Zdobywanie funduszy jest procesem, w którym organizacja wytwarza potrzebny jej dochód. Niniejszy rozdział wyjaśnia, jak znaleŸć zewnętrzne Ÿródła finansowania, rozwijać kampanie członkowskie, organizować imprezy okolicznościowe, inicjować przedsięwzięcia gospodarcze i wykorzystywać alternatywne Ÿródła finansowania.

• Zdobywanie funduszy to więcej niż zdobywanie pieniądzy, to również informacja o istnieniu Twojej organizacji, próba przyciągnięcia nowych członków i wzmocnienia Waszej wiarygodności wśród społeczeństwa.
• Pieniądze kosztują; kontrola płynności finansowej jest ważnym działaniem w procesie realizacji stabilnego oraz realnego programu zdobywania funduszy.
• Stosunki ze sponsorami, jakakolwiek byłaby ich natura, są relacjami o charakterze ciągłym, które wymagają zainwestowania Twojego czasu i środków na początku działania oraz sumiennego podtrzymywania kontaktu długo po otrzymaniu funduszy.

1. Wprowadzenie do pozyskiwania funduszy

2. Proces pozyskiwania funduszy

4. Imprezy okolicznościowe

• Nauczysz się realizować strategie etapu poprzedzającego zdobywanie funduszy.
• Nauczysz się porównywać koszty i korzyści wynikające z różnych strategii pozyskiwania funduszy.
• Nauczysz się opracowywać indywidualne deklaracje podstawowe.
• Poznasz procedury stosowane w przypadku darowizn od przedsiębiorstw i fundacji.

Deklaracja podstawowa - dokument opisujący potrzeby Twoich programów, cele jakie chcesz osiągnąć, działania, jakie ma wesprzeć konkretna dotacja oraz kryteria oceny powodzenia działań ukierunkowanych na zadeklarowane cele.

Sponsor - osoba fizyczna lub organizacja występująca z pomocą techniczną, finansową lub inną.

Samowystarczalność - zdolność kierowania, realizowania i podtrzymywania programu i organizacji w czasie.

Niniejszy rozdział przedstawia kilka opcji zdobywania funduszy i oferuje praktyczne wytyczne dotyczące wyboru i zastosowania określonych strategii. Opcje te obejmują różne formy zdobywania funduszy, przedsięwzięcia gospodarcze i imprezy specjalne. Możesz je dostosować do potrzeb Twojej organizacji pozarządowej. Ponieważ celem jest osiągnięcie samowystarczalności finansowej, w tej części podręcznika położymy nacisk na opracowanie sposobów tworzenia, stałego i regularnego Ÿródła dochodów potrzebnych do realizacji programów i utrzymania organizacji.

Pamiętaj, że inicjacja i przeprowadzenie każdego programu zdobywania funduszy wymaga czasu i nakładów pieniężnych. Celem jest zdobycie większej ilości środków dla potrzeb Twojej organizacji, przy czym koszt pozyskania funduszy.musi by niższy od uzyskanej pomocy.

Pieniądze nie są jednak jedynymi środkami, jakich potrzebujecie. Ludzie działający w Twojej organizacji oraz środki materialne są jej mocną stroną oraz formą wsparcia.

Głównym środkiem pokrywania kosztów organizacji jest zwracanie się o nieograniczone wkłady od osób fizycznych oraz o dotacje od przedsiębiorstw i fundacji. Najbardziej pożądane są wkłady gotówkowe, ponieważ można je zużyć, jeżeli zajdzie taka potrzeba, na pokrycie różnego rodzaju wydatków. Wkłady mogą być również wnoszone w naturze - np. robocizna, materiały, czas pracowników społecznych, budynki, wyposażenie; w ten sposób eliminuje się pewne wydatki gotówkowe.

