Nowelizacja Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Nowe regulacje prawne w zakresie odpadów na tle dyrektyw Unii Europejskiej

Dr inż. Bolesław Maksymowicz
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Ekologii Miast OBREM w Łodzi
NOWELIZACJA USTAWY O UTRZYMANIU CZYSTOŚCI I PORZĄDKU W GMINACH - NOWE OBOWIAZKI I UPRAWNIENIA GMIN

1. Wprowadzenie
Art. 53 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100 poz. 1085) - dalej ustawa wprowadzająca - wnosi szereg zmian do ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622, z 1997 r. Nr 60, poz. 369 i Nr 121, poz. 770 oraz z 2000 r. Nr 22, poz. 272) - dalej ustawa porządkowa, które można podzielić na trzy grupy:
zmiany o charakterze porządkującym i dostosowującym pojęcia, definicje, określenia, klasyfikacje itp. znowelizowanej ustawy porządkowej do innych ustaw,
zmiany wiążące ustawę porządkową z postanowieniami innych ustaw,
zmiany rozszerzające uprawnienia ustawy porządkowej wynikające z innych ustaw.

Spośród ustaw wymienianych jako inne oraz nowych rozporządzeń, które nadają kierunek i wymiarują niektóre działania gmin w zakresie utrzymania czystości i porządku wymienić można:
1) Ustawy:
z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) - dalej Prawo ochrony środowiska.
z dnia 27 kwietnia 2001 r. - o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 - dalej ustawa o odpadach.
z dnia 11 maja 2001 r. - o opakowania i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638) - dalej ustawa opakowaniowa.
z dnia 11 maja 2001 r. - o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi rodzajami odpadów oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639) - dalej ustawa o opłatach produktowych.
z dnia 7 czerwca 2001 r. - o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747) - dalej ustawa wodno-ściekowa.
z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229) - dalej Prawo wodne.
z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985) - dalej ustawa o referendum.
z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178) - dalej Prawo o działalności gospodarczej.

2) Rozporządzenia:
Ministra Gospodarki z dnia 1 października 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 145, poz. 942: zmiana: Dz. U. z 2001 r. Nr 22, poz. 251),
Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 r. - w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. Nr 69, poz. 719),
Ministra Środowiska z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie wprowadzania do powietrza substancji zanieczyszczających z procesów technologicznych i operacji technicznych (Dz. U. Nr 87, poz. 957),
Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206),
Ministra Środowiska z dnia ...... 2001 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (projekt z października 2001 r.).
Rady Ministrów z dnia ....... 2001 r. - w sprawie stawek opłat produktowych (projekt z czerwca 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i kryteriów gospodarowania środkami z opłat produktowych (projekt z października 2001 r.),
Ministra Gospodarki z dnia ..... 2001 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (projekt z września 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia ....... 2001 r. w sprawie kwalifikacji w zakresie gospodarowania odpadami (projekt z sierpnia 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia ....... 2001 r. w sprawie wzoru dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (projekt z października 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia ..... 2001 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (projekt z października 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia ..... 2001 r. w sprawie wzoru sprawozdania o wielkościach wprowadzonych na rynek krajowy opakowań i produktów, osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych oraz wpływach z opłat produktowych (projekt z sierpnia 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia ....... 2001 r. w sprawie wzoru rocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej (projekt z sierpnia 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie rodzajów lub ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów (projekt z października 2001 r.).
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie zakresu informacji podawanych przy rejestracji przez posiadaczy odpadów zwolnionych z obowiązku uzyskiwania zezwoleń oraz sposobu rejestracji (projekt z października 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie zasad sporządzania raportu wojewódzkiego (projekt z września 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie niezbędnego zakresu informacji objętych obowiązkiem zbierania i przetwarzania oraz sposobu prowadzenia centralnej i wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (projekt z września 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie warunków i zakresu dostępu do wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (projekt z września 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie wzoru rejestru decyzji wydanych w zakresie międzynarodowego obrotu odpadami (projekt z października 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie listy odpadów innych niż niebezpieczne, których przywóz z zagranicy nie wymaga zezwolenia Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (projekt z października 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie wprowadzenia obowiązku uzyskiwania zezwoleń na wywóz do określonych państw odpadów innych niż niebezpieczne (projekt z października 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie rodów odpadów niebezpiecznych dopuszczonych do przywozu z zagranicy, okresu przez jaki mogą być przywożone oraz ich ilości (projekt z października 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie wzoru dokumentu stosowanego w międzynarodowym obrocie odpadami (projekt z października 2001 r.),
Ministra Środowiska z dnia .... 2001 r. w sprawie obowiązku składania wniosku o wydanie zezwolenia na przewóz lub na wywóz odpadów niebezpiecznych za granicę na formularzu (projekt z października 2001 r.).

Przepisy te generalnie porządkują nazewnictwo i klasyfikacje oraz wprowadzą, począwszy od 1 października 2001 r. i 1 stycznia 2002 r., do gospodarki odpadami szereg nowych zasad^[1], obowiązków, uprawnień, instrumentów zarządzania typu ekonomicznego^[2], reglamentacyjnego^[3] i restrykcyjnego^[4] oraz formularzy sprawozdań, wniosków, raportów, ewidencji itd.
2. Tekst jednolity znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
Tekst jednolity ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622; zmiany: Dz. U. z 1997 roku Nr 60, poz. 369 i Nr 121, poz. 770; Dz. U. z 2000 r. Nr 22, poz. 272) opracowano zgodnie z ustawą wprowadzającą^[5] - przyjmując następujące oznaczenia:
~~tekst przekreślony~~ - przepisy usunięte ustawą wprowadzającą,
tekst czerwony pochyły - przepisy wprowadzone (znowelizowane) ustawą wprowadzającą,
tekst prosty - przepisy pozostawione bez zmiany.

USTAWA
z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
(tekst jednolity)
Rozdział 1
Przepisy ogólne

Art. 1
Ustawa określa zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku, a także warunki udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w zakresie objętym regulacją ustawy.
Zasady ~~wykorzystywania~~ odzysku lub unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych regulują odrębne przepisy.

Art. 2
~~1) Ilekroć w ustawie jest mowa o:~~
właścicielach nieruchomości - należy przez to rozumieć także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomościami,
odpadach komunalnych - rozumie się przez to stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludności, a także w pomieszczeniach użytkowanych na cele biurowe lub socjalne przez wytwarzającego odpady, w tym nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, porzucone wraki pojazdów mechanicznych oraz odpady uliczne, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych.

