisko może stać się bardziej przychylne dla ekologów. Podobnie polityk, jeśli będzie szukał Twojego poparcia przed wyborami, może spowodować, że więcej osób zacznie cię traktować poważnie.
Tak w skrócie wygląda teoria nośników zmiany społecznej. Są to osoby, których osobiste zaangażowanie na rzecz jakiejś idei powoduje pośrednio, ze ta idea staje się rzeczywistością. Są to osoby publiczne, nie bojące się poświęcać swojej prywatności na rzecz idei. Do tego potrzebne są kampanie, wytrwałość, wiedza, dużo krytycyzmu, oraz cierpliwość - bo nie wszystko da się osiągnąć od razu - i bezkompromisowość, bo chcemy osiągnąć i zmienić wszystko.
Marcin Hyła
Kraków, maj 1997