Określenie i zwiększenie miejscowej bazy sponsorów jest ważne zarówno dla zwiększenia zainteresowania i poparcia społecznego dla działalności związanej z ochroną środowiska a prowadzonej przez Twoją organizację, jak i dla uniezależnienia się od sponsorów zagranicznych. Kampanie zdobywania funduszy zwykle umożliwiają pozyskanie funduszy z następujących Ÿródeł, z których każde narzuca konkretne działania i pożądany "image" organizacji:

• Fundacje miejscowe i międzynarodowe - Fundacje mogą być zainteresowane finansowaniem konkretnych programów Twojej organizacji, jeżeli spełniają one obowiązujące w nich kryteria. Takie darowizny mogą być relatywnie wysokie i długoterminowe.
• Podmioty gospodarcze i przedsiębiorstwa - W zależności od charakteru organizacji pozarządowych, pewne propozycje mogą być przedkładane miejscowym firmom i przedsiębiorstwom międzynarodowym, z prośbą o wkłady gotówkowe oraz w naturze. Na przykład: duża firma wytwórcza mogłaby zaoferować pomieszczenia lub sprzęt biurowy, lub też dostarczyć wsparcia finansowego dla programu czy administracji Twojej organizacji. Jeżeli nie ma tradycji charytatywnego wsparcia, dotacje mogą być wnoszone głównie w naturze.
• Osoby fizyczne - Poprzez kampanie członkowskie, środki masowego przekazu oraz kontakty osobiste organizacji, może ona zachęcać poszczególne osoby do wnoszenia wkładów. Wkłady mogą być różne: od dużej liczby małych darów do kilku "darów specjalnych" ofiarowanych przez niewielkie grono wybranych osób.
• Rządy i samorządy - Rząd (w tym samorząd lokalny) może być zainteresowany w finansowaniu jednego lub kilku programów organizacji, jeżeli ich cele są zgodne z jego polityką. Finansowanie takie może być jednak powiązane z sytuacją politycznyą, w związku z czym może być mniej stabilne, niż byśmy chcieli. Czasem przy rządach krajów obcych istnieją agendy, które udzielają pomocy organizacjom pozarządowym.

Rzadko kiedy otrzymuje się fundusze, jeżeli się o nie nie poprosi. Ochotnicy i pracownicy odpowiedzialni za zdobywanie funduszy muszą być przygotowani na to, że będą prosić o dotacje.

5. Działaj selektywnie i skoncentrowanie.

Ta zasada jest ważna z dwóch powodów. Po pierwsze, ludzie stanowią część zasobów i ich czas powinien być poświęcony na czynności, które są konkretnie ukierunkowane. Zacznij od rzeczy małych i realnych celów. To pomoże personelowi i ochotnikom zobaczyć wyniki. Staraj się nie robić zbyt wiele, albo wszystkiego naraz. Po drugie, wybieraj tych, do których zwracasz się o pomoc; niektórzy sponsorzy mogą być dla Twojej organizacji świetnymi partnerami a inni nie koniecznie.

Członkowie organizacji i ochotnicy powinni dobrze rozumieć ile pieniędzy potrzeba na działalność organizacji . Potencjalni sponsorzy często interesują się "całokształtem" działań, nie tylko jednym programem, któremu pomagają. Przedstaw sponsorom jak najczytelniej, który wycinek ogólnego planu będą wspierali. Mgliście przedstawione prośby o pomoc często kończą się mniejszymi dotacjami. Określ konkretną sumę, o którą się starasz.

Jeśli wyglądasz kompetentnie i działasz w sposób zorganizowany, możesz mieć pewność, że zostaniesz wysłuchany, wzrosną również Twoje szanse na konkretne wsparcie.

Przez cały rok należy utrzymywać regularną łączność z indywidualnymi sponsorami i społeczeństwem. Dopilnuj, żeby Twoja organizacja i jej kampanie zmierzające do uzyskania środków przez cały czas były prezentowane szerokiej publiczności.

Kiedy pojawiają się poszczególne dotacje, osobiście za nie podziękuj. Jeżeli ogólna kampania odniosła sukces, rozgłoś ten sukces w prasie, radio czy telewizji, podziękuj społeczeństwu za poparcie.