1) Ilekroć w ustawie jest mowa o:
nieczystościach ciekłych - rozumie się przez to ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych,
odpadach komunalnych - rozumie się przez to odpady komunalne w rozumieniu przepisów o odpadach,
stacjach zlewnych - rozumie się przez to instalacje i urządzenia zlokalizowane przy kolektorach sieci kanalizacyjnej lub przy oczyszczalniach ścieków, służące do przyjmowania nieczystości ciekłych dowożonych pojazdami asenizacyjnymi z miejsc gromadzenia,
właścicielach nieruchomości - rozumie się przez to także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością,
zbiornikach bezodpływowych - rozumie się przez to instalacje i urządzenia przeznaczone do gromadzenia nieczystości ciekłych w miejscu ich powstawania.

2) Obiekty użyteczności publicznej i obsługi ludności, o których mowa w ust. 1 pkt. 2, są to w szczególności urzędy organów administracji, zakłady opieki zdrowotnej i opieki społecznej, szkoły i placówki w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, placówki kulturalno-oświatowe, zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich.
3) Minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, wymagania dla pojazdów asenizacyjnych, biorąc pod uwagę:
bezpieczeństwo i zdrowie osób korzystających i obsługujących pojazdy asenizacyjne,
wymagania ochrony środowiska i bezpieczeństwa ruchu drogowego.

3) Jeżeli nieruchomość jest zabudowana budynkami wielolokalowymi, w których ustanowiono odrębną własność lokali, obowiązki właściciela nieruchomości obciążają osoby sprawujące zarząd nieruchomością wspólną, w rozumieniu przepisów ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 85, poz. 388), lub właścicieli lokali, jeżeli zarząd nie został wybrany.
4) Minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego i budownictwa w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, warunki wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych, biorąc pod uwagę:
bezpieczeństwo i zdrowie osób obsługujących stacje zlewne,
ochronę wyposażenia technicznego stacji zlewnych,
wpływ mieszaniny nieczystości ciekłych na mechaniczno-biologiczne procesy oczyszczania,
ochronę wód przed zanieczyszczeniem.

Rozdział 2
Zadania gmin

Art. 3
1) Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy.
2) Gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności:
tworzą warunki do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniają wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych,
~~zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację, własnych lub wspólnych z innymi gminami, składowisk odpadów komunalnych i obiektów wykorzystywania lub unieszkodliwiania tych odpadów,~~
zapobiegają zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych przez: likwidację składowania odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych i przeciwdziałanie takiemu składowaniu, budowę i utrzymanie szaletów publicznych, ustawianie koszy ulicznych na odpady w rejonach intensywnego ruchu pieszego, organizowanie odbioru odpadów komunalnych z urządzeń ruchomych,

zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację, własnych lub wspólnych z innymi gminami:
instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych,
stacji zlewnych, w przypadku gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub powoduje nadmierne koszty,
instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części,
szaletów publicznych.

zapobiegają zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych w szczególności przez: zbieranie i pozbywanie się, z zastrzeżeniem art. 5 ust 4, błota, śniegu, lodu oraz innych zanieczyszczeń, uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości oraz odpadów zgromadzonych w przeznaczonych do tego celu urządzeniach ustawionych na chodniku,
określają wymagania wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w zakresie bezpieczeństwa i czystości w miejscach publicznych,
organizują ochronę przed bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
tworzą warunki do selektywnej zbiórki, segregacji i składowania odpadów przydatnych do wykorzystywania oraz współdziałają z jednostkami organizacyjnymi i osobami podejmującymi zbieranie i zagospodarowywanie tego rodzaju odpadów,

organizują selektywną zbiórkę, segregację oraz magazynowania odpadów komunalnych, w tym niebezpiecznych, przydatnych do odzysku, oraz współdziałają z przedsiębiorcami i osobami podejmującymi działalność w zakresie gospodarowania tego rodzaju odpadami,
~~współdziałają z właściwymi organami administracji rządowej w organizowaniu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z odpadów komunalnych,~~
~~zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatacje, własnych lub wspólnych z innymi gminami, grzebowisk oraz miejsc spalania zwłok zwierzęcych i ich części,~~
zapewniają zbieranie, transport i unieszkodliwianie zwłok bezdomnych zwierząt lub ich części oraz współdziałają z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w tym zakresie,
znakują obszary dotknięte lub zagrożone chorobą zakaźną zwierząt.
3) Gminy prowadzą ewidencję:
zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej sposobu,
przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych sadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

Art. 4
Rada gminy, po zasięgnięciu opinii państwowego terenowego inspektora sanitarnego, ustala, w drodze uchwały, szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy dotyczące:
~~wymagań w zakresie utrzymania w czystości i porządku na terenie nieruchomości,~~
~~rodzaju urządzeń przeznaczonych do gromadzenia odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także zasad ich rozmieszczania,~~
~~częstotliwości, zasad i sposobu usuwania odpadów komunalnych z nieruchomości oraz z innych terenów przeznaczonych do użytku publicznego,~~
wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości obejmujących:
prowadzenie we wskazanym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych,
uprzątanie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z części nieruchomości służących do użytku publicznego,
mycie i naprawy pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi.
rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także wymagań dotyczących ich rozmieszczania oraz utrzymywania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,
częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego,
obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku,
~~zasad~~ wymagań utrzymywania zwierząt gospodarskich na terenach wyłączonych z produkcji rolniczej, w tym także zakazu ich utrzymywania na określonych obszarach lub w poszczególnych nieruchomościach,
wyznaczania obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzania.

Rozdział 3
Obowiązki właścicieli nieruchomości
~~Art. 5~~
~~1) Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez:~~
wyposażenie nieruchomości w urządzenia służące do gromadzenia odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym i porządkowym oraz przyłączenie do istniejącej kanalizacji sanitarnej,
~~gromadzenie powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych w urządzeniach, o których mowa w pkt. 1,~~
~~usuwanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych,~~
~~oczyszczanie ze śniegu i lodu oraz usuwanie błota i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości.~~

