Energia

Wstęp

Prezentowany poniżej zestaw dydaktyczny "ENERGIA", zawiera szereg zadań praktycznych związanych z gospodarowaniem różnymi nośnikami energii w domu. Zadania te mogą być wykonywane przez uczniów różnych klas, zarówno szkoły podstawowej jak i średniej. Dzięki ich prostocie, precyzyjnie określonym poleceniom oraz zagadnieniom, których dotyczą, przygotowane zadania mogą być wykonywane samodzielnie przez uczniów w domu, a nauczyciel pełni jedynie funkcję koordynującą podjęte działania.

Zestaw dydaktyczny "Energia", może stanowić podstawę do realizacji projektów pozalekcyjnych, czy programów całościowej edukacji ekologicznej w szkołach. Poszczególne zadania mogą znaleźć zastosowanie podczas zajęć z matematyki, fizyki, biologii czy geografii, a także kół zainteresowań lub pracy szkolnych "Ekozespołów".

Podstawowym zadaniem tego zestawu jest zdobywanie przez uczniów umiejętności racjonalnego gospodarowania energią w domu oraz poszanowania jej. Podczas wykonywania poszczególnych zadań uczeń ma możliwość przekonać się o związkach przyczynowo skutkowych między sposobem gospodarowania energią w domu każdego z nas a stopniem zanieczyszczenia środowiska wynikającym z produkcji energii.

Zasadą zestawu "Energia" jest także zamieszczenie szeregu praktycznych informacji, które po wykonaniu poszczególnych zadań uczeń ma możliwość porównać z wynikami swoich badań i obserwacji.

W ten sposób staje się oczywiste, że każdy z nas może podejmować konkretne działania na rzecz ochrony środowiska, każdy też może sprawdzić, że działania te mają wymierny wpływ na nasze środowisko.

Zestaw dydaktyczny "Energia" jest jednym z cyklu kilku materiałów dydaktycznych, zajmujących się aktualnie ważnymi dla każdego człowieka zagadnieniami środowiskowymi. Wcześniej z tej serii ukazały się już zestawy dotyczące śmieci, wody i transportu.

Życzę owocnej pracy podczas wykonywania poszczególnych zadań!

Zad.1. BILANS ZUŻYCIA ENERGII W DOMU

Wykorzystywana przez nas energia w gospodarstwach domowych obejmuje zasadniczo energię elektryczną, energię gazu oraz energię zużywaną na ogrzewanie mieszkania - w przypadku centralnego ogrzewania.

Posługując się odczytami z liczników poboru energii elektrycznej i gazu oraz informacjami dotyczącymi opłat za energię centralnego ogrzewania oblicz procentowy udział tych nośników energii w ogólnych kosztach energii zużytej w ciągu miesiąca w twojej rodzinie. W tym celu uzupełnij tabelę.

Jeśli korzystasz z indywidualnego ogrzewania mieszkania , wody ciepłej dostarczanej bezpośrednio do mieszkania lub innych form poboru energii zmodyfikuj załączoną do tego zadania tabelę według własnych potrzeb i możliwości. Sprawdź też czy zamieszczone w tabeli ceny są jeszcze aktualne.

Rodzaj energii	Cena jednostkowa w zł	Jednostka miary	Wielkość zużycia/miesiąc	Miesięczne koszty wyrażone w zł	Miesięczne koszty wyrażone w %
-energia elektryczna	0,16	kWh
- gaz	0,49	m3
-centralne ogrzewanie	1,47	za 1 m2 ogrzewanej powierzchni
- inne możliwości
-Łącznie

Czy spodziewałeś się takich proporcji procentowych? Spróbuj wyjaśnić czym są one spowodowane:

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zad.2. ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ W GOSPODARSTWIE DOMOWYM

Zużycie energii elektrycznej w naszych domach obejmuje zasadniczo trzy grupy odbiorników tej energii, są to:
1.Elektryczny sprzęt gospodarstwa domowego, jak np. lodówka, pralka, żelazko...,
2.Sprzęt audio-video, np. telewizor, radio, magnetofon...
3.Sprzęt oświetleniowy.

W poniższej tabeli przedstawiono szacunkową moc odbiorników energii elektrycznej, ich średni dobowy czas pracy oraz ilość zużywanej energii w ciągu doby w przeciętnym polskim mieszkaniu typu M-3, M-4. Dane te zaczerpnięto z pracy Jana Grzonkowskiego z 1992 roku.
- Sprawdź, czy dane te odpowiadają parametrom sprzętu elektrycznego używanego w Twoim domu oraz średniodobowemu czasowi pracy tego sprzętu. Wprowadź ewentualne poprawki. Być może w niektórych przypadkach łatwiej Ci będzie najpierw ustalić czas pracy któregoś z odbiorników w ciągu tygodnia a dopiero potem przeliczyć to na czas pracy w ciągu doby.
- Oblicz ilość energii elektrycznej zużywanej w ciągu doby w Twoim domu.Być może po wstępnych szacunkach średniodobowych dobrze będzie porównać tę wartość z ilością energii elektrycznej zużytej w ciągu miesiąca. Czy obliczone przez Ciebie średnie dobowe zużycie energii elektrycznej pomnożone następnie np. przez 30 dni jest takie samo, lub bardzo zbliżone do wartości , które wskazuje licznik poboru energii elektrycznej (wskazania licznika w danym dniu minus wskazania licznika sprzed 4 tygodni).
- Oblicz jaki procent całkowitego zużycia energii elektrycznej stanowią poszczególne nośniki tej energii.
Dokonując powyższych obliczeń posłuż się tabelą ( na podstawie J. Grzonkowskiego,1992; zmienione).

