Nowe regulacje prawne w zakresie odpadów na tle dyrektyw Unii Europejskiej

Alicja Zawadzka
Biuro Orzecznictwa Administracyjnego
Ministerstwo Środowiska

ZASADY GOSPODAROWANIA ODPADAMI W ŚWIETLE NOWYCH UREGULOWAŃ PRAWNYCH

 

Gospodarkę odpadami regulują cztery ustawy:

W niniejszym opracowaniu zostaną szczegółowo omówione: ustawa o odpadach, ustawa Prawo Ochrony Środowiska w części dotyczącej odpadów oraz ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych.

Wszystkie wymienione ustawy opracowane zostały z uwzględnieniem dyrektyw europejskich i są zgodnie z prawodawstwem Unii Europejskiej.

Podstawowym aktem prawnym regulującym gospodarkę odpadami jest ustawa o odpadach, która wprowadza wiele odmiennych zasad niż obowiązywały pod rządami ustawy o odpadach z 27 czerwca 1997 r.

Na wstępie należy wrócić uwagę na definicje ustawowe, których znajomość jest niezbędna dla zrozumienia i stosowania prawa dla potrzeb którego zostały sformułowane. Poniżej przytoczone i ewentualnie omówione zostaną tylko niektóre z definicji ustawy o odpadach o podstawowym znaczeniu.

Ustawa stanowi, że odpady oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 do Ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany. Poza tą podstawową definicją należy zwrócić uwagę na następujące pojęcia:

Odpady niebezpieczne są to odpady:

  1. należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do Ustawy lub
  2. należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4.

Dla pełnego zrozumienia definicji odpadów niebezpiecznych trzeba podać, że minister właściwy do spraw środowiska, kierując się kategoriami oraz rodzajami odpadów określi w drodze rozporządzenia:

Z powyższego wynika, że o tym czy odpad jest niebezpieczny czy też nie, nie będzie decydował, jak to było dotychczas, jedynie wpis na listę odpadów niebezpiecznych. Jeżeli bowiem w wyniku badań okaże się, iż konkretny odpad nie posiada ani określonej właściwości ani też składników, to mimo figurowania na liście odpadów niebezpiecznych, takim odpadem nie będzie.

Każdy, kto podejmuje działalność powodującą lub mogącą powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania planować, projektować i prowadzić tak, aby zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ich ilość, a także negatywne oddziaływanie na środowisku. Każdy zaś posiadacz odpadów obowiązany jest w pierwszej kolejności do poddania ich odzyskowi, a w braku takich możliwości - unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska. Odpady powinny być poddawane odzyskowi lub unieszkodliwianiu przede wszystkim w miejscu ich powstawiania, a dopiero w przypadku takiej możliwości przekazywane do najbliżej położonych miejsc, w którym mogą być poddane tym procesom. Transport odpadów niebezpiecznych z miejsc ich powstawania do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania odbywa się z zachowaniem przepisów obowiązujących przy transporcie materiałów niebezpiecznych. Odzysk lub unieszkodliwienie odpadów może odbywać się tylko w miejscu wyznaczonym w trybie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym w instalacjach lub urządzeniach.

Ustawa dopuszcza jednak wyjątki, a szczególnie w przypadku, kiedy spalanie w instalacjach lub urządzeniach nie jest możliwe ze względów bezpieczeństwa (np. spalanie niektórych odpadów wojskowych), ale wówczas spalanie może się odbyć poza instalacjami lub urządzeniami tylko za zgodą właściwego wojewody, wydaną w drodze decyzji. Ustawa zobowiązuje organy administracji publicznej wszystkich szczebli do opracowywania planów gospodarki odpadami (plany: krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne), które powinny być zgodne z polityką ekologiczną państwa. Plany te obejmują wszystkie rodzaje odpadów powstających na terenie danej jednostki administracyjnej oraz przywożonych na je@???@

Przed przystąpieniem do omówienia poszczególnych rozdziałów ustawy o odpadach należy omówić te przepisy, które stanowią zasady ogólne odnoszące się do wszystkich decyzji administracyjnych wydawanych na jej podstawie.