2) Wykonywanie obowiązków określonych w ust. 1 na terenie budowy należy do kierownika budowy.
3) Oczyszczanie przystanków komunikacyjnych oraz wydzielonych krawężnikiem lub oznakowaniem poziomym torowisk pojazdów szynowych ze śniegu i lodu oraz usuwanie odpadów komunalnych, błota i innych zanieczyszczeń na tych terenach należy do obowiązków jednostek użytkujących tereny służące komunikacji publicznej.
4) Obowiązki utrzymania czystości i porządku na terenach nie wymienionych w ust. 1¸3 należą w odniesieniu do dróg publicznych - do zarządu drogi, a w odniesieniu do pozostałych terenów - do gminy.
~~Art. 6~~
Właściciele nieruchomości, przy wykonywaniu obowiązku określonego w art. 5 ust. 1 pkt. 3, zobowiązani są do udokumentowania korzystania z usług wykonywanych przez zakład będący gminną jednostką organizacyjną lub podmiot posiadający zezwolenie na wykonywanie usług usuwania odpadów komunalnych, przez okazanie umowy i dowodów płacenia za usługi lub okazanie, na żądanie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, dowodów płacenia za składowanie odpadów na składowisku odpadów komunalnych.
Rada gminy może ustalić, w drodze uchwały, górne stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi w zakresie usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, świadczone przez gminne jednostki organizacyjne oraz podmioty posiadające zezwolenie, o którym mowa w art. 7.
W przypadku, gdy właściciele nieruchomości nie udokumentują korzystania z usług gminnych jednostek organizacyjnych lub podmiotów posiadających zezwolenie, o którym mowa w art. 7, obowiązek usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych przejmuje gmina, pobierając od tych właścicieli nieruchomości opłaty.
~~Stawki opłat, o których mowa w ust. 3, ustala rada gminy.~~
~~Szczegółowe zasady rozliczania świadczonych usług usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, o których mowa w ust. 2 i 3, ustala rada gminy.~~
~~Rada gminy ustalając stawki opłat, o których mowa w ust. 2 i 4, stosuje niższe stawki za usuwanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych, jeżeli gromadzone są w sposób selektywny.~~
Przepisów ust. 1¸6 nie stosuje się do obiektów wykorzystywanych do celów wojskowych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, w zakresie usuwania odpadów komunalnych.

Art. 5
1) Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez:
wyposażenie nieruchomości w urządzenia służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,
przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych; przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków, spełniająca wymagania określone w przepisach odrębnych,
zbieranie powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w uchwale rady gminy, o której mowa w art. 4, oraz pozbywanie się tych odpadów w sposób zgodny z przepisami ustawy i przepisami odrębnymi; obowiązek ma odpowiednie zastosowanie także w przypadku gromadzenia nieczystości ciekłych w zbiornikach bezodpływowych,
uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości, przy czym za taki chodnik uznaje się wydzieloną część drogi publicznej służącą dla ruchu pieszego, położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości; właściciel nieruchomości nie jest obowiązany do uprzątnięcia chodnika, na którym jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych,
realizację innych obowiązków określonych w uchwale rady gminy, o której mowa w art. 4.

2) Wykonywanie obowiązków, o których mowa w ust. 1, na terenie budowy należy do kierownika budowy.
3) Uprzątnięcie i pozbycie się błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z przystanków komunikacyjnych oraz z wydzielonych krawężnikiem lub oznakowaniem poziomym torowisk pojazdów szynowych należy do obowiązków przedsiębiorców użytkujących tereny służące komunikacji publicznej.
4) Obowiązki utrzymania czystości i porządku na drogach publicznych należą do zarządu drogi. Do obowiązków zarządu drogi należy także:
zbieranie i pozbywanie się odpadów zgromadzonych w urządzeniach do tego przeznaczonych i utrzymanie tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,
pozbycie się błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości przyległych do drogi publicznej,
uprzątnięcie i pozbycie się błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników, jeżeli zarząd drogi pobiera opłaty z tytułu postoju lub parkowania pojazdów samochodowych na takim chodniku.

5) Obowiązki utrzymania czystości i porządku na terenach innych niż wymienione w ust. 1÷4 należą do gminy. Do obowiązków gminy należy także uprzątnięcie i pozbycia się błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników, jeżeli gmina pobiera opłaty z tytułu postoju lub parkowania pojazdów samochodowych na takim chodniku oraz zbieranie i pozbycie się odpadów zgromadzonych w urządzeniach do tego przeznaczonych umieszczonych na tym chodniku i utrzymanie tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym.
6) Nadzór nad realizacją obowiązków określonych w ust. 1¸4 sprawuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Wykonanie tych obowiązków podlega egzekucji administracyjnej.
Art. 6
1) Właściciele nieruchomości, przy wykonywaniu obowiązku określonego w art. 5 ust. 1 pkt. 3 obowiązani są do udokumentowania korzystania z usług wykonywanych przez zakład będący gminną jednostką organizacyjną lub przedsiębiorcę posiadającego zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych lub w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, przez okazanie umowy i dowodów płacenia za takie usługi.
2) Rada gminy może ustalić, w drodze uchwały, górne stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi, o których mowa w ust. 1.
3) W przypadku, gdy właściciele nieruchomości nie udokumentują korzystania z usług, o których mowa w ust. 1, obowiązki określone w art. 5 ust. 1 przejmuje w trybie wykonania zastępczego gmina.
4) Rada gminy ustalając stawki opłat, o których mowa w ust. 2, stosuje niższe stawki, jeżeli odpady komunalne są zbierane i transportowane w sposób selektywny.
5) Przepisów ust. 1¸4 nie stosuje się do obiektów wykorzystywanych do celów wojskowych oraz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych.
Art. 6a
1) Rada gminy może w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym, przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub wskazane obowiązki, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt. 1 i 3 i 4.
2) Przejmując obowiązki rada gminy ustala opłatę ponoszoną przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych obowiązków.
3) Opłata, o której mowa w ust. 2, jest ustalana w sposób zryczałtowany za okresowe pozbywanie się określonej ilości wskazanego rodzaju odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych. Wysokość opłaty jest uzależniona od faktycznych kosztów ponoszonych przez gminę z tytułu zorganizowania i funkcjonowania systemu zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych. Przy ustalaniu stawki opłat stosuje się art. 6 ust. 4.
Art. 6b
Ustalając opłaty, o których mowa w art. 6 a, rada gminy określa terminy ich uiszczania. Opłaty nie uiszczone w wyznaczonym terminie podlegają przymusowemu ściągnięciu w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Rozdział 4
Warunki udzielania zezwoleń na świadczenie usług
~~Art. 7~~
1) Na prowadzenie przez podmioty inne niż gminne jednostki organizacyjne działalności polegającej na usuwaniu, wykorzystywaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych, prowadzeniu działalności ochronnej przed bezdomnymi zwierzętami oraz prowadzeniu schronisk dla bezdomnych zwierząt oraz prowadzeniu schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowiska i spalarnię zwłok zwierzęcych i ich części - wymagane jest uzyskanie zezwolenia.
~~2) Gminne jednostki organizacyjne prowadzące działalność, o której mowa w ust. 1, muszą spełniać warunki wymagane przy udzielaniu zezwolenia.~~
3) Zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, udziela, w drodze decyzji, właściwy wójt, burmistrz lub prezydent miasta, każdemu podmiotowi, który dysponuje odpowiednimi środkami do wykonania usług oraz zapewni należyty ich poziom.
Art. 7
1) Na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie:
zbierania i transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych,
opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych,
prowadzenia ochrony przed bezdomnymi zwierzętami,
prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części
- wymagane jest uzyskanie zezwolenia.