Rodzaj odbiornika en. elektrycznej	Średnia moc odbiorników (kW)		Średni dobowy czas pracy odbiorników (h)		Energia elektrycz. zużyta w ciągu doby (kWh)	Koszt energii elektr. zużytej w ciągu doby (zł)	% udział poszcz. odbiorn. w dobowych kosztach energii
	dane szacunkowe	Twojego sprzętu	dane sza- cunkowe	Twojego sprzętu
Lodówka Pralka Odkurzacz Żelazko Robot kuchenny Kuchnia elektryczna	0,2 1,21 1,0 0,7 0,3 5,02		12 11 0,2 0,5 0,05 12		2,4 1,2 0,2 0,35 0,01 5,0
Sprzęt audio-video	0,2		6		1,2
Źródła światła	0,3		6		1,8
Łącznie

1- przy założeniu 40% udziału czasu grzania.
2- uwzględniając współczynnik jednoczesności włączenia poszczególnych elementów grzejnych.

Na podstawie dokonanych obliczeń możesz stwierdzić, że najwięcej energii pochłania (-ją), (wpisz grupę odbiorników energii) ..........................................................................., co stanowi...........%, na drugim miejscu znajduje (-ją) się .................................................................., co stanowi...........%, na trzecim miejscu znajduje (-ją) się .................................................................., co stanowi...........% całkowitego zużycia energii elektrycznaej w domu.

Stosowanie energii elektrycznej związane jest z wieloma codziennymi czynnościami w gospodarstwie domowym.Poniżej zamieszczone zostały przykładowe zadania pozwalające sporządzić analizę sposobu użytkowania sprzętu elektrycznego prawdopodobnie znajdującego się w Twoim domu, zebrać na tej podstawie informacje o tym, co może uczynić każdy z nas celem oszczędzania energii w domu, a także zdobyć umiejętności takiego postępowania.

Zad.3. LODÓWKA

W Twoim domu zapewne jest lodówka. Czy wiesz coś na temat danych technicznych waszej lodówki oraz sposobu jej użytkowania? Sprawdź kilka parametrów oraz ustal niektóre informacje związane z jej użytkowaniem.

A	Opisz ustawienie lodówki w stosunku do źródeł ciepła (wpisz, co stoi koło lodówki; nie zapominaj o możliwości nasłonecznienia przez okno) .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
B	Sprawdź czy skraplacz, mieszczący się z tyłu chłodziarki, czyszczony jest z kurzu (tak,nie)............ Jeśli tak, to jak często?........................................................................................................
C	Określ ustawienie lodówki wobec ścian czy sąsiadujących z nią przedmiotów pod względem swobody przepływu powietrza .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
D	Sprawdź w instrukcji obsługi nominalne zużycie energii elektrycznej przez lodówkę wyraż. w .......kWh/24h lub moc znamionową lodówki wyrażoną w .........kW
E	Zmierz temperaturę otoczenia lodówki. Wynosi ona ........0C . Narysuj ustawienie pokrętła regulatora temperatury w stosunku do strzałki (dorysuj brakującą na rysunku pokrętła skalę barwną,, pamiętaj o odwzorowaniu jej faktycznego położenia w Twojej lodówce).
F	Zmierz temperaturę wewnątrz lodówki, zapisz ją w ........0C
G	Jeśli masz dodatkowe spostrzeżenia to wpisz je tutaj

PORÓWNAJ TERAZ WYNIKI SWOICH OBSERWACJI I POMIARÓW Z INFORMACJAMI ZAMIESZCZONYMI PONIŻEJ.

Ad.A. Lodówka to jedno z nielicznych urządzeń w Twoim domu, które pracuje przysłowiowe 24h/dobę, oczywiście z przerwami.Kupuj zatem tylko lodówkę energooszczędną - wówczas np. lodówka o pojemności 200 l zużywa 0,8 kWh/24h - oraz bez freonu w układzie chłodzenia.
AD.B. Nie należy ustawiać chłodziarki w miejscach narażonych na bezpośrednie działanie promieni słonecznych lub w pobliżu żródła ciepła - kuchni gazowej, grzejników c.o. itp.Jeśli lodówka stoi obok kpieca kuchennego może zużywać nawet o 10% energii więcej. Zmniejszając temperaturę otoczenia o 1⁰C zmniejszamy zużycie prądu o 6%.
AD.C. Okresowo 1 lub 2 razy do roku należy oczyścić z kurzu skraplacz umieszczony z tyłu chłodziarki.
AD.D. Nie należy ustawiać chłodziarki w miejscach o ograniczonym przepływie powietrza, jak np. schowki, wnęki itp., zużywa wówczas więcej prądu.Najlepiej jest ustawić lodówkę w odległości 5-10 cm od ściany, możliwie w chłodniejszej części kuchni. Zimą bywa to czasem pobliże okna. Trzeba jednak pamiętać, by latem nie było to miejsce nasłonecznione.
AD.E. Dla zapewnienia właściwej pracy chłodziarki, należy nagromadzony na parowniku szron usunąć, przeprowadzając co dwa tygodnie odszranianie.Pokryty 2 - milimetrową warstwą lodu parownik powoduje wzrost zużycia prądu o 10%, a warstwa 5 milimetrowa podwaja zużycie prądu.
AD.F. Utrzymuj w lodówce temperaturę nie niższą niż +6⁰C. Jeśli podniesiemy temperaturę wnętrza chłodziarki z +5⁰C do +7⁰C, to wówczas możemy zaoszczędzić do 15% energii.
AD.G. Dla uzyskania odpowiedniej temperatury do przechowywania produktów żywnościowych służy pokrętło regulatora temperatury, które umieszczone jest wewnątrz chłodziarki. Ustawienie pokrętła w zależności od temperatury otoczenia przedstawia poniższy rysunek.