Zanim zaczniesz, rozważ wszystko, co mogłoby być przeszkodą na drodze do powodzenia kampanii. Nie popuszczaj zanadto wodzy swojej ambicji, nie uruchamiaj kampanii pozyskiwania funduszy, której nie możesz przeprowadzić do końca. Zaczynając od rzeczy małych i rozwijając je, z biegiem czasu będziesz w stanie zminimalizować ryzyko i stwierdzić, które metody są najlepiej dostosowane do Twoich możliwości.

Zanim zainicjujesz strategię lub działanie zmierzające do pozyskania funduszy, musisz przeanalizować, co Twoja organizacja będzie musiała zainwestować w ten proces, a co w jego wyniku uzyska. Poniższe pytania pomogą Ci przeprowadzić analizę. Jeżeli działanie zabierałoby zbyt wiele z Twoich zasobów, rozważ inne opcje.

1. Określenie celu zbiórki

2. Przygotowanie listy potencjalnych sponsorów

4. Wybór strategii

5. Opracowanie planu roboczego i budżetu

Pierwszym etapem jest ustalenie celu (np. konkretna kwota) w określonym przedziale czasu - zwykle 1 rok. Taki cel powinien brać pod uwagę następujące dwa czynniki:

Zamieszczony poniżej Model Planowania Pozyskiwania Funduszy może być pomocny w określaniu celów. Ponieważ oceniłeś już poprzednie kampanie zbierania funduszy oraz czynniki sytuacyjne i "okoliczności szczególne", które mają wpływ na powodzenie programu, możesz realistycznie ocenić zdolności Twojej organizacji do pozyskania funduszy.

Kiedy już wiesz, o ile pieniędzy musisz poprosić, zastanów się do kogo się po nie zwrócisz. Twoje myślenie musi być teraz zorganizowane i strategiczne; co będzie bardziej efektywne: znaleŸć 1000 osób, z których każda da po 5zł, czy 50 osób, które dadzą po 100. Być może jedną osobę można by poprosić o 1000zł, a dwie inne o 2000. Gdzie znaleŸć tych sponsorów? Cztery główne Ÿródła to:

* osoby fizyczne

* fundacje

Robiąc listę potencjalnych sponsorów, zasięgaj informacji z wszelkich możliwych Ÿródeł. Pytaj nie tylko pracowników i członków swojej organizacji, ale inne organizacje pozarządowe, swoją rodzinę, przyjaciół. Korzystając z sugestii członków organizacji zrób listę potencjalnych sponsorów (w pięciu grupach: osoby fizyczne, przedsiębiorstwa, fundacje, rządy i sponsorzy zagraniczni). Przygotuj kartę dla każdego sponsora, niezależnie od tego, jak niewiele się od niego spodziewasz. Każdy sponsor powinien być traktowany jako osoba, nie jako pozycja statystyczna.

* zawód

* zainteresowanie finansowaniem

Poniżej podajemy dwie przykładowe karty sponsorów, każda z nich na innym poziomie szczegółowości.

- krótko - czy długoterminowe, bliskie czy luŸne - wyznacz kryteria dla określenia, który sponsor jest sponsorem właściwym.

Zanim skontaktujesz się z kimkolwiek z listy sponsorów, musisz uporządkować swoje myśli i przygotować deklarację, która określa: dlaczego Twoje programy są potrzebne, jakie cele planujesz osiągnąć, jakie działania wesprze dotacja oraz jak będziesz mierzyć powodzenie tych działań jako realizacji określonego celu. Wiele z tego zostało już zapisane w misji i w planie strategicznym Twojej organizacji.

Mimo, że opracowanie deklaracji jest czasochłonne, wiadomości w niej zawarte są bardzo pomocne. Deklaracje są zbiorem cennych informacji, które można wysyłać do potencjalnych sponsorów, można załączać do propozycji kierowanych do przedsiębiorstw lub fundacji, lub wykorzystywać do szerzenia informacji o organizacji. Długość deklaracji zależy od potrzeb.