1) Zezwolenie może być wydane na wniosek przedsiębiorcy, który posiada środki techniczne odpowiednie do zakresu działalności, o której mowa w ust. 1.
2) Zarząd gminy określa i podaje do publicznej wiadomości wymagania, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na świadczenie usług określonych w ust. 1. Zarząd gminy może określić obszar, na którym usługi te mają być świadczone.
3) W przypadku określenia przez zarząd gminy, na której części gminy usługi mogą być świadczone, wybór podmiotu świadczącego te usługi na danym terenie następuje w drodze przetargu publicznego.
4) Gminne jednostki organizacyjne prowadzące na obszarze własnej gminy działalność, o której mowa w ust. 1, na zasadach określonych w ustawie, nie mają obowiązku uzyskania zezwoleń, o których mowa w ust. 1, ale muszą spełniać warunki wymagane przy udzielaniu takich zezwoleń. Gminną jednostką organizacyjną w rozumieniu przepisu jest także spółka prawa handlowego, w której gmina posiada przeważające udziały.
5) Zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, udziela, w drodze decyzji, wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce świadczenia usług.
~~Art. 8~~
~~1) Wniosek o udzielenie zezwolenia powinien zawierać:~~
~~oznaczenie podmiotu ubiegającego się o zezwolenie, jego siedzibę oraz wskazanie pełnomocników, jeżeli zostali wyznaczeni,~~
~~określenie przedmiotu i obszaru wykonywanej działalności,~~
~~określenie środków technicznych, jakimi dysponuje ubiegający się o zezwolenie, w celu zapewnienia prawidłowego wykonywania działalności objętej wnioskiem,~~
~~określenie czasu, na jaki zezwolenie ma być udzielone.~~

2) Podmiot ubiegający się o zezwolenie na usuwanie odpadów komunalnych powinien udokumentować gotowość ich odbioru przez zakład prowadzący działalność w zakresie wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów.
3) Podmiot ubiegający się o zezwolenie na wykorzystywanie lub unieszkodliwianie odpadów komunalnych powinien dołączyć do wniosku informację o miejscu i stosowanej technologii wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów oraz udokumentowanie prawa do terenu, na którym prowadzona ma być ta działalność.
Art. 8
1) Wniosek o udzielenie zezwolenia powinien zawierać:
imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy ubiegającego się o zezwolenie,
określenie przedmiotu i obszaru działalności,
określenie środków technicznych, jakimi dysponuje wnioskodawca ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie działalności objętej wnioskiem,
informacje o technologiach stosowanych lub przewidzianych do stosowania przy świadczeniu usług w zakresie działalności objętej wnioskiem,
proponowane zabiegi z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej planowane po zakończeniu działalności,
określenie terminu podjęcia działalności objętej wnioskiem oraz zamierzonego czasu jej prowadzenia,

2) Przedsiębiorca ubiegający się wyłącznie o zezwolenie na zbieranie i transport odpadów komunalnych powinien udokumentować gotowość ich odbioru przez przedsiębiorcę prowadzącego działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów.
2a Przedsiębiorca ubiegający się wyłącznie o zezwolenie na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych powinien udokumentować gotowość ich odbioru przez stację zlewną.
3) Przedsiębiorca ubiegający się o zezwolenie na odzysk lub unieszkodliwianie odpadów komunalnych powinien dołączyć do wniosku informację o miejscu odzysku lub unieszkodliwiania odpadów oraz udokumentować prawo do terenu, na którym prowadzona ma być ta działalność.
Art. 9
~~1) Zezwolenie powinno określać:~~
~~podmiot, któremu udzielono zezwolenia i jego siedzibę,~~
~~przedmiot oraz zakres wykonywanej działalności,~~
~~miejsce unieszkodliwiania odpadów,~~
~~okres ważności zezwolenia,~~
~~niezbędne zabiegi z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej wymagane po zakończeniu działalności,~~
~~obowiązek zawierania umów lub wystawiania dowodów, o których mowa w art. 6 ust. 1,~~
~~inne wymagania szczególne wynikające z odrębnych przepisów,~~
~~inne wymagania dotyczące standardu sanitarnego wykonywania usług, ochrony środowiska i obowiązku prowadzenia odpowiedniej dokumentacji wykonywanej działalności.~~
1) Zezwolenie powinno określać:
imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy,
przedmiot i obszar działalności objętej zezwoleniem,
termin podjęcia działalności,
wymagania w zakresie jakości usług objętych zezwoleniem,
niezbędne zabiegi z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej wymagane po zakończeniu działalności objętej zezwoleniem,
inne wymagania szczególne wynikające z odrębnych przepisów, w tym wymagania dotyczące standardu sanitarnego wykonywania usług, ochrony środowiska i obowiązku prowadzenia odpowiedniej dokumentacji działalności objętej zezwoleniem.

1a) Zezwolenie na zbieranie i transport odpadów komunalnych lub opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych, powinno określać dodatkowo miejsca odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych.
1b) Zezwolenie wydaje się na czas oznaczony nie dłuższy niż 10 lat.
1c) Właściwy organ odmówi wydania zezwolenia, o którym mowa w art. 7 ust. 1, jeżeli zamierzony sposób gospodarki odpadami lub nieczystościami ciekłymi:
jest niezgodny z wymaganiami ustawy i przepisami odrębnymi,
mógłby powodować zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska,
jest niezgodny z gminnym planem gospodarki odpadami.

2) Jeżeli przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie, nie wypełnia określonych w nim warunków, organ, który wydał zezwolenie, wzywa go do niezwłocznego zaniechania naruszania tych warunków. Jeżeli przedsiębiorca mimo wezwania nadal narusza te warunki, organ może cofnąć, w drodze decyzji, zezwolenie bez odszkodowania.
3) Wygaśnięcie lub cofnięcie zezwolenia nie zwalnia przedsiębiorcy z wykonania określonych w zezwoleniu obowiązków dotyczących wymagań sanitarnych i ochrony środowiska.
4) Organ, który wydaje zezwolenie, określa, w drodze decyzji, zakres i sposób wykonywania obowiązków, o których mowa w ust. 3.
Rozdział 5
Przepisy karne

Art. 10
1) Kto prowadzi działalność określoną w art. 7 bez wymaganego zezwolenia - podlega karze aresztu lub karze grzywny.
2) Kto nie wykonuje obowiązków wymienionych w art. 5 ust. 1 - podlega karze grzywny.
2a) Karze określonej w ust. 2 podlega także ten, kto nie wykonuje obowiązków określonych w uchwale rady gminy wydanej na podstawie ar. 4 ustawy.
3) Postępowanie w sprawach, o których mowa w ust. 1 i 2, toczy się według przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.
Rozdział 6
Przepisy o zmianie przepisów obowiązujących oraz przepisy końcowe

Art. 11
W ustawie z 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. z 1994 r. Nr 49, poz. 196, z 1995 r. Nr 90, poz. 446 i z 1996 r. Nr 106, poz. 496) wprowadza się następujące zmiany:
skreśla się art. 57,
w art. 58:
w pkt. 2 skreśla się wyrazy "i art. 57",
skreśla się pkt. 3.