Kompetencje organów

Właściwym do wydawania decyzji wymaganych ustawą o odpadach w zakresie gospodarki odpadami są wojewoda i starosta.

Wojewoda wydaje decyzję dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko wynika z przepisów o ochronie środowiska oraz gdy dotyczy eksploatacji instalacji na terenach zakładów zaliczanych do tych przedsięwzięć.

Starosta wydaje decyzje dla pozostałych przedsięwzięć.

Właściwość miejscową natomiast ustal się według miejsca wytwarzania odpadów odzysku lub unieszkodliwiania. Jednakże do wydania zezwolenia na transport odpadów właściwym jest starosta ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania posiadacza odpadów. Wszystkie zezwolenia wydawane są na wniosek zainteresowanego na czas określony, nie dłuższy niż 10 lat.

Obowiązki posiadaczy odpadów

Jak już wyżej wspomniano, wytwórca odpadów jest jednocześnie ich posiadaczem do czasu przekazania odbiorcy. Obowiązki wytwórcy odpadów ustawa uzależnia od tego, czy wytwórca odpadów prowadzi instalację, czy też nie. W tym miejscu należy przytoczyć definicję instalacji, która zawarta jest w ustawie - Prawo ochrony środowiska. Przez instalację należy rozumieć:

  1. stacjonarne urządzenie techniczne,
  2. zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu,
  3. obiekty budowlane nie będące urządzeniami technicznymi, ani ich zespołami,

których eksploatacja może spowodować emisję, przy czym za emisję uważa się również wprowadzenie do środowiska substancji, czym niewątpliwie są odpady.

Wytwórca odpadów prowadzący instalację jest obowiązany do:

  1. uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów, którego zasady udzielania określa ustawa Prawo ochrony środowiska, jeżeli wytwarza powyżej 1 tony odpadów niebezpiecznych rocznie lub powyżej 5.000 ton rocznie odpadów innych niż niebezpieczne,
  2. uzyskanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli wytwarza do 1 tony odpadów niebezpiecznych rocznie,
  3. przedłożenia informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobie gospodarowania wytwarzanymi odpadami, jeżeli wytwarza od 5 do 5.000 ton rocznie odpadów innych niż niebezpieczne.

Wytwórca odpadów nie prowadzący instalacji jest obowiązany do:

  1. uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli wytwarza odpady niebezpieczne w ilości powyżej 100 kg rocznie,
  2. przedłożenia informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami, jeżeli wytwarza odpady niebezpieczne w ilości do 100 kg rocznie albo powyżej 5 ton rocznie odpadów innych niż niebezpieczne.

Wymóg uzyskania wyżej wymienionych decyzji przez wytwórcę odpadów prowadzącego instalację nie dotyczy wytwórcy odpadów, który zgodnie z przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska jest zobowiązany do uzyskania pozwolenia zintegrowanego. Wymóg uzyskania wszystkich przedstawionych wyżej decyzji nie dotyczy odpadów komunalnych.

Właściwy organ odmówi wydania wspomnianych wyżej decyzji, jeżeli zamierzony sposób gospodarki odpadami:

  1. mógłby powodować zagrożenie dla zdrowia, życia ludzi lub dla środowiska,
  2. jest niezgodny z planami gospodarki odpadami.

Jak już wspomniano wyżej wszystkie decyzje (zezwolenia) wydawane są na wniosek zainteresowanego, który musi zawierać dane określone szczegółowo w ustawie. Ustawa określa również, co powinna zawierać informacja o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami. Informację tę należy złożyć albo wojewodzie, albo staroście (patrz pkt. Kompetencje organów) na dwa miesiące przed rozpoczęciem działalności powodującej powstawanie odpadów lub zmianą tej działalności wpływającą na rodzaj lub ilość wytwarzanych odpadów, lub sposób gospodarowania nimi. Do rozpoczęcia działalności lub jej zmiany można przystąpić w terminie 30 dni od dnia złożenia informacji, i ile w tym terminie właściwy organ nie wniesie sprzeciwu. W uzasadnionych przypadkach, przewidzianych ustawą, organ może, w terminie 30 dni od dnia złożenia informacji, zobowiązać w drodze decyzji, wytwórcę odpadów niebezpiecznych w ilości do 100 kg rocznie, do złożenia wniosku o zatwierdzenie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi.

