BZB nr 25 - Wegetarianizm - sposób na życie
Komitet Lekarzy na rzecz Medycyny Odpowiedzialnej (KLMO)
Washington, D. C.
(The New Four Food Groups)
tłum. Barbara Prawdzic-Horbaczewska i Krzysztof Romanowski
posłowie dr Jacek J. Nowak
Do użytku wewnętrznego
Polskie Towarzystwo Medycyny Humanistycznej
Warszawa 1992
Wydanie I Wydawnictwo "Zielone Brygady" 1992
The New Four Food Groups (Nowe cztery grupy pokarmów) to wyczerpująca i wszechstronna propozycja zmiany w poradnictwie żywienia, pierwszej w ciągu ostatnich 35 lat. Żywność dla zdrowia - Poradnik żywienia na codzień (Food for Fitness - Daily Food Guide), wydany przez Departament Rolnictwa USA, stanowił podstawę planowania żywienia od czasu, gdy ukazał się w roku 1956.
Znany jako "Basic Four" ("Podstawowa czwórka") lub "Four Food Groups" ("Cztery grupy pokarmów") został przyjęty jako wiodący dla przemysłu spożywczego i wykładowców zasad żywienia. Publikowany był pod różnymi tytułami, przy czym w kolejnych wydaniach dokonywano jedynie drobnych zmian.
W czasach, gdy powstawał ten poradnik, "Zalecane normy żywieniowe" (Recommended Dietary Allowances - RDA) ustalone były tylko dla ośmiu składników odżywczych. Obecnie istnieją RDA dla 19 składników. Co istotniejsze, pojęcie diety optymalnej oznacza obecnie dużo więcej niż spożycie wystarczających ilości różnych składników odżywczych, które potrzebne są dla życia. Współczesna znajomość negatywnych skutków dla organizmu wysokich poziomów tłuszczów spożywczych, białka zwierzęcego oraz niewystarczającej ilości błonnika radykalnie zmieniła rozumienie pojęcia "zdrowej diety" w ciągu ostatnich 35 lat. Ostatnie badania epidemiologiczne i kliniczne wymogły konieczność zrewidowania naszego pojęcia o tym, co stanowi zdrową dietę.
Wiele produktów spożywczych, które uznawano za niezbędne dla zdrowia, okazało się być w niektórych przypadkach niekonieczne lub wręcz szkodliwe. Typowa zachodnia dieta, obfitująca w zwierzęce tłuszcze i białko, uboga zaś w błonnik, jest związana z podwyższonym ryzykiem nowotworów, chorób serca, otyłości, cukrzycy i osteoporozy.
Poradniki żywienia, będące w powszechnym użyciu, rzadko lub wcale nie poświęcają uwagi temu problemowi. Eksperci stwierdzają, że dziś, w przededniu XXI wieku, powodem 68% wszystkich zgonów w USA są choroby związane z nieodpowiednim odżywianiem się, o czym mówi Raport Głównego Lekarza Kraju z roku 1988. Podczas gdy takie czynniki, jak palenie tytoniu mają także istotne znaczenie w ryzyku możliwych do uniknięcia chorób, to wagę czynnika dietetycznego udowodniono w sposób niezaprzeczalny. Potrzeba poradnika żywienia uwzględniającego te zagadnienia jest nagląca.
Podstawowym celem The New Four Food Groups jest możliwie dokładne wskazanie Amerykanom tych składników pożywienia, które są podstawowe w zdrowej diecie. Produkty zawierające nadmierne ilości tłuszczów i białka lub takie, które są ubogie w błonnik i złożone węglowodany, nie są w ogóle uwzględnione w poradniku. Uznano je za produkty dodatkowe raczej niż podstawowe. Ponieważ wciąż trwają badania nad bezpieczeństwem dopuszczenia ich do diety, ich spożycie powinno zostać ograniczone. Powodem wyłączenia tych produktów z zestawu podstawowego, omówionego w poradniku, jest to, iż mogą one zwiększać ryzyko chorób przewlekłych, a jednocześnie nie dostarczają żadnego ze składników odżywczych, który nie byłby dostępny w zdrowszych postaciach.
Poradnik The New Four Food Groups wskazuje konsumentom proste i skuteczne zasady planowania posiłków. Kierując się nimi, konsument będzie umiał zaplanować dietę łatwo spełniającą wymogi odżywcze, bogatą w składniki zabezpieczające przed chorobami takimi, jak miażdżyca i nowotwory, zawierającą niewielkie ilości składników, które zwiększają ryzyko powstawania tych chorób. Szczególną cechą poradnika jest, że nie zaleca ograniczeń w spożyciu żadnego z zaprezentowanych produktów, gdyż wszystkie one są równie zdrowe i można je bezpiecznie spożywać w dowolnej ilości.
Poradnik The New Four Food Groups przesuwa centrum diety na produkty pochodzenia roślinnego: zboża, rośliny strączkowe, warzywa i owoce. Jako poradnik ogólny, pozostawia nie rozwiązany problem, czy nie objęte nim produkty powinny być spożywane okazjonalnie, czy też w ogóle nie. Chociaż istnieje istotna oznaka, że może dojść do takiej dyskusji, The New Four Food Groups po prostu zmienia podstawę diety, a nie zajmuje się jej szczegółowym składem. To przesunięcie centrum uwagi odzwierciedlają słowa Thomasa Jeffersona: Żyję z umiarem, spożywając niewiele produktów zwierzęcych, i to nie jako pożywienie, ale raczej jako przyprawę do roślin, które stanowią moją zasadniczą dietę. W dzisiejszych czasach produkty zwierzęce spożywane są w połączeniu z tłuszczami roślinnymi, napojami alkoholowymi, orzechami i innymi produktami, które jednak uważane są nie za podstawę wyżywienia, a jedynie za dodatki.