Art. 12
W ustawie z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74, Nr 58, poz. 261 i Nr 106, poz. 496) w art. 7 w ust. 1 w pkt. 3:
po wyrazach "utrzymanie czystości" dodaje się wyrazy "i porządku",
wyraz "utylizacji" zastępuje się wyrazem "unieszkodliwiania".

Art. 13
Przedsiębiorcy prowadzący w dniu wejścia w życie ustawy działalność, na którą zgodnie z art. 7 wymagane jest uzyskanie zezwolenia, są zobowiązani uzyskać stosowne zezwolenie w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia ustawy w życie.
Art. 14
Ustawa wchodzi w życie 1 stycznia 1997 r.
3. Definicje nowych pojęć
Ustawa porządkowa wprowadza i definiuje następujące nowe pojęcia:
nieczystości ciekłe - ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych (art. 2 ust. 1 pkt. 1),
stacje zlewne - instalacje i urządzenia zlokalizowane przy kolektorach sieci kanalizacyjnej lub przy oczyszczalniach ścieków, służące do przyjmowania nieczystości ciekłych dowożonych pojazdami asenizacyjnymi z miejsc gromadzenia (art. 2 ust. 1 pkt. 3),
zbiorniki bezodpływowe - instalacje i urządzenia przeznaczone do gromadzenia nieczystości ciekłych w miejscu ich powstawania (art. 2 ust. 1 pkt. 5),
Pojęcie i definicja właściciela nieruchomości pozostało niezmienione, natomiast nową definicję pojęcia odpadów komunalnych wprowadza ustawa o odpadach, do której ustawa porządkowa odwołuje się w art. 2 ust. 1 pkt. 2:
odpady komunalne - odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
Definicja ta informuje, że powstające w miejscach innych niż gospodarstwa domowe mogą być traktowane jako odpady komunalne jedynie wtedy, gdy zostanie udokumentowane, że nie zawierają one odpadów niebezpiecznych i są podobne do odpadów komunalnych ze względu na swój charakter lub skład.
W praktyce oznacza to konieczność prowadzenia w tych miejscach zbiórki selektywnej odpadów niebezpiecznych. Różne potraktowanie odpadów tak samo nazwanych, ale powstających w różnych miejscach zostało podyktowane^[6] potrzebą zabezpieczenia gospodarstw domowych przed podrzucaniem odpadów niebezpiecznych z działalności innej niż bytowa;

4. Nowe obowiązki gminy
Ustawa porządkowa nakłada na gminę następujące nowe obowiązki:
obowiązek budowy, utrzymania i eksploatacji, własnych lub wspólnych z innymi gminami stacji zlewnych, w przypadku gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub powoduje nadmierne koszty (art. 3 ust. 2 pkt. 2b),
obowiązek organizowania^[7] selektywnej zbiórki, segregacji oraz magazynowania odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, przydatnych do odzysku oraz współdziałania z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w zakresie gospodarowania tego rodzaju odpadami (art. 3 ust. pkt. 6),
obowiązek prowadzenia ewidencji (art. 3 ust. 3):
zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej (pkt. 1),
przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej (pkt. 2),

obowiązek ustalenia, po zasięgnięciu opinii państwowego terenowego inspektora sanitarnego, w drodze uchwały rady gminy:
wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości obejmujących (art. 4 pkt.1):
prowadzenie we wskazanym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych,
uprzątanie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z części nieruchomości służących do użytku publicznego,
mycie i naprawy pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi,

wymagań dotyczących utrzymywania urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym^[8] (art. 4 pkt.2),
częstotliwości i sposobu pozbywania się nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego (art. 4 pkt.3).

nadzoru nad realizacją obowiązków właścicieli nieruchomości, kierowników budów i zarządu dróg przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, przy czym wykonanie tych obowiązków podlega egzekucji administracyjnej (art. 5 ust 6),
przejęcia w trybie wykonania zastępczego obowiązków właścicieli nieruchomości w przypadku, gdy nie udokumentują oni korzystania z usług zakładu będącego gminną jednostką organizacyjną lub przedsiębiorcy posiadającego odpowiednie zezwolenie (art. 6 ust. 3).

Obowiązki wymienione w pkt. 1, 3 i 4c są wynikiem podjęcia przez ustawodawcę decyzji, że nieczystości ciekłe mają być przedmiotem ustawy porządkowej i traktowane jak odpady komunalne. W konsekwencji ustawa porządkowa podaje definicje takich nowych pojęć jak nieczystości ciekłe, stacje zlewne i zbiorniki bezodpływowe (rozdz. 2) oraz zobowiązuje:
ministra właściwego do spraw transportu - do określenia, w drodze rozporządzenia, wymagań dla pojazdów asenizacyjnych - w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska, z uwzględnieniem (art. 2 ust. 2) bezpieczeństwa i zdrowia osób korzystających i obsługujących pojazdy asenizacyjne oraz wymagań ochrony środowiska i bezpieczeństwa ruchu drogowego,
ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego i budownictwa do określenia, w drodze rozporządzenia, warunków dla wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska oraz z uwzględnieniem (art. 2 ust. 4):
bezpieczeństwa i zdrowia osób obsługujących stacje zlewne,
ochrony wyposażenia technicznego stacji zlewnych,
wpływu mieszaniny nieczystości ciekłych na mechaniczno-biologiczne procesy oczyszczania,
ochrony wód przed zanieczyszczeniem.

Wprowadzone regulacje prawne początkują długo oczekiwany proces porządkowania gospodarki ściekami powstającymi na terenie nieruchomości nie mających podłączenia do sieci kanalizacyjnej. Obecny stan tej gospodarki budzi wiele kontrowersji, sporów i protestów na styku właściciel nieruchomości « przedsiębiorca świadczący usługi opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych « zarządca stacji zlewnej « organy kontrolne ochrony środowiska i/lub sanitarnej. Kluczowe elementy tych sporów to:
niewspółmiernie wysokie opłaty w porównaniu z opłatami za odprowadzanie ścieków komunalnych w sieci kanalizacyjnej (od kilku do kilkunastu razy wyższe) oraz brak jasnych zasad ich naliczania,
minimalny standard jakości usług oraz wymagania techniczne i sanitarne dla urządzeń (zbiorników bezodpływowych, pojazdów asenizacyjnych itd.) i instalacji (stacje zlewne, przydomowe oczyszczalnie ścieków itd.),
zakres i podział obowiązków pomiędzy zainteresowanymi podmiotami (uczestnikami gospodarki nieczystościami ciekłymi), itd.