Obrót odpadami - wymagane zezwolenia

Wytwórca odpadów może zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów. Posiadacz odpadów (w tym wytwórca) może je przekazać wyłącznie podmiotom, które uzyskały zezwolenie właściwego organu na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami, chyba, że działalność taka nie wymaga zezwolenia. Przekazanie odpadów następnemu posiadaczowi (odbiorcy), który ma wymagane zezwolenie, powoduje przejście na tego posiadacza (odbiorcę) odpowiedzialności za działania objęte tym zezwoleniem.

Posiadacz odpadów, który prowadzi działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów albo w zakresie zbierania lub transportu odpadów, obowiązany jest do uzyskania zezwolenia na prowadzenie takiej działalności. Zezwolenie wydaje wojewoda lub starosta (patrz pkt. - Kompetencje organów) w drodze decyzji, na wniosek zainteresowanego. Właściwy organ odmówi wydania wyżej wymienionego zezwolenia, jeżeli zamierzony sposób gospodarki odpadami:

  1. jest niezgodny z wymaganiami ustawy,
  2. mógłby powodować zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska,
  3. jest niezgodny z planami gospodarki odpadami.

Zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych może być wydane po sprawdzeniu przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska funkcjonowania instalacji i urządzeń służących do unieszkodliwiania oraz po uzyskaniu wymaganego pozwolenia na użytkowanie obiektu w rozumieniu przepisów prawa budowlanego.

Właściwy organ (wojewoda lub starosta) odmówi wydania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych lub ich składowania, jeżeli kierownik spalarni odpadów niebezpiecznych albo kierownik składowiska odpadów (nie tylko niebezpiecznych) nie posiadają świadectwa stwierdzającego kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami. Świadectwa takie wydaje wojewoda, po złożeniu stosownego egzaminu.

Poza odmową wydania wymaganego prawem zezwolenia (pozwolenia) właściwy organ może cofnąć wydane zezwolenie (pozwolenie), jeżeli posiadający to zezwolenie narusza przepisy ustawy albo działa niezgodnie z zezwoleniem. Cofnięcie zezwolenia powoduje wstrzymanie działalności objętej tym zezwoleniem.

Jak wynika z powyższego, każda działalność w zakresie gospodarowania odpadami wymaga posiadania stosownego zezwolenia. Nie oznacza to jednak, że posiadacz odpadów musi mieć tak wiele decyzji.

Wytwórca odpadów, który prowadzi również działalność w zakresie odzysku, unieszkodliwiania, zbierania lub transportu odpadów jest zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na prowadzenie tej działalności, jeżeli posiada pozwolenie na wytwarzanie odpadów lub decyzję zatwierdzającą program gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Musi jedynie we wniosku o wydanie pozwolenia lub wspomnianej decyzji uwzględnić odpowiednio wymagania przewidziane dla innych wniosków, a organ wydając decyzję uwzględni wymagania przewidziane dla zezwoleń na prowadzenie innej działalności w zakresie gospodarowania odpadami. Podobnie posiadacz odpadów, który łącznie prowadzi działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów oraz zbierania lub transportu odpadów, jest zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów. I w tym przypadku posiadacz odpadów będzie miał jedną decyzję, którą uzyska na podstawie poszerzonego wniosku.

Posiadacz odpadów może przekazać określone rodzaje odpadów w celu ich wykorzystania osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej, nie będącym przedsiębiorcami, na ich własne potrzeby, którzy nie mają obowiązku posiadania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku.