@ rys. pokrętła

Czy wszystko jest w porządku? Jeśli tak to świetnie!
Jeśli jednak trzeba coś zmienić, a dotyczy to pewnych przyzwyczajeń w sposobie użytkowania tego tak bardzo przydatnego sprzętu, to zapewne warto.
Oblicz, ile energii więcej zużywa w Twoim domu lodówka w związku z zaniedbaniami w jej użytkowaniu? Podaj jaki stanowi to procent w stosunku do nominalnego zużycia energii elektrycznej przez tę lodówkę w ciągu doby: .........%. Spróbuj policzyć ile to wyniesie w złotówkach np. w ciągu miesiąca: ............zł, a ile w ciągu roku:........zł.

Jeśli chcesz zanotować dodatkowe spostrzeżenia, informacje lub wykonać jakieś obliczenia skorzystaj z pozostawionego tu miejsca.

Zad.4. PRALKA

Pralka to jedno z urządzeń, które pochłaniają dużo energi iw czasie pracy. Nie znaczy to, że należy całkowicie wrócić do prania ręcznego. Korzystając jednak z pralki należy to czynić oszczędnie.

Zad.5. ŻELAZKO

-Sprawdź moc używanego w Twoim domu żelazka. Wynosi ona ............W.
- Zaobserwuj, czy w Twoim domu prasowana jest pościel , ściereczki, ręczniki oraz niektóre ubrania z bawełny i wełny. Jeśli tak, to policz ile zajmuje to czasu? Wpisz orientacyją ilość godzin w ciągu miesiąca .......... Jeśli w/w rzeczy nie są prasowane to zapytaj ile czasu czynność ta zabierała dawniej lub spróbuj oszacować ile czsu zabierałaby miesięcznie. Wpisz tę informację : ......... godz/miesiąc. Dowiedz się także ile czasu zajmuje prasowanie odzieży, która faktycznie tego wymaga? Wpisz policzoną wartość , najlepiej także w ciągu miesiąca. Wynosi ona ...... godz/miesiąc. Dodaj obywie te wartości : .............. godz/miesiąc.
Policz jakie są lub mogłyby być oszczędności jeśli zrezygnować z prasowania teych rzeczy, które tego wcale nie wymagają. Oszczędności te wynoszą/ mogą wynosić .............kW/miesiąc, co przy aktualnych cenach za energię elektryczną = ................zł miesięcznie, a wciągu roku ........ kW, czyli ............. zł.
- Przyglądnij się przebiegowi prasowania w domu. Czy wyprasowana bielizna składana jest każdorazowo po wyprasowaniu każdej sztuki czy tylko odkładana jest na jedno miejsce i dopiero po wyprasowaniu wszystkiego czyli zakończeniu prasowania jest składana.Wpisz, co zaobserwowałeś ........................................................................

Zad.6. INNY SPRZĘT ELEKTRYCZNY W GOSPODARSTWIE DOMOWYM

Poza lodówką, pralką czy żelazkiem w domu używa się szeregu innych urządzeń zasilanych elektrycznie w zależności od indywidualnych potrzeb bądź upodobań domowników. Podaj poniżej przykłady najczęściej używanego sprzętu elektrycznego, być może pomoże Ci w tym poniższa tabelka.

rodzaj urządzenia	moc w kW	czas użytkowania w godz/ miesiąc	ilość zużywanej energii w kWh	miesięczny koszt zużywanej energii w zł

WYJAŚNIENIA

AD. ZAD.4. PRALKA

- Pralka zużywa najwięcej energii do podgrzewania wody. Piorąc w temp. 60⁰C zamiast 95⁰C zaoszczędzisz ok.30-40% energii.Pamiętaj o programach energooszczędnych.W normalnych warunkach wyższe temperatury nie zapewniają większej czystości i higieny bielizny. Wówczas wystarcza pranie w temperaturze 40⁰C.
- Prawidłowa masa ładunku w wybranym przez Ciebie programie, to oszczędność ok. 17 % energii, czyli niższy rachunek, a także oszczędność wody, proszku do prania i...środowiska.
- Coraz częściej w naszych domach znajdują się pralki automatyczne, które pozwalają automatycznie regulować ilość zużytej wody w zależności od ilości bielizny. Zatem poniższa uwaga odnosi się głównie do starszych modeli pralek, które w trakcie prania delikatnej bielizny zużwają 5 x więcej wody
i do 4 x więcej energii.Warto jednak mieć na uwadze, że nawet nowe modele mające zaprogramowany zakres regulacji zużytej wody nie mogą dopasować go idealnie do małych ładunków prania, dlatego mimo coraz lepszej techniki czasami bardziej opłaca się pranie ręczne.
- Wykorzystanie ciepłej wody w procesie prania pozwala na zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o ok. 15% w zależności od rodzaju programu i temperatury zasilającej pralkę wody.

Wpisz własne uwagi:

AD. ZAD.5. ŻELAZKO

- Żelazko 400 W zużywa 1kW w ciagu 2,5 godzin prasowania.Stosowane często żelazka ze zraszaczem mają moc 1000 W, czyli zużywają 1 kW już w ciągu 1godziny, oczywiście jeśli przyjąć,że bez przerwy jest włączone do sieci. Warto zatem zrezygnować z prasowania ręczników, bielizny osobistej, piżam, nocnych koszul, pościeli czy ściereczek. Ze względów higienicznych należy prasować bieliznę w szpitalach, hotelach.schroniskach... Używając wyrobów bawełnianych z flaneli, kordu, trykotu, frotte i krepy, wygładzaj je zawsze po praniu, nadając im pierwotny fason, możesz niejednokrotnie zrezygnować z prasowania.
- Prasowaną bieliznę składaj dopiero po wyprasowaniu wszystkich rzeczy , gdyż podczas każdorazowego składania odstawione żelazko niepotrzebnie czerpie prąd.