Dotychczasowy obowiązek tworzenia warunków do selektywnej zbiórki, segregacji i składowania odpadów przydatnych do wykorzystania zastąpiono (pkt. 2) bardziej stanowczym obowiązkiem organizowania selektywnej zbiórki, segregacji oraz magazynowania odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, przydatnych do odzysku. W tej sytuacji "przychylność" gminy dla tego rodzaju działań czy "oglądanie się" na przedsiębiorców świadczących usługi zbiórki i transportu odpadów nie wystarczy. To gmina a nie przedsiębiorca organizuje, a więc także planuje, programuje, wdraża lub nadzoruje wdrażanie, finansuje, sprawozdaje i odpowiada przed organami wyższego szczebla. Gmina może zlecić swojej jednostce organizacyjnej lub innym przedsiębiorcom wykonanie niektórych z tych obowiązków, nie może jednak zlecić swojej prawnej odpowiedzialności. Doświadczenia praktyczne pokazują, że skuteczność działań w tej kwestii związana jest z środkami finansowymi. Są środki na finansowanie zbiórki selektywnej - są wyniki. W Polsce panuje przekonanie, że sprzedaż zebranych selektywnie surowców wtórnych w pełni zrekompensuje poniesione koszty i dla uzyskania szybkich efektów forsuje się bezpłatny udział mieszkańców w takiej zbiórce.
Na uwagę zasługuje zobowiązanie wójtów, burmistrzów lub prezydentów miasta do prowadzenia nadzoru nad realizacją obowiązków właścicieli nieruchomości, kierowników budów i zarządu dróg i ustanowienie formy egzekucji administracyjnej. Wzmacnia to instrumenty restrykcyjne ustawy porządkowej, uważane dotychczas za najsłabszą jej część. Praktyka pokaże skuteczność tego instrumentu.
5. Nowe obowiązki właścicieli nieruchomości
Ustawa porządkowa precyzuje dotychczasowe oraz ustanawia szereg nowych obowiązków właścicieli lub zarządców nieruchomości związanych z utrzymaniem czystości i porządku, w tym:
1) w art. 5 ust. 1:
obowiązek utrzymywania urządzeń służących do zbierania odpadów komunalnych w odpowiednim stanie technicznym; przeniesienie do pkt. 2) obowiązku przyłączenia nieruchomości do istniejącej kanalizacji sanitarnej (pkt. 1),
obowiązek wyposażenia nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych - w przypadku, gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, przy czym przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków, spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych (pkt. 2),
obowiązek zbierania powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w uchwale rady gminy i pozbywanie się tych odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych w sposób zgodny z przepisami ustawy i przepisami odrębnymi oraz objęcie tym obowiązkiem także nieczystości ciekłych gromadzonych w zbiornikach bezodpływowych (pkt. 3),
ograniczenie dotychczasowego obowiązku oczyszczania ze śniegu i lodu oraz usuwania błota i innych zanieczyszczeń z chodników położonych w wzdłuż nieruchomości do uprzątnięcia błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości, przy czym za taki chodnik uznaje wydzieloną część drogi publicznej służącą dla ruchu pieszego, położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości z wyłączeniem chodnika, na którym jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych (pkt. 4),
inne obowiązki określone w uchwale rady gminy (pkt. 5).

2) w art. 6 ust. 1 - obowiązek udokumentowania korzystania z usług wykonywanych przez zakład będący gminną jednostką organizacyjną lub przedsiębiorcę posiadającego zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, przez okazanie umowy i dowodów płacenia za takie usługi.
6. Nowe uprawnienia gminy
Uprawnienie gminy do przejęcia wybranych obowiązków właścicieli lub zarządców nieruchomości - oraz wynikające z tego przejęcia nowe obowiązki gminy określają art. 6a i art. 6b wprowadzone do ustawy porządkowej w brzmieniu cyt.:
"Art.6a.
Rada gminy może w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym^[9], przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub wskazane obowiązki, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt. 1, 3 i 4.
Przejmując obowiązki rada gminy ustala opłatę ponoszoną przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych obowiązków.
Opłata, o której mowa w ust. 2, jest ustalana w sposób zryczałtowany za okresowe pozbywanie się określonej ilości wskazanego rodzaju odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych. Wysokość opłaty jest uzależniona od faktycznych kosztów ponoszonych przez gminę z tytułu zorganizowania i funkcjonowania systemu zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych. Przy ustalaniu stawki opłat stosuje się art. 6 ust. 4^[10].

Art.6b. Ustalając opłaty, o których mowa w art. 6a, rada gminy określa terminy ich uiszczania. Opłaty nie uiszczone w wyznaczonym terminie podlegają przymusowemu ściągnięciu w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. /-/"

Zmiany zaproponowane w art. 6a i 6b stanowią^[11] pierwszy krok we właściwym kierunku. Po wprowadzeniu ich w życie gminy będą mogły realizować i zarządzać utrzymaniem czystości i porządku na swoim terenie w sposób zbliżony do sposobów uznanych za wzorcowe w krajach Unii Europejskiej, które sprowadzają się zwykle do:
wprowadzenia obligatoryjnego obowiązku płacenia gminie za usługi, do świadczenia których została powołana przez jej mieszkańców (m.in. do gospodarowania odpadami komunalnymi w sposób zgodny z przepisami i najmniej obciążający mieszkańców),
ustalania stawek opłat za te usługi w sposób oparty o rzeczywisty rachunek kosztów i koszty wynikające z np. planowanego ich rozwoju (przyjęte uchwałą rady gminy w formie planu lub programu),
dogodnego i szerokiego dostępu mieszkańców do informacji gromadzonych w gminie,
nadrzędnej roli kontrolowania finansów publicznych przez opozycję polityczną i samorządową, organizacje społeczne i ekologiczne, masmedia itp. działające pod sztandarem obrony interesów mieszkańców.