Jeżeli przemawia za tym szczególnie waży interes społeczny, związany z ochroną środowiska, a w szczególności z zagrożeniem pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach, w przedstawionych wyżej decyzjach może być ustanowione zabezpieczenie roszczeń z tytułu wystąpienia negatywnych skutków w środowisku.

Ewidencja odpadów

Posiadacz odpadów jest obowiązany do prowadzenia ich ilościowej i jakościowej ewidencji. Obowiązek prowadzenia ewidencji nie dotyczy osób fizycznych i jednostek organizacyjnych nie będących przedsiębiorcami, które wykorzystują odpady na potrzeby własne. W przypadku zaś odpadów komunalnych ewidencję prowadzą podmioty prowadzące działalność polegającą na usuwaniu, wykorzystywaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych na podstawie zezwolenia organów gminy.

Ewidencję prowadzi się na formularzu karty ewidencji odpadu, dla każdego rodzaju odpadów odrębnie oraz karty przekazania odpadu.

Posiadacz odpadu, który przejmuje odpad od innego posiadacza, jest obowiązany potwierdzić przejęcie odpadu na karcie przekazania odpadu, wypełnionej przez posiadacza, który przekazuje ten odpad.

Poza prowadzeniem ewidencji posiadacz odpadów obowiązany jest sporządzić na formularzu zbiorcze zestawienie danych o wszystkich rodzajach i ilości odpadów, o sposobach gospodarowania nimi oraz instalacjach i urządzeniach do odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Takie zbiorcze zestawienie danych sporządza również wytwórca osadów komunalnych. Zbiorcze zestawienie danych za poprzedni rok kalendarzowy należy przekazać marszałkowi województwa do końca pierwszego kwartału.

Szczególne zasady gospodarowania niektórymi rodzajami odpadów.

Ustawa reguluje w szczególny sposób zasady gospodarowania następującymi odpadami:

W niniejszym opracowaniu zwrócona zostanie uwaga jedynie na sposób postępowania z komunalnymi osadami ściekowymi, które mogą być stosowane:

  1. w rolnictwie, rozumianym jako uprawa wszystkich płodów rolnych wprowadzanych do obrotu handlowego, włączając w to uprawy przeznaczone do produkcji pasz,
  2. do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne,
  3. do dostosowania gruntów do określonych potrzeb wynikających z planów gospodarki odpadami, planów zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
  4. do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu,
  5. do uprawy roślin nie przeznaczonych do spożycia i produkcji pasz.

Przed stosowaniem komunalne osady ściekowe oraz grunty, na których mają one być stosowane, powinny być poddane badaniom przez ich wytwórcę. Ustawa szczegółowo wylicza miejsca, na których zakazane jest stosowanie komunalnych osadów ściekowych (np. na terenie parków narodowych i rezerwatów przyrody, na gruntach, na których rosną rośliny sadownicze i warzywa, z wyjątkiem drzew owocowych).

Termiczne przekształcanie odpadów, składowanie i magazynowanie

Termiczne przekształcanie odpadów niebezpiecznych (spalanie) może być prowadzone w spalarniach odpadów komunalnych oraz w spalarniach innych odpadów. Przy zachowaniu wymaganych parametrów poszczególne typy odpadów mogą być wyjątkowo spalane w innych instalacjach.

W razie niedopełnienia przez zarządzającego spalarnią odpadów obowiązków określonych w ustawie, wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wydać decyzję o wstrzymaniu działalności w zakresie termicznego przekształcania odpadów.

Składowanie odpadów może odbywać się na składowisku odpadów, które posiada decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, pozwolenie na budowę oraz pozwolenie na użytkowanie.

Zarówno wniosek o wydanie pozwolenia na budowę, jak i samo pozwolenie musi uwzględniać nie tylko wymagania określone w przepisach Prawa budowlanego, ale także wymagania przewidziane w ustawie o odpadach. Odpady powinny być składowane selektywnie. Pozwolenie na użytkowanie składowiska odpadów może być wydane po zatwierdzeniu instrukcji eksploatacji tego składowiska oraz po przeprowadzeniu kontroli przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Ustawa szczegółowo określa, co powinien zawierać wniosek o zatwierdzenie instrukcji oraz co powinna zawierać decyzja tę instrukcję zatwierdzająca. Instrukcję zatwierdza albo wojewoda albo starosta (patrz pkt. - Kompetencje organów). Zamknięcie składowiska odpadów lub jego wydzielonej części wymaga zgody właściwego organu, wydanej w formie decyzji.

