3.5. KTO BĘDZIE PRAWNIE ODPOWIEDZIALNY ZA SZKODY WYRZĄDZONE W ŚRODOWISKU?

"Istnieje duża szansa, że biotechnologia może się stać motorem rozwoju naukowego i technicznego Polski" [18]

Przedstawiciele inżynierii genetycznej w Polsce dobrze wiedzą, że społeczeństwo nie jest świadome niebezpieczeństw inżynierii genetycznej. Zdają sobie sprawę, że akceptacja konsumentów jest szczególnie ważna z punktu widzenia sprzedaży produktów inżynierii genetycznej. środowisko naukowe uważa, że poprzez uświadamianie społeczeństwa i umiejętne wykorzystywanie badań opinii publicznej jest w stanie uniknąć sprzeciwu społecznego wobec inżynierii genetycznej, jaki obserwuje się w krajach zachodnich. Co więcej, naukowcy są przekonani, że brak protestów społecznych w Polsce "może stanowić poważny bodziec dla wejścia firm zagranicznych na polski rynek". [19]

Bez uświadomienia społeczeństwa i nacisku konsumentów, domagających się pełnej i obiektywnej informacji, środowisko naukowe ma duże szanse by przekonać władze, by zezwoliły na wprowadzenie wyłącznie wewnętrznych przepisów (samoregulacji) w zakresie inżynierii genetycznej. Polscy uczeni uważają, że muszą myśleć o tym, w jaki sposób będą wykorzystane wyniki ich badań. Jednak uchylają się od wszelkiej odpowiedzialności za ostateczne zastosowania własnych badań. [20] Może to doprowadzić do braku demokratycznej kontroli nad tą gałęzią nauki, ze wszystkimi potencjalnie katastrofalnymi skutkami takiego stanu rzeczy. Kto będzie prawnie odpowiedzialny za wyrządzone szkody?

Odpowiedzialność cywilna z tytułu szkód przeciwko zdrowiu ludzkiemu i środowisku powinna spoczywać na osobach inicjujących prace z zakresu genetyki, tak aby można je było rozliczyć z podejmowanych decyzji. Obarczenie odpowiedzialnością za ponoszone ryzyko tych, którzy prowadzą niebezpieczne prace, umacnia zasadę "zanieczyszczający płaci" i zwiększa atrakcyjność i opłacalność bardziej ekologicznej działalności. Stąd odpowiedzialność cywilną należy uznać za potężny środek zapobiegania degradacji środowiska. Umożliwia ona ponadto uwzględnienie tradycyjnie pomijanych kosztów społecznych, takich jak zanik gatunków rodzimych, przy podejmowaniu decyzji gospodarczych.

Greenpeace i Federacja Zielonych - Kraków opowiadają się za stosowaniem zasady ostrożności i potępia powszechne obecnie podejście, oparte na zasadzie "poczekamy i zobaczymy, co się stanie". Zasada ostrożności wymaga, by nie zezwalać na uwalnianie GMO do środowiska ani na wykorzystywanie ich w celach spożywczych.

PRZYPISY DO ROZDZIAŁU 3.

  1. Duża część informacji zawartych w części 3.1. i 3.2. pochodzi z publikacji: dr Twardowski T., dr Bielecki S., dr Płucienniczak A., "A Review of the Recent Situation in Poland", proceedings from the Central and Eastern European Conference on Regional Co-operation on Safety in Biotechnology, Keszthely, Węgry, 2-6 września 1995 r.
  2. United Nations Industrial Development Programme (UNIDO) International Centre for Genetic Engineering and Biotechnology (ICGEB)
  3. op cit. 1, Twardowski et al.
  4. Spotkanie z prof. Marią Hulanicką, kierownikiem Zakładu Biochemii Drobnoustrojów Instytutu Biochemii i Biofizyki (IBB), 17 stycznia 1996 r.
  5. Spotkanie z prof. Mirosławą Chrzanowską i dr Ewą Zimnoch-Guzowską, kierownikiem Instytutu Ziemniaka; spotkanie odbyło się w siedzibie IBB w Warszawie w dniu 12 czerwca 1996 r.
  6. ibidem
  7. I. Skogsmyr, Gene dispersal from transgenic potatoes to conspecifics: A field trial, "Theor. Appl. Genet." 88: 770-774, 1994
  8. Spotkania z wyższym personelem Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt (IGHZ) w Jastrzębcu k. Warszawy, 16 stycznia 1996 r.:
    doc. Jacek Modliński, kierownik Zakładu Embriologii Eksperymentalnej;
    prof. Zygmunt Reklewski, dyrektor IGHZ i kierownik Zakładu Genetyki i Hodowli Bydła;
    dr Lech Zwierzchowski, kierownik Zakładu Biologii Molekularnej
    dr Grzegorz Grzybowski, Zakład Immunogenetyki Zwierząt.
  9. ibidem
  10. Spotkania z dr Lechem Zwierzchowskim, kierownikiem Zakładu Biologii Molekularnej, IGHZ, 16 stycznia 1996 r; oraz dr Janem Szumcem, Dyrektorem Instytutu Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu k. miejscowości Chybie, 5 czerwca 1996 r.
  11. Tomasz Twardowski, Uregulowania prawne w biotechnologii, "Sprawy Nauki" Nr 6/1994
  12. ibidem
  13. op. cit. 1, Keszthely
  14. dr Sue Mayer, w osobistej rozmowie
  15. op. cit. 1, Keszthely
  16. "Voluntary Code of Conduct for the release of GEOs into the Environment", opracowany przez Sekretariat UNIDO dla potrzeb nieformalnej Grupy Roboczej UNIDO/UNEP/WHO/FAO ds. Biobezpieczeństwa, Wiedeń, lipiec 1991
  17. op. cit. 1, Keszthely
  18. ibidem
  19. Twardowski T., Polska biotechnologia i jej uwarunkowania, "Nowoczesne Laboratorium" Nr 1/95
  20. ibidem.