Wpisz własne uwagi:

AD. ZAD.6. INNY SPRZĘT ELEKTRYCZNY W GOSPODARSTWIE DOMOWYM.

Drobny sprzęt elektryczny, jak np. elektryczny nóż, kwarcówka, otwieracz do konserw, maszynka do golenia, budzik itp., zużywają z reguły mało prądu. Aczkolwiek i tu nie warto kierować się modą i lepiej dobrze zastanowić się zanim podejmiemy decyzję o kupnie któregoś z urządzeń tego typu. Rzecz bowiem w tym, że ich produkcja jest bardzo energochłonna i wymaga dużego nakładu surowców.
Natomiast jeśli w domu często włączony jest grzejnik wentylatorowy, a jego moc wynosi 2000W, to musisz pamiętać, że w ciągu 1 godziny zużywa on 4 kWh. Rozważ zatem, czy zamiast włączonego grzejnika nie wystarczy często po prostu ubrać wełniany sweter, grubsze skarpety czy cieplejsze pantofle.
Zastanów się, które z wymienionych przez Ciebie w zad.3.3. urządzeń mogą być użytkowane oszczędniej i na czym mogłoby to polegać. Jak duże byłyby oszczędności.Sporządź poniżej notatki koncentrując się na rodzaju urządzenia, jego mniej energochłonnym użytkowaniu, ewentualnie zastąpieniu, z zazanaczeniem sytuacji, w której jest to możliwe oraz sposobie zastąpienia a także przewidywanych oszczędnościach energii i pieniędzy np. w skali miesiąca i roku.

Wpisz własne uwagi:

Zad.7. TELEWIZOR, jako przykład sprzętu audio - video

Poniedziałek	Czas pracy telewizora (A)	=	A-B= ...........h
	Faktyczny odbiór programu (B)	=
Wtorek	Czas pracy telewizora (A)	=	A-B= ...........h
	Faktyczny odbiór programu (B)	=
Środa	Czas pracy telewizora (A)	=	A-B= ...........h
	Faktyczny odbiór programu (B)	=
Czwartek	Czas pracy telewizora (A)	=	A-B= ...........h
	Faktyczny odbiór programu (B)	=
Piątek	Czas pracy telewizora (A)	=	A-B= ...........h
	Faktyczny odbiór programu (B)	=
Sobota	Czas pracy telewizora (A)	=	A-B= ...........h
	Faktyczny odbiór programu (B)	=
Niedziela	Czas pracy telewizora (A)	=	A-B= ...........h
	Faktyczny odbiór programu (B)	=

Teraz dodaj różnice obliczone w każdym dniu tygodnia do siebie i otrzymasz liczbę godzin nipotrzebnego włączenia telewizora w ciągu jednego tygodnia.
W ciągu tygodnia telewizor niepotrzebnie czerpał energię elektryczną przez ........ godzin(-y).
Telewizor nasz posiada moc .......kW, czyli niepotrzebnie zużył w tym czasie .......... kWh.
W ciągu miesiąca będzie to ...........kWh. Przy aktualnej cenie ........... zł/1kWh wyniesie to ......... zł, a w ciągu roku ......... zł.
Jeśli nawet kwota ta nie jest dla Ciebie wielka, to pomyśl jeszcze np.o ilości niepotrzebnie spalonego węgla, niezbędnego do otrzymania tej energii elektrycznej oraz powstałych przy jego spalaniu odpadach. Być może kwota jest niewielka, gdyż w Waszym domu telewizor włączny jest faktycznie wtedy, gdy ktoś rzeczywiście z niego korzysta. Wówczas należą się Wam gratulacje!

Zad.8. ŻARÓWKA CZY ŚWIETLÓWKA ?

Coraz częściej docierają do nas informacje, że nowoczesne źródła światła zużywają kilkakrotnie mniej energii niż tradycyjne. Mamy wprawdzie chęć zaoszczędzić energię i pieniądze ale w sklepie odstrasza nas cena. Żeby podjąć właściwą decyzję musimy być przekonani o tym, które źródło światła jest ekonomiczniejsze.
Podstawową wadą żarówek tradycyjnych jest zbyt krótki czas świecenia, tzw. żywotność. Teoretycznie wynosić ma do 1000 godzin, praktycznie bywa krótszy nawet o połowę.Zapewnie nie raz trzymałeś dłoń w pobliżu żarówki, jest tam ciepłutko, miłe to zwłaszcza gdy jest Ci zimno, ale przecież włączsz ją nie dla ciepła lecz dlaświatła. Tymczasem z całości pobieranej przez żarówki tradycyjne energii elektrycznej tylko 4 % zamieniana jest w światło, reszta czyli aż 96% - w ciepło.
Świetlówki kompaktowe, w porównaniu z żrówkami tradycyjnymi, zużywają ok. 5 razy mniej energii i świecą ok. 6- 10 razy dłużej (dlatego w dalszych obliczeniach przjęto wartość pośrednią żywotności świetlówek, tj. 8000 godzin).Barwa światła świetlówek zbliżona jest do barwy światła żarówek, a odtwarzanie barw przedmiotów jest prawie idealne. Nie migotają i nie powodują zakłóceń akustycznych.
W jakim stopniu zamiana żarówki tradycyjnej na świetlówkę może być dla nas korzystna i czy w ogóle możemy liczyć na oszczędność pokaże nam poniższy rachunek porównawczy tych źródeł światła.