Ustawa porządkowa proponując referendum lokalne jako narzędzie nie ułatwia gminom i mieszkańcom zadania. Osiągnięcie zamierzonego celu w drodze referendum należy do zadań bardzo trudnych i kosztownych. Gminy mają do wyboru - pójść tą drogą i mieć szansę na skuteczniejszy i efektywniejszy udział w zarządzaniu utrzymaniem czystości i porządku w gminie lub zrezygnować z niej - gdy uznają, że dotychczasowe wyniki tego zarządzania są korzystne dla mieszkańców i środowiska (spełniają wymagania przepisów prawnych).
W każdym przypadku nadrzędne znaczenie ma interes mieszkańców i środowiska, do ochrony których gmina jest ustawowo zobowiązana. Dbanie gminy o interesy przedsiębiorców należy do zadań drugorzędnych - głównie w aspekcie stworzenia miejsc pracy dla mieszkańców.
Uprawnienie gminy w zakresie udzielania i cofania zezwoleń na nowych warunkach

Ustawa porządkowa:
rozszerza zakres usług wymagających zezwolenia o usługi związane z opróżnianiem zbiorników bezodpływowych i transportem nieczystości ciekłych (art. 7 ust. 1 pkt. 2),
postanawia, że gminną jednostką organizacyjną jest także spółka prawa handlowego, w której gmina posiada przeważające udziały i tym samym zwalnia te spółki z obowiązku uzyskania zezwolenia, jeśli spełniają warunki wymagane przy jego udzielaniu (art. 7 ust. 5),
zobowiązuje:
zarząd gminy do określenia i podania do publicznej wiadomości wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia (art. 7 ust. 3) dając mu:
prawo do określenia obszaru, na którym usługi te mają być świadczone (art. 7 ust. 3),
obowiązek wyboru podmiotu świadczącego te usługi na tym obszarze w drodze przetargu publicznego (art. 7 ust. 4).

właściwy organ (zgodnie z art. 7 ust. 6 - wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce świadczenia usługi):
do odmówienia wydania zezwolenia, jeżeli zamierzony sposób gospodarowania odpadami lub nieczystościami płynnymi (art. 9 ust. 1c):
- jest niezgodny z wymaganiami ustawy i przepisami odrębnymi,
- mógłby powodować zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub środowiska,
- jest niezgodny z gminnym planem gospodarki odpadami.
do wezwania przedsiębiorcy naruszającego warunki zezwolenia do niezwłocznego ich zaniechania (art. 9 ust. 2),
do określenia, w przypadku wygaśnięcia lub cofnięcia zezwolenia, w drodze decyzji, zakresu i sposobu wykonania przez przedsiębiorcę obowiązków określonych w zezwoleniu dotyczących wymagań sanitarnych i ochrony środowiska (art. 9 ust 3 i 4).

przedsiębiorcę ubiegającego się wyłącznie o zezwolenie na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych do udokumentowania gotowości ich odbioru przez stację zlewną (art. 8 ust. 2a),

upoważnia właściwy organ do cofnięcia zezwolenia, w drodze decyzji bez odszkodowania, jeżeli przedsiębiorca, mimo wezwania, nie zaniechał naruszania warunków zezwolenia (art. 9 ust. 2),
uzależnia udzielenie zezwolenia od złożenia przez przedsiębiorcę wniosku i posiadania przez tego przedsiębiorcę środków technicznych odpowiednich do zakresu działalności, której wniosek dotyczy (art. 7 ust. 2),
określa:
nowy zakres dla wniosku o udzielenie zezwolenia (art. 8 ust. 1) obejmujący:
imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy ubiegającego się o zezwolenie (zmiana redakcyjna),
określenie przedmiotu i obszaru działalności (bez zmiany),
określenie środków technicznych, jakimi dysponuje ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie działalności objętej wnioskiem (bez zmiany),
informacje o technologiach stosowanych lub przewidzianych do stosowania przy świadczeniu usług w zakresie działalności objętej wnioskiem (nowy),
proponowane zabiegi z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej planowane po zakończeniu działalności (nowy),
określenie terminu podjęcia działalności objętej wnioskiem oraz zamierzonego czasu jej prowadzenia (zmiana redakcyjna)

nowy zakres dla zezwolenia (art. 9 ust. 1) obejmujący:
imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy (zmiana redakcyjna),
przedmiot i obszar działalności objętej zezwoleniem (zmiana - wprowadzenie obszaru działalności w miejsce zakresu),
termin podjęcia działalności (nowy),
wymagania w zakresie jakości usług objętych zezwoleniem (nowy),
niezbędne zabiegi z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej wymagane po zakończeniu działalności objętej zezwoleniem,
inne wymagania szczególne wynikające z odrębnych przepisów, w tym wymagania dotyczące standardu sanitarnego wykonywania usług, ochrony środowiska i obowiązku prowadzenia odpowiedniej dokumentacji działalności objętej zezwoleniem,
określenie miejsca odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych - dla zezwoleń na zbieranie i transport odpadów komunalnych lub opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych (zmiana redakcyjna - art. 9 ust. 1a).

okres ważności dla zezwolenia - nie dłuższy niż 10 lat (art. 9 ust. 1b).

Z analizy tych przepisów wynika, że ustawa porządkowa nakazuje:
zarządowi gminy - opracowanie gminnego planu gospodarki odpadami,
radzie gminy - przyjęcie uchwałą tego planu do realizacji,
zarządowi gminy:
określenia i podania do publicznej wiadomości:
wymagań, jakie muszą spełniać przedsiębiorcy ubiegający się o zezwolenie,
obszaru obowiązywania zezwolenia.

warunków przetargu publicznego (art. 7 ust. 3 i 4 ustawy porządkowej).

Od tego momentu zaczyna obowiązywać procedura określona w ustawie porządkowej, czyli złożenie wniosku przez przedsiębiorców ubiegających się o zezwolenie i udzielenie, w drodze decyzji, zezwolenia stosownego do złożonego wniosku, a właściwy organ (wójt, burmistrz lub prezydent) zostaje zobowiązany do odmówienia udzielenia zezwolenia np. na zbieranie i transport odpadów komunalnych, jeżeli zamierzony sposób tego działania jest niezgodny z gminnym planem gospodarki odpadami.
W przypadku, gdy zarząd gminy określi obszary gminy, na których mają być świadczone określone usługi wymagające zezwolenia (art. 7 ust. 3) wybór przedsiębiorcy, posiadającego lub starającego się o takie zezwolenie powinien być dokonany w drodze przetargu publicznego (art. 7 ust. 4).
Gminy, które mają program gospodarki odpadami przyjęty do realizacji uchwałą rady gminy, przed dniem 1 października 2001 r., mogą:
nie czekając na plan powiatowy, dostosować swój program gospodarki odpadami do zakresu określonego w art. 14 ust. 2 i art. 15 ust. 3 i 4 ustawy o odpadach i przyjąć uchwałą rady gminy do realizacji taki program jako plan gospodarki odpadami, a z chwilą ukazania się planu powiatowego wprowadzić niezbędne zmiany i/lub uzupełnienia i przyjąć te zmiany nową uchwałą rady gminy,
zaczekać na powiatowy plan gospodarki odpadami, wprowadzić ewentualne zmiany i/lub uzupełnienia do programu oraz przyjąć taki program jako gminny plan gospodarki odpadami.