Zakazuje się składowania odpadów:

  1. występujących w postaci ciekłej, w tym odpadów zawierających wodę w ilości powyżej 95% masy całkowitej, z wyłączeniem szlamów,
  2. właściwościach wybuchowych, żrących, utleniających, wysoce łatwopalnych lub łatwopalnych,
  3. medycznych i weterynaryjnych,
  4. powstających w wyniku prac naukowo - badawczych, rozwojowych lub działalności dydaktycznej, które nie są zidentyfikowane lub są nowe i których oddziaływanie na środowisko jest nieznane,
  5. opon i ich części, z wyłączeniem opon rowerowych i opon o średnicy zewnętrznej większej niż 1400 mm,
  6. w śródlądowych wodach powierzchniowych i podziemnych,
  7. w polskich obszarach morskich,
  8. w przypadkach określanych w przepisach odrębnych.

Na składowisku odpadów niebezpiecznych nie mogą być składowane odpady inne niż niebezpieczne, natomiast odpady niebezpieczne mogą być składowane na wydzielonych częściach innych składowisk odpadów, pod warunkiem zachowania wymogów określonych w ustawie o odpadach. Ustawa określa również szczegółowo obowiązki zarządzającego składowiskiem odpadów, których niedotrzymanie skutkuje wydaniem przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub wojewódzkiego inspektora sanitarnego decyzji wstrzymującej użytkowanie składowiska odpadów.

Magazynowanie odpadów może się odbywać na terenie, do którego posiadacz odpadów ma tytuł prawny (nie tylko prawo własności). Magazynowanie odpadów może się odbywać, jeżeli odpady są przeznaczone:

Okresy te liczone są łącznie dla wszystkich kolejnych posiadaczy tych odpadów.

Magazynowanie odpadów nie wymaga odrębnej zgody, ponieważ określenie miejsca i sposobu magazynowania następuje w innych decyzjach wymaganych ustawą o odpadach i jest ich częścią.

Międzynarodowy obrót odpadami

Międzynarodowy obrót odpadami polega na przywozie odpadów z zagranicy na terytorium państwa polskiego, przewozie odpadów pochodzących z zagranicy przez terytorium państwa polskiego oraz wywozie odpadów za granicę.

Zakazuje się przywozu z zagranicy odpadów niebezpiecznych, z tym że w wyjątkowych przypadkach określonych w ustawie, mogą takie odpady być sprowadzone do Polski, pod warunkiem jednak uprzedniego uzyskania zezwolenia Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.

Poza tym wyjątkiem, jakim jest sprowadzanie z zagranicy odpadów niebezpiecznych, zezwolenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska wymagane jest również na:

Zezwolenia wydaje się w drodze decyzji na czas oznaczony.

W przypadku gdy w postępowaniu o którekolwiek zezwolenie Główny Inspektor Ochrony Środowiska stwierdzi, że ubiegający się naruszył w okresie ostatnich 3 lat warunki wcześniejszego zezwolenia, odmówi wydania nowego zezwolenia. Wszystkie zezwolenia mogą też być cofnięte, w drodze decyzji, przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, w przypadku gdy zostanie stwierdzone naruszenie warunków zawartych w zezwoleniu. Kopie zezwoleń oraz decyzji cofających te zezwolenia Główny Inspektor Ochrony Środowiska przekazuje Prezesowi Głównego Urzędu Ceł i Komendantowi Głównemu Straży Granicznej.