Parametry	Żarówka tradycyjna	Świetlówka kompaktowa
pobór mocy	60W	11W
czas świecenia (żywotność)	1000 h	8000 h (6000 - 10000 h)
koszty zakupu	8 żarówek x zł =	1żarówka x zł =
koszt energii elektrycznej
łączne koszty

W dwóch ostatnich wierszach tabeli pozostawiono puste miejsce, w którym możesz zapisać własne obliczenia dla żarówek innej mocy(oczywiście uaktualnij też cenę źródeł światła i energii).
Jak wynika z powyższych obliczeń korzystniejsze jest używanie świetlówki kompaktowej. Wskazują na to nie tylko łączne koszty, lecz także mniejsza ilość energii zużytej w każdym momencie włączenia świetłówki kompaktowej (patrz zad.9). Należy też przypuszczać, że w miarę wzrostu produkcji tych żarówek ich ceny nie będą relatywnie tak wysokie jak obecnie.
UWAGA!
- Kupujc świetlówkę kompaktową pamiętaj, że mogą one być zakończone dwoma bolcami, wówczas wymagają specjalnej oprawy, ale bywają też bardziej uniwersalne, zakończone typowym gwintem,wówczas mogą być wkręcane do zwykłych lamp.
- Świetlówka kompaktowa z indukcyjnymi zapłonnikami nadaje się do pomieszczeń, w których świeci się jednorazowo nie krócej niż 2-3 godziny. Decydujący wpływ nażywotność tych lamp ma częstotliwość włączeń i wyłączeń, przy zachowaniu do 8000 godzin pracy.
- Świetlówka z zapłonnikiem elektronicznym zachowuje w/w żywotność nawet jeśli lampy włącza się lub wyłącza nawet co 5 minut, co przyznasz jest dużym udogodnieniem.
Kupując zatem świetlówkę kompaktową musisz wiedzieć w jakich warunkach będzie ona pracowała.

Zad.9. ILE MOŻESZ ZAOSZCZĘDZIĆ ZE ŚWIETLÓWKĄ ?

Sporządź spis żarówek we wszystkich pomieszczeniach Twojego domu.Uwzględnij przy tym ilość żarowek w każdym pomieszczeniu oraz ich średni dobowy czas pracy. W kolejnych rubrykach tej tabeli zazanaczono moc świetlówek, które zastąpią żarówki tradycyjne, oczywiście tak, by nic nie tracić na jakości oświetlenia.Wpisz tam czas pracy tych świetlówek (powinien on być taki sam jak żarówek, ale zapisz to, bo ułatwi Ci dalsze obliczenia). Po dokonaniu tej "zamiany", oblicz ilość energii zużytej w tym samym czasie, co w przpadku żarówek tradycyjnych oraz jej koszt. Wyniki zapisz w dolnej części tabeli.
Oblicz też ilość zaoszczędzonej energii elektrycznej w kWh, a w związku z tym zaoszczędzonych złotówek.
Dla zobrazowania różnic istniejących między świetlówką i zwykłą żarówką poniżej zostało zamieszczone porównanie jasności ich światła:
ŚWIETLÓWKA ŻARÓWKA
7 W = 40 W
11 W = 60 W
15 W = 75 W
20 W = 100 W
23 W = 120 W

Rodzaj pomieszczenia		Enargia zużyta w ciągu doby w kWh	Koszt energii zużytej w ciągu doby w zł	Energia zaoszczę- dzona w ciągu doby w kWh	Ilość zaoszczędzonych pieniędzy w zł
Ilość żarówek
Ilość żarówek
Żarówka 60 W
Świetlówka 11W
Ilość żarówek
Żarówka 75 W
Świetlówka 15 W
Ilość żarówek
Żarówka 100W
Świetlówka 20 W
Ilość żarówek
Żarówka 120W
Świetlówka 23 W

Powyższe wyliczeina udowodniły, że dzięki zastosowaniu świetlówek kompaktowych możliwa jest oszczędność ........ % energii w porównaniu z ilością energii zużywanej przez żarówki tradycyjne bez naruszenia jakości oświetlenia.Ile to będzie w złotówkach np. w ciągu miesiąca? ....................

WARTO WIEDZIEĆ!

- Im wyższa moc żarówki, tym wyższa skuteczność świetlna, dotyczy to także świetlówek. Zastosowanie do oświetlenia ogólnego jednej 100 W żarówki daje ok. 30% oszczędności energii w porównaniu z czterema żarówkami 25 W (czyli łącznie ta sama moc) wkręconymi np. do żyrandola czteroramiennego.
- Należy bardzo dbać o czystość opraw oświetleniowych oraz czystość ścian. W czystych pomieszczeniach mieszkalnych, już po roku eksploatacji straty światła sięgają do 15%, w pomieszczeniach średnio czystych nawet do 25%. Ponieważ większości pomieszczeń nie malujemy co roku, dlatego tym szczególniej należy dbać o czystość opraw oświetleniowych.

Zad.10. JAKOŚĆ PŁOMIENIA PALNIKÓW KUCHNI GAZOWEJ

W obecności osoby dorosłej przyglądnij się płomykom zapalonego palnika. Zaobserwuj, któremu z poniższych opisów odpowiada ich wygląd:
- A. " Wszystkie płomyki palnika mają niebiesko -zielone, ostro zarysowane stożki wewnętrzne z fioletową obwódką, są równomiernie rozłożone na całym obwodzie palnika, nie odrywają się odpalnika oraz nie przeskakują do wnętrza palnika przy szybkim przekręcaniu kurka na płomień oszczędnościowy lub przy gaszeniu palnika."
- B. " Palnik ma długi, czerwono- żółty, kopcący płomień bez wyrażnie zarysowanych stożków wewnętrznych".
Jeśli wygląd płomienia palnika odpowiada opisowi "A" , to znaczy, że palnik Waszego pieca jest wyregulowany prawidłowo.
Jeśli wygląd płomienia palnika odpowiada opisowi "B" , to znaczy, że palnik Waszego pieca jest źle wyregulowany.
Wpisz krótką informację nt. jakości płomienia w Waszym piecu piecu: ......................................... .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................

PAMIĘTAJ!