Zalecany jest pierwszy z podanych sposobów postępowania. Zezwolenia wydane na podstawie nieobowiązujących już przepisów zachowują swoją ważność do czasu wygaśnięcia, oczywiście pod warunkiem przestrzegania obowiązujących przepisów prawa (np. nie powodowania zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska zgodnie z art. 9 ust. 1c, pkt. 2 oraz ust. 2 i 3 ustawy porządkowej).
Jeżeli takie zezwolenie udzielone zostało na czas nieokreślony, to jest nieważne^[12] jako niezgodne z zapisem art. 9 ust. 1 pkt. 4 ustawy porządkowej obowiązującej przed dniem jej obecnej nowelizacji (tzn. przed 1 października 2001 r.).
Należy także pamiętać, że:
zmienione warunki udzielania zezwoleń nie dotyczą zezwoleń udzielnych na podstawie warunków określonych przed dniem 1 października 2001 r., ale przedsiębiorcy posiadający te zezwolenia nie mogą naruszać przepisów Prawa ochrony środowiska i ustawy o odpadach (np. określonych w nich zasad gospodarowania odpadami, zasady bliskości i najlepszych dostępnych technik itd.); może to spowodować np. konieczność podpisania nowych umów z innymi składowiskami, zakładami odzysku lub unieszkodliwiania odpadów itd.,
podział gminy na obszary, o których mowa w art. 7 ust. 3), nie może stanowić podstawy do wyeliminowania z takiego obszaru przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie udzielone na "starych" warunkach i już działającego na tym obszarze; w takim przypadku wszelkie zmiany warunków powinny być przedmiotem negocjacji i porozumienia między tym przedsiębiorcą i gminą lub być odłożone do czasu utraty ważności zezwolenia, bo ustawodawca nie podał w ustawie wprowadzającej takiego terminu dla zezwoleń wydanych na podstawie ustawy porządkowej, tak jak to uczynił w przypadku zezwoleń wydanych na podstawie przepisów ustawy z 27 czerwca o odpadach. Art. 39 ustawy wprowadzającej stanowi, że cyt.:
"Zezwolenia wydane na podstawie dotychczasowych przepisów podmiotom, które przed dniem wejścia w życie ustawy prowadziły działalność w zakresie usuwania, wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów, zachowują moc na czas, na jaki zostały wydane, nie dłużej jednak niż do dnia 30 czerwca 2008 r. i zastępują zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów wymagane na podstawie ustawy o odpadach.
Podmioty, które prowadziły przed dniem wejścia w życie ustawy działalność w zakresie usuwania, wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne, za wyjątkiem odpadów komunalnych, bez zezwolenia na usuwanie, wykorzystywanie lub unieszkodliwianie odpadów innych niż niebezpieczne są obowiązane do uzyskania zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie odzysku, unieszkodliwiania, zbierania lub transportu tych odpadów, w terminie do dnia 30 czerwca 2002 r./-/".

Nowe warunki udzielania zezwoleń mogą być bardzo skutecznym instrumentem zarządzania gospodarką odpadami na terenie gminy, zastępującym konieczność przeprowadzenia referendum gminnego, pod warunkiem posiadania przez gminę odpowiednich instalacji i urządzeń (np. zakładu utylizacji odpadów, składowiska odpadów, gniazd zbiórki selektywnej itd.), umieszczenia ich w gminnym planie gospodarki odpadami oraz wprowadzenie w życie stosowną uchwałą rady gminy.
5. Podsumowanie
Przyjęte w ustawie porządkowej nowe rozwiązania prawne nakładają na gminę szereg nowych obowiązków, ale w odróżnieniu od dotychczas stosowanej praktyki ustawodawczej, znacznie rozszerzają możliwości gminy w zakresie skutecznego zarządzania utrzymaniem czystości i porządku na jej terenie i zrealizowania tych obowiązków.
Generalna realizacja obowiązków nałożonych na gminy przez nowe i dotychczasowe przepisy wymagać będzie od gminy zaangażowania znacznych środków finansowych oraz dodatkowych etatów (lub lepszego wykorzystania obecnych). W świetle obecnej sytuacji finansowej kraju gminy nie mogą spodziewać się znaczącej pomocy ze strony państwa. Potrzebne środki trzeba będzie uzyskać realizując skuteczniej i sprawiedliwiej zasadę "zanieczyszczający płaci".
W przypadku, gdy zanieczyszczającymi są mieszkańcy, działania gminy chroniące mieszkańców przed nadmiernymi kosztami przy usuwaniu tych zanieczyszczeń i środowisko przed degradacją stają się priorytetowe. Realizację tych priorytetów umożliwia przejęcie przez gminę, w drodze referendum gminnego, obowiązków właścicieli nieruchomości wraz ze związanymi z tym opłatami. Trzeba przyznać, że skorzystanie z tej możliwości, nie należy do łatwych przedsięwzięć. Wymaga podjęcia odważnych decyzji, znaczących środków finansowych oraz fachowego przygotowania i rzetelnego zrealizowania. Wyniki z pewnością zrekompensują wysiłki.
Skutecznym instrumentem zarządzania utrzymaniem czystości i porządku, w szczególności w zakresie dotyczącym gospodarki odpadami, mogą okazać się nowe warunki udzielania zezwoleń.
Zasady gospodarowania odpadami komunalnymi określa ustawa o odpadach. Ustawa ta formułuje i nakłada na gminy kilka następnych obowiązków, z których najważniejsze to: obowiązek opracowania, przyjęcia do realizacji (w tym obowiązek monitorowania realizacji, sporządzania co dwa lata sprawozdania oraz aktualizowania co 4 lata) gminnego planu gospodarki odpadami oraz obowiązek posiadacza odpadów porzuconych na nieruchomościach zarządzanych przez gminę.

rozumianych jako zakazy i nakazy prawne;
opłaty, grzywny itp.;
pozwolenia i zezwolenia;
np. prawo cofania wydanych pozwoleń i zezwoleń, kary aresztu i grzywny itp.;
ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085);
przypuszczenie autora;
dotychczas gmina miała tworzyć warunki do prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów;
w obecnie obowiązującej ustawie wymagania dotyczą tylko rodzaju tych urządzeń i ich rozmieszczania;
zgodnie z ustawą z 15 września 2000 r - o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985);
w art. 6 ust. 4 czytamy: "Rada gminy ustalając stawki opłat, o których mowa w ust. 2. stosuje niższe stawki, jeżeli odpady komunalne są zbierane i transportowane w sposób selektywny";
zdaniem autora;
zezwolenie powinno określać okres ważności, a czas nieokreślony nie określa czasu ważności w rozumieniu tego przepisu.