Opłaty za składowanie odpadów

Środki finansowo-prawne ochrony środowiska reguluje ustawa - Prawo ochrony środowiska, która przewiduje dwa rodzaje opłat:

Opłatę ponosi podmiot korzystający ze środowiska, którym w odniesieniu do odpadów jest posiadacz odpadów w rozumieniu ustawy o odpadach. Zgodnie zaś z tą ustawą posiadaczem odpadów składowanych na składowisku odpadów jest właściciel lub zarządzający składowiskiem odpadów.

Jeżeli odpady zostały przekazane na rzecz podmiotu, który nie uzyskał wymaganego zezwolenia w zakresie gospodarki odpadami, to podmiotem korzystającym ze środowiska, obowiązanym do ponoszenia opłat jest podmiot, który przekazał te odpady. Jeżeli osoba fizyczna nie będąca przedsiębiorcą przekazuje odpady podmiotowi, który nie uzyskał wymaganego zezwolenia w zakresie gospodarki odpadami, podmiotem korzystającym ze środowiska, obowiązanym do ponoszenia opłat jest podmiot, któremu przekazano te odpady. W praktyce zasady te będą miały zastosowanie w przypadku, kiedy odpady zostaną przekazane na składowisko odpadów nie posiadające stosownej decyzji lub bez decyzji magazynowane. Jeżeli składowane lub magazynowane odpady ulegają zmieszaniu, za podstawę opłaty przyjmuje się rodzaj odpadu, za który jednostkowa stawka opłaty jest największa. Opłaty ustalone we własnym zakresie wnosi się na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska. Wysokość opłaty za składowanie odpadów zależy od ilości i rodzaju składowanych odpadów, z tym że wysokość opłaty podwyższonej zależy także od czasu składowania odpadów. W odniesieniu do odpadów wymaganą decyzją, mającą wpływ na wysokość opłaty, jest decyzja zatwierdzająca instrukcję eksploatacji składowiska odpadów oraz decyzja określająca sposób i miejsce magazynowania odpadów. Określenie to następuje nie w odrębnej decyzji, ale w innych decyzjach z zakresu gospodarowania odpadami. Opłatę za składowanie odpadów posiadacz odpadów (właściciel lub zarządzający składowiskiem odpadów) ponosi za umieszczenie odpadów na składowisku i ustala ją według stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce, tj. w dniu złożenia odpadów na składowisko. Opłatę wnosi się do końca miesiąca następującego po upływie każdego kwartału. Nie wnosi się opłat za korzystanie ze środowiska, w tym za umieszczenie odpadów na składowisku, których kwartalna wysokość nie przekracza 25% najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, obowiązującego w dniu 30 września roku poprzedniego, określonego na podstawie odrębnych przepisów. Sejmik województwa może uchwalić podwyższenie wartości procentowej, jednak nie więcej niż o 50%. W tym samym terminie, jaki obowiązuje dla wniesienia opłaty, posiadacz odpadów przedkłada marszałkowi województwa wykaz zawierający informacje i dane, wykorzystane do ustalenia wysokości opłat. Wykaz ten należy również przedłożyć wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta właściwemu ze względu na miejsce składowania odpadów.

W razie nieuiszczenia opłaty albo uiszczenia jej w wysokości nasuwającej zastrzeżenia, marszałek województwa wymierza opłatę w drodze decyzji, na podstawie własnych ustaleń lub kontroli oraz wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

Ustawa określa maksymalną stawkę opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku w wysokości 200 zł za 1 tonę.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi jednostkowe stawki opłat, które podlegają z dniem 1 stycznia każdego roku kalendarzowego podwyższeniu w stopniu odpowiadającym średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem przyjętemu w ustawie budżetowej za rok poprzedni. Natomiast minister do spraw środowiska, nie później niż w terminie do dnia 31 października każdego roku, ogłasza, w drodze obwieszczenia w "Monitorze Polskim" wysokość opłat na następny rok (podwyższone o w/w wskaźnik).