Dobrze wyregulowany palnik to oszczędność 10% zużytego gazu.

Zad.11. DOBÓR NACZYNIA DO WIELKOŚCI PŁOMIENIA I INNE ...

- Zaobserwuj i zapamiętaj, jakie naczynia stawiane są zazwyczaj podczas gotowania na poszczególnych palnikach kuchni gazowej. Po zakończeniu gotowania zmierz średnice tych naczyń i zapisz wyniki pomiarów:
= na palniku małym stwiane są zazwyczaj naczynia o średnicy ................... cm,
= na palniku średnim stawiane są zwykle naczynia o średnicy ..................... cm,
= na palniku dużym stawiane są głownie naczynia o średnicy ...................... cm.
- Zaobserwuj w jakich naczyniach zazwyczaj gotowane są potrawy w Waszym domu.Są to naczynia niskie o większej powierzchni dna , czy też wysokie o małej powierzchni dna. Zwróć też uwagę, czy naczynie w czasie gotowania przykryte jest szczelnie przylegającą pokrywką , częściowo przykryte jest pokrywką lub gotowanie odbywa się zazwyczaj bez pokrywki.
Zapisz swoje spostrzeżenia: .......................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................
Chcąc określić poprawność wykonywania w/w czynności przydadzą Ci się zapewne poniższe informacje:
- W zależności od ilości przygotowywanej potrawy należy dobrać takie naczynie, aby średnica dna naczynia była co najmniej dwa razy większa od średnicy wieńca płomieniowego palnika, na którym będzie ustawione naczynie.
Zaleca się stosowanie następujących naczyń:
- - do palnika małego - naczynie o średnicy 16 cm,
- - do palnika średniego naczynie o średnicy 22 cm,
- - do palnika dużego naczynie o średnicy 24 cm i więcej.
- W miarę możliwości należy stosować niskie naczynia o większej powierzchni dna, niż wysokie naczynia o małej powierzchni dna. Naczynie powinno być przykryte w czasie gotowania szczelnie przylegającą pokrywką, aby zmniejszyć straty cieplne parowania z naczynia.

PAMIĘTAJ!
- Stosowanie naczynia dobrze dobranego rozmiarami do wymiarów płytki grzejnej to oszczędność do ok. 60% gazu.Nakrycie naczynia szczelną pokrywką to oszczędność 13% gazu.

Zad.12. NACZYNIA W KTÓRYCH GOTUJEMY

Nowoczesnym sposobem gotowania jest stosowanie szybkowaru. Istotą jego działania jest to, że w szybkowarze posiłek zamiast temperatury 100⁰C i ciśnienia jednej atmosfery, gotuje się w temperaturze 112⁰C i przy ciśnieniu około 1,6 atm. Aby osiągnąć pożądaną temperaturę i ciśnienie pary oraz utrzymać je, naczynie należy szczelnie zamknąć. Umożliwia to odpowiednia konstrukcja szybkowaru.

ZAPAMIĘTAJ !

W ZWIĄZKU Z TYM, ŻE NACZYNIE PRACUJE POD CIŚNIENIEM I W TEPERATURZE POWYŻEJ 100⁰C NALEŻY BEZWZGLĘDNIE PRZESTRZEGAĆ WYMAGAŃ INSTRUKCJI OBSŁUGI SZYBKOWARU, W SZCZEGÓLNOŚCI W ZAKRESIE NAPEŁNIANIA, ZAMYKANIA ORAZ OTWIERANIA SZYBKOWARU.

rysunki szybkowaru

Gotowanie w garnkach nowej generacji, wykonanych ze stali szlachetnej, przebiega także intensywniej niż w garnkach tradycyjnych. Jest to spowodowane znacznie wyższym współczynnikiem wnikania ciepła do produktu z pary niż z wody.

Zamieszczona dalej tabela informacyjna czasu gotowania niektórych potraw pozwoli Ci porównać czas gotowania w szybkowarze z czasem gotowania w naczyniach tradycyjnych. Jeśli w domu używacie nie szybkowaru lecz naczyń ze stali wówczas uzupełnij odpowiednią kolumnę.

Przeprowadź wywiad z osobą, która zajmuje się gotowaniem w Waszym domu i na tej podstawie wpisz czas przyrządzania potraw w naczyniach tradycyjnych. Następnie oblicz ilość czasu zaoszczędzonego wskutek gotowania w naczyniach energooszczędnych oraz ilość zaoszczędzonej energii.

TABELA ORIENTACYJNEGO CZASU GOTOWANIA NIEKTÓRYCH POTRAW W SZYBKOWARZE

Nazwa potrawy Czas gotowania potrawy w szybkowarze *Czas gotowa- nia w naczy- niach ze stali			Czas gotowania w naczyniu tradycyj- nymRóżnica między czasem gotowania w naczyniach tradycyjnych a w ................................................ czyli zaoszczędzony czas
- buraki w całości - buraki pokrojone na plasterki	8-10 min 3-4 min
- fasola zielona w całości - fasola zielona pokrojona	3 min 3 min
- groszek zielony	1 min
- groch ziarnisty suchy	5 min
- kapusta brukselaka	2 min
- kalafior	2 min
- kapusta krojona	2 min
- kalarepa krojona w plasterki	4-5 min
- marchew w całości - marchwew pokrojona	8-10 min 3-4 min
- ziemniaki w całości - ziemniaki przekrojone - ziemniaki pokrojone w plasterki	8-10 min 7-8 min 4-5 min
Pieczenie: - wołowina pokrojona w plastry, wieprzowina -schab, udziec - baranina, cielęcina,królik, drób	25-30 min 25-30 min 15-20 min
- gulasz z wołowiny, baraniny, cielęciny	25-30 min
- grzyby, w zależności od gatunku	10-25 min
- pyzy	5-10 min
- pierogi	5-10 min
- ryż	10-15 min
Łącza ilość zaoszczędzonego czasu				..................................
Ilośc zaoszczędzonej energii **				..................................

