WSTĘP

Obserwowałam narastającą falę protestów, które miały związek z ochroną środowiska albo wprost, albo jako jeden z argumentów w walce o... Przyglądając się temu zjawisku zauważyłam pewien brak, mianowicie wykorzystania drogi prawnej. Pierwsza myśl - to wina mediów - zajmują się tym, co się dobrze sprzedaje, czyli na pewno nie nudnym postępowaniem administracyjnym czy innymi środkami prawnymi. Potem jednak wniosek, że to chyba nie tylko to - zarówno protestujący jak i dziennikarze nie znają środków prawnych, które mogłyby okazać się skuteczne.

Nie twierdzę, że miałyby one zastąpić akcje bezpośrednie, happeningi, bo te o wiele lepiej zwracają uwagę na problem, przyciągają zwolenników, ale mogłyby być podejmowane równolegle.

Stąd zrodził się pomysł najpierw pracy magisterskiej, potem tej książki oraz wystawy organizowanej w Gdańskiej Galerii Fotografii (Dział Muzeum Narodowego w Gdańsku, ul. Grobla I 3/5, 80-834 Gdańsk), ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, żeby dotrzeć do jak najszerszego kręgu osób. Na ekspozycję złożą się fotografie z akcji protestacyjnych, happeningów z krótkim opisem środków prawnych, które pozwalają skutecznie przeciwstawić się np. nieprzemyślanej inwestycji. Wystawa, po ekspozycji w grudniu 1999 r. w Gdańsku, będzie krążyła po Polsce.

Do książki wybrałam te środki prawne, które według mojego odczucia są najbardziej przydatne dla obrońców przyrody, środowiska. Krótko przedstawiam prawo międzynarodowe, którego ranga wzrasta. Konstytucja RP przewiduje, że ratyfikowane umowy międzynarodowe są stosowane w krajowym porządku prawnym bezpośrednio, a w hierarchii aktów prawnych zajmują drugie miejsce po Konstytucji, a przed ustawami krajowymi.

Kolejny rozdział poświęcony jest prawu unijnemu. Omawiam wybrane dyrektywy UE, poruszam problem harmonizacji prawa polskiego ze wspólnotowym. Dobrze wiedzieć, jak to robią inni.

Trzeci rozdział zawiera omówienie prawa krajowego. Skupiam się na tych aktach prawnych, które mogą być pomocne w podejmowanych działaniach na rzecz środowiska. Przedstawiam regulacje konstytucyjne, postępowanie administracyjne i cywilne, ponadto m.in. ustawę o ochronie i kształtowaniu środowiska, ustawę o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawę o referendum krajowym, ustawę o referendum gminnym.

Pomijam akty prawne szczególne, poświęcone ochronie środowiska sensu stricte, określające np. poziomy emisji, obszary czy gatunki chronione itp., wówczas trzeba sięgnąć po właściwy akt prawny np. prawo wodne, ustawa o ochronie przyrody, właściwe rozporządzenia.

Czwarty rozdział jest poświęcony historiom z życia wziętym. Są tu opisane opowieści o walkach na drodze prawnej i przy pomocy metod niekonwencjonalnych. Omawiam też problem GMO i postawy "byle nie na moim podwórku". Ten rozdział jest ciągle otwarty. Cały czas zbieram nowe historie.

Mam nadzieję, że książka okaże się przydatna i pomoże w podejmowanych działaniach.

Serdeczne podziękowania składam pani profesor Janinie Ciechanowicz, Kierowniczce Katedry Prawa Gospodarczego Publicznego i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Gdańskiego oraz Stefanowi Figlarowiczowi za przekonanie mnie, że warto.

Ilona Kordulska
Gdańsk, sierpień 1999 r.