Opłaty podwyższone za składowanie odpadów ponosi się:

Jakkolwiek również w przypadku opłat podwyższonych obowiązuje zasada, ze korzystający ze środowiska sam ustala wysokość opłaty i bez decyzji organu wnosi ją na odpowiedni rachunek, to jednak w praktyce jest to mało prawdopodobne, w szczególności w odniesieniu do sytuacji całkowicie nielegalnego składowania odpadów. Dlatego też będzie miała tu zastosowanie zasada, że w przypadku nieuiszczenia opłaty podwyższonej, marszałek województwa wymierzy opłatę w drodze decyzji, na podstawie własnych ustaleń lub kontroli oraz wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

Administracyjne kary pieniężne za składowanie odpadów

Ustawodawca wprowadza generalną zasadę, że administracyjną karę pieniężną ponosi się, oprócz opłaty za naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych odpowiednią decyzją.

W przypadku składowania lub magazynowania odpadów administracyjną karę pieniężną ponosi posiadacz odpadów, który naruszył decyzję zatwierdzającą instrukcję eksploatacji składowiska odpadów lub decyzję określającą sposób i miejsce magazynowania odpadów, wydaną jako część decyzji wydawanych w zakresie gospodarowania odpadami.

Jeżeli składowane lub magazynowane odpady uległy zmieszaniu, za podstawę administracyjnej kary pieniężnej przyjmuje się rodzaj odpadu, za który jednostkowa stawka zapłaty jest najwyższa.

Administracyjne kary pieniężne wymierza w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Wymierzenie tej kary odbywa się poprzez:

  1. ustalenie wymiaru kary biegnącej, określającego dobową stawkę kary w okresie, w którym trwa naruszenie,
  2. wymierzenie kary za okres, w którym trwało naruszenie.

Na podstawie ostatecznej decyzji określającej wymiar kary biegnącej (dobowej) wojewódzki inspektor ochrony środowiska podejmuje decyzję o wymierzeniu kary łącznej:

  1. za okres do ustania naruszenia po stwierdzeniu z urzędu lub na wniosek, że naruszenie ustało,
  2. za okres do 31 grudnia każdego roku - jeżeli do tego dnia naruszenie nie zostało usunięte.

Jeżeli wojewódzki inspektor ochrony środowiska w ciągu 30 dni od dnia wpłynięcia wniosku, którym zawiadomiono go o ustaniu naruszenia stwierdzi, że naruszenie nie ustało, wymierza na okres 60 dni, począwszy od doby, w której stwierdzono bezzasadność wniosku, nową wysokość kary biegnącej (dobowej), stosując stawki kar zwiększone 2-krotnie. Wymierzoną karę pieniężną wnosi się na rachunek wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

Wysokość kary za składowanie odpadów z naruszeniem rodzaju i sposobu składowania odpadów, określonych w decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska, lub magazynowanie odpadów z naruszeniem decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wynosi 0,1 stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania.

Organem właściwym w sprawach odraczania terminu płatności jest, w przypadku podwyższonej opłaty marszałek województwa, a w sprawach administracyjnych Kar pieniężnych - wojewódzki inspektor ochrony środowiska.

Odroczenie terminu płatności następuje na wniosek zobowiązanego, jeżeli realizuje on terminowo przedsięwzięcie, którego wykonanie zapewni usunięcie przyczyn ponoszenia podwyższonych opłat albo kar w okresie nie dłuższym niż 5 lat od dnia złożenia wniosku. Termin płatności może być odroczony wyłącznie na okres niezbędny do zrealizowania tego przedsięwzięcia.

Wniosek o odroczeniu terminu płatności powinien zostać złożony do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska albo do marszałka województwa przed upływem terminu, w którym należność powinna być uiszczona.

Wniosek powinien zawierać:

  1. wskazanie wysokości opłaty lub kary, o której odroczenie terminu płatności występuje strona,
  2. opis realizowanego przedsięwzięcia,
  3. harmonogram realizacji przedsięwzięcia ze wskazaniem etapów nie dłuższych niż 6 miesięcy oraz ewentualnie na żądanie wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska dowodów potwierdzających możliwość finansowania przedsięwzięcia.