* Czasokres gotowania poszczególnych potraw liczy się od momentu rozpoczęcia wrzenia.W dużym stopniu zależy on nie tylko od sposobu rozdrobienia potrawy lecz także od jej ilości i jakości. Stąd zamieszczone w tabeli dane należy traktować orientacyjnie.Doświadczenia własne pozwalają zweryfikować te dane.

** Do obliczenia ilości zaoszczędzonej energii wykorzystaj dane dotyczące znamionowego obciążenia cieplego palników przykładowej kuchni gazowej (możesz wpisać dane własnej kuchni gazowej). Wynoszą one dla palnika małego -0,9kW,dla palnika średniego -1,6 kW, dla palnika dużego - 2,7kW.

PAMIĘTAJ!

Stosowanie szybkowaru to szczędność energii nawet do 40%. Przy zastosowaniu garnków ze stali szlachetnej możliwe jest zmniejszenie zużycia energii niezbędnej do przyrządzenia potraw w granicach 40-60%.

Zad.13. CIEPŁA WODA

Badania dowiodły,że w przeciętnym gospodarstwie domowym w Polsce przygotowanie ciepłej wody pochłania 10% energii. Oszczędzanie ciepłej wody jest bardzo ważne, gdyż prowadzi do zmniejszenie poboru wody i energii. Umożliwia to oszczędna eksploatacja grzejnika, która polega na umiejętnym wykorzystaniu organów regulacyjnych strumienia przepływającej wody i gazu. Informacje na ten temat możesz sprawdzić w instrukcji obsługi gazowego grzejnika wody przepływowej. W grzejnikach nowego typu wygląda to następująco.Obracając pokrętłem regulatora ilości wody w lewo do oporu, otrzymujemy minimalny strumień wody tj. ok. 4,2 l/min - przy jego obrocie w prawo do oporu, otrzymujemy maksymalny strumień wody tj. ok. 10 l/min.Dla codziennych potrzeb, najkorzystniej jest ustawić pokrętło regulatora ilości wody na minimum, a pokrętło gazu tak, aby wypływająca woda miała żądana temperaturę bez dodawania wody zimnej z baterii.

Sprawdź ustawienie pokrętła regulatora ilości wody i pokrętła gazu w grzejniku domowym.Jeśli jest zgodne z powyższą informacją możesz policzyć ile energii osczędzasz każdego dnia i ile wynosi to w ciągu roku. Jeśli pokrętło regulatora wody ustawione jest na maksymalny strumień wody, wówczas możesz obliczyć straty, którym trzeba koniecznie zapobiec, zmieniając sposób eksploatacji grzejnika.

Obliczeń dokonaj korzystając z poniższej tabelki.

UWAGA!

Dla podgrzania 1 m³ wody do temperatury +38⁰C potrzebne jest zużycie 30 kWh energii elektrycznej!

Sposób użycia wody przez 1 osobę/dzień - rodzaj czynności	Liczba powtó- rzeń tej czynności lub liczba osób	Strumień przepływającej wody ( w związku z ustawieniem pokrętła grzejnika )
		maksymalny - 10 l/min	w Twoim grzejniku	minimalny - 4,2 l/min	w Twoim grzejniku
prysznic 3 min
mycie rąk...2,5 min
mycie naczyń...10 min
inne...
Ilość zużytej wody / dzień
Ilośc zużytej wody /rok
Ilość zużytej energii / dzień w kWh
Ilość zużytej energii / rok w kWh

Jak wynika z obliczeń zamieszczonych w tabeli, dzięki oszczędnej eksploatacji grzejnika, w ciągu roku możliwa jest oszczędność .............. l wody oraz ........... kWh energii, co przy aktualnej cenie za 1 kWh ........... zł daje zysk w kwocie ............. zł.

Szanując wodę i energię - oszczędzasz swoje pieniądze i środowisko!

Jeśli w Twoim domu w prysznicach i kranach są już zamontowane końcówki energoszczędne, możesz obliczyć ile energii i pieniędzy oszczędzacie, chroniąc równocześnie środowisko.

@na tej stronie można zamieścić rysunki grzejnika nowego typu i końcówek energooszczędnych

Zad.14. OGRZEWANIE POMIESZEŃ

Ogrzewanie w przeciętnym gospodarstwie domowym w Polsce pochłania ponad 80% kosztów energii. Trwałość budowanych domów oblicza się na 50 - 100 lat. Z kolei ceny energii rosną nawet kilka razy w roku. W tej sytuacji oszczędzanie energii staje się koniecznością.

Przeprowadź obserwację swojego domu / mieszkania oraz niektórych waszych zachowań związanych z gospodarowaniem energią wykorzystywaną do ogrzewania pomieszczeń. Pomoże Ci

w tym poniższy schemat.

A. Zmierz temperaturę w poszczególnych pomieszczeniach swojego domu.
Zapisz wyniki pomiarów:
- w pokoju ..................
- w sypialni ................
- w kuchni .................
- w łazience ...............
- w sieni .....................
- w garażu .................

B. Sprawdź temperaturę w rzadziej używanych pomieszczeniach. Wymień te pomieszczenia i zanotuj zmierzoną tam temperaturę: ..............................................................
.........................................................................................................................

C. Określ wygląd firanek i zasłon w sezonie grzewczym. Szczególnie zwróć uwagę na długość i grubość zasłon - jeśli grzejniki są pod oknami ...................................... ...........................................................................

D. Czy na kaloryferach zostały zamontowane zawory z termostatem? ...................................

E. Opisz w jaki sposób wietrzone są pomieszczenia w Waszym domu w sezonie grzewczym:
- pozostawia się ciągle uchylone okno .................................,
- wietrzy się kilka razy dziennie po 10 - 15 minut poprzez szerokie otwarcie okna
.................................. ,
- inne: ...................................
...................................

F. Zaobserwuj, czy zasłony są regularnie zaciągane po zmroku i na noc:
..........................................................................

G. Jeśli ściany w miejscach zamontowanych kaloryferów posiadaja dodatkową izolację cieplną,

opisz ją: .....................................................................................................................................
.....................................................................................................
Jeśli nie, zapisz to:
....................................................................................................................................................

H. Zapisz w jaki sposób uszczelniane są drzwi i okna w waszym domu:

....................................................................................................................................................

I. Optymalna temperatura dla przeciętnego zdrowego człowieka wynosi:
* w pokojach - 20⁰ C,
* w sypialni - 16 - 18⁰ C (jeśli nie ma osobnej sypialni można wówczas można na noc obniżać temperaturę w pokoju, w którym sypiasz),
* w kuchni - 18⁰ C,
* w łazience - 23⁰ C ( w czasie użytkowania łazienki),
* w sieni - 15⁰ C,
* w garażu - nie musi być opalane.

J. Zawory z termostatem zapobiegają samoczynnemu przegrzaniu się pomieszczeń. Automatyczne obniżanie temperatury w nocy pozwala zaoszczędzić ok. 10 % energii i pieniędzy. jeśli kaloryfer bulgocze - oznacza to, że jest zapowietrzony. Chcąc uzyskać prawidłowe ogrzewanie należy niezwłocznie odpowietrzyć go.

K. Niewłaściwe wietrzenie pomieszczeń powoduje duże straty ciepła. Najlepiej wietrzyć kilka razy dziennie po 10 - 15 minut, przez szeroko otwarte okna. Takie wietrzenie umożliwia lepszą wymianę powietrza, niż ciągle uchylone okno

L. W pomieszczeniach mało używanych należy obniżyć temperaturę ogrzewania.
Obniżenie temperatury w pomieszczeniu o 1⁰ C powoduje zaoszczędzenie 5 -6 % energii. Na noc należy zawsze obniżać temperaturę pomieszczeń.
Wyjażdżając na kilka dni, należy również pamietać o obniżeniu temperatury w mieszkaniu

Ł. Firanki i zasłonki nie powinny utrudniać cyrkulacji powietrza przy grzejniku. Wystarczy jeśli będą zwisać do parapetu. Unikniesz w ten sposób tzw. poduszki ciepłapod sufitem, gdzie temp. powietrza może być o 50C wyższa niż w środku pokoju i do 100C wyższa niż przy podłodze Dobrze jest jeśli zimą zmienimy zasłony na grubsze, zmniejszy to straty ciepła. Straty te są tym większe im większa jest powierzchnia okien w stosunku do powierzchni ścian.

M. Kiedy zapada zmrok należy opuścić żaluzje lub zasłonić okna.

N. Dodatkowa izolacja cieplna ścian w miejscach, w których znajdują sie kaloryfery umożliwi lepsze ogrzewanie pomieszczeń i zaoszczędzenie energii cieplnej. Już samo założenie folii za grzejnikami powoduje podniesienie temperatury w pomieszczeniu o 1-2 ⁰C.

O. Straty cieplne z powodu nieszczelności drzwi i okien, podczas silnych wiatrów, dochodzą do 30 % energii cieplnej. Podwójnie oszklone okna redukują straty ciepła o 50 % w porównaniu z oknami oszklonymi pojedynczo.

Sporządź dodatkową notatkę:

Po zakończonej obserwacji pomieszczeń w Twoim domu oraz niektórych zachowań dotyczących gospodarowania energią przeznaczaną na ogrzewanie pomieszczeń przeczytaj informacje zamieszczone w dalszej części opracowania. Oblicz jaki procent energii tracony jest niepotrzebnie w Waszym domu i ile to wynosi w złotówkach (będą Ci tu przydatne obliczenia z zadania nr 1, w którym szacowane były koszty energii ogrzewania).

ZAD.15. IZOLACJA CIEPLNA BUDYNKU

Dobra izolacja cieplna budynku jest skuteczną metodą zmniejszania zużycia energii przeznaczonej do ogrzewania pomieszczeń.

Poniższe schematy przedstawiają procentowy udział ciepła opałowego w ogrzewaniu różnego typu budynków oraz straty ciepła przez dach, okna, ściany i podłogę, w zależności od typu budynku mieszkalnego.

Znając możliwe wielkości strat ciepła ogrzewania, przeprowadź wywiad z osobą kompetentną (może to być ktoś z rodziny, właściciel domu, w którym mieszkasz, czy przedstawiciel administracji), która pomoże Ci uzyskać informacje na temat ocieplenia budynku z zewnątrz. Na przykład, czy budynek ten był ocieplany, które elementy budynku uwzględniono podczas tych prac, jakie zastosowano materiały, jakie rezultaty dały te prace?

BIBLIOGRAFIA

- Ankirchner H. - Energie - Spartips. Bayerisches Staatsministerium fr Wirtschaft und Verkehr. Mnchen 1989.

- Gerhart A., Schmollgruber Ch. - Energie. ARGE Umwelterziehung in der O"sterreichischen Gesellschaft fr Natur- und Umweltschutz. Wien 1994.

- Grzesińska W.Z. - Nowoczesne garnki ze stali szlachetnej. Gospodarstwo domowe w kraju i na świecie. Nr 2/94.

- Grzonkowski J. - Cena domowej lampy.Gospodarstwo domowe w kraju i na świecie. Nr 3/92.

- Lser G., Musil M., Roth.H. - Co może uczynić każdy z nas w celu oszczędzania energii w domu.

Bund fr Umwelt und Naturschutz Deutschland e.V.