Decyzja o odroczeniu terminu płatności określa:

  1. opłatę lub karę, której termin płatności został odroczony, oraz jej wysokość,
  2. realizowane przez wnioskodawcę przedsięwzięcie,
  3. harmonogram realizacji przedsięwzięcia,
  4. termin odroczenia.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska lub marszałek województwa, w drodze decyzji, odnawia odroczenia terminu płatności kary, jeżeli nie są spełnione warunki odroczenia określone ustawą.

W przypadku wniesienia wniosku o odroczenie terminu płatności naliczane są odsetki za zwłokę na zasadach określonych w przepisach działu III ustawy - Ordynacja podatkowa.

W przypadku odroczenia opłaty albo kary wymierzonej w związku ze składowaniem lub magazynowaniem odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów lub bez decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów albo wymierzone za przekroczenie warunków określonych w tych decyzjach, w razie terminowego zrealizowania przedsięwzięcia właściwy organ stwierdza, w drodze decyzji, umorzenie odroczonych opłat lub kar.

W przypadku, gdy terminowe zrealizowanie przedsięwzięcia będącego podstawą odroczenia płatności nie usunęło przyczyn ponoszenia opłat lub kar, właściwy organ, w drodze decyzji, orzeka o obowiązku niszczenia odroczonych opłat albo kar wraz z opłatą prolongacyjną, o której mowa w przepisach działu II ustawy - Ordynacja podatkowa. Jeżeli zaś przedsięwzięcie nie zostało zrealizowane w terminie, właściwy organ stwierdza, w drodze decyzji, obowiązek uiszczenia odroczonych opłat albo kar wraz z określonymi w przepisach działu II ustawy - Ordynacja podatkowa odsetkami za zwłokę naliczonymi z okres odroczenia.

Opakowania i odpady opakowaniowe

Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i opadach opakowaniowych reguluje zasady postępowania z odpadami opakowaniowymi, a przede wszystkim określa wymagania, jakim muszą odpowiadać opakowania.

Definiując pojęcie opakowania stanowi, że przez opakowania rozumie się wyroby wykonane z jakichkolwiek materiałów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji wszelkich produktów, od surowców do towarów przetworzonych - przekazywane od producenta do użytkownika. Natomiast przez odpady opakowaniowe rozumie się wszystkie opakowania wycofane z ponownego użycie, z wyjątkiem odpadów powstających w procesie produkcji opakowań.

Producent, importer i eksporter opakowań są obowiązani do składania właściwemu marszałkowi województwa rocznego sprawozdania o masie wytworzonych, przywiezionych oraz wywiezionych za granicę opakowań w terminie do 31 marca następnego roku z poprzedni rok kalendarzowy. Producent i importer substancji chemicznych, określonych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, są obowiązani ustalić wysokość kaucji na opakowania jednostkowe tych substancji, która nie może być niższa od 10% i wyższa od 30% ceny substancji. Producent i importer substancji chemicznych są obowiązani odebrać na własny koszt od sprzedawcy opakowania wielokrotnego użytku i odpady opakowaniowe po tych substancjach za zwrotem kaucji, którą sprzedawca zwrócił kupującym. Producent i importer substancji chemicznych są obowiązani do posiadania stosowych zezwoleń, wymaganych przepisami ustawy o odpadach. Użytkownik substancji chemicznych jest zobowiązany zwrócić sprzedawcy opakowania po tych substancjach.

Do odbioru opakowań wielokrotnego użytku zobowiązane są również wszystkie jednostki handlu detalicznego, a te które dysponują powierzchnią handlową przekraczającą 2.000 m2 nadto - do prowadzenia na własny koszt selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych. Opakowania powinny być oznakowane, a wzory tych oznaczeń określi w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw środowiska.

Poza ustawą o opakowaniach i odpadach opakowaniowych obowiązki producenta i importera produktów w opakowaniach, w szczególności w zakresie osiągania poziomów odzysku i recyklingu, określają przepisy ustawy o opłacie produktowej i opłacie depozytowej.