* Co robi Twoja organizacja?

* Jaka jest jej historia?

* Jakie zadania czy programy chce zrealizować?

* określenie misji;

* krótką historię i dokonania organizacji;

* efektywność ekonomiczną programu;

* opis przyjmowanych darów lub wysokość kwot;

* korzyści dla (potencjalnego) sponsora;

Dobrze jest zamieścić dane na temat poprzednich kampanii. Do ludzi przemawiają wymierne dowody, informacja że ich pieniądze są wydawane w mądry i pożyteczny sposób. Zastanów się nad umieszczeniem w materiałach danych statystycznych, które należałoby zamieścić również w materiale deklaracji. Nowe organizacje pozarządowe nie będą mogły zebrać takich informacji, ale powinny już teraz zacząć ich gromadzenie., napewno sięgną po nie w przyszłości (Vineyard i McCurley, 1987):

• Procent pieniędzy, które idą bezpośrednio na pomoc przeznaczoną dla klientów/programy;
• Liczba ochotników w organizacji lub uczestniczących w programie;
• Ilość i wartość czasu pracy pracowników społecznych;
• Lista aktualnych sponsorów;
• Procent dochodów wypracowanych we własnym zakresie (np. oprocentowane rachunki bankowe);
• Korzystne zmiany w prowadzeniu kampanii na przestrzeni lat.

Po określeniu docelowych dochodów i wkładów ze strony sponsorów, trzeba będzie wypracować strategie dotarcia do każdej z grup potencjalnych sponsorów. Korzystnym w tym momencie będzie powrócenie do misji i/lub planu strategicznego w celu upewnienia się, czy strategia pozyskiwania funduszy opiera się na zadeklarowanych w nich zasadniczych celach organizacji. Twoja strategia może zawierać jedno lub więcej z poniższych narzędzi: prośby do przedsiębiorstw, propozycje wobec fundacji, kampanie członkowskie, przedsięwzięcia gospodarcze i imprezy specjalne.

Po wygenerowaniu określonej ilości strategii dobrze jest je porównać, używając kilku kryteriów. Kryteria te obejmują między innymi:

• Czas wymagany na zebranie informacji, planowanie i zwrócenie się o fundusze;
• Dyspozycyjność ludzi, którzy wykonują poszczególne zadania;
• Pieniądze wymagane na uruchomienie i prowadzenie działalności;
• Szczegółowe kwalifikacje techniczne pozostające do dyspozycji;
• Efektywność ekonomiczna strategii;
• Ograniczenia możliwości pozyskania funduszy;
• Potencjalny zysk netto;
• Stabilność Ÿródła dochodu;
• Najgorsze, co się może wydarzyć;
• Najlepsze, co się może wydarzyć;

Etap 5 - Opracowanie planu roboczego i budżetu

Następnym krokiem jest przygotowanie planu roboczego i budżetu koniecznego do realizacji Twojej strategii. O ile pamiętasz analogiczny proces w rozdziale Planowanie Strategiczne, plan roboczy odnosi się do zadań i ludzi za nie odpowiedzialnych; budżet odnosi się do kosztów.

Plan roboczy powinien wymienić szereg zadań, które musi wykonywać Twój zespół d/s pozyskiwania funduszy. Poniżej przedstawiamy niektóre z nich. Naturalnie, jeśli chcesz możesz zaadaptować zamieszczoną tutaj listę do potrzeb swojego planu roboczego. Poprzez sporządzenie tej listy chcieliśmy pokazać Ci, jakie działania będziesz musiał podjąć w celu pozyskania funduszy. Kiedy już sam zaangażujesz się w program zdobywania funduszy, pojawią się napewno nowe pomysły, które będziesz mógł włączyć do opracowanego przez Ciebie planu.

Każdy program pozyskiwania funduszy wymaga własnego budżetu, który określa Ÿródła przychodów oraz wydatki. Rozdział 4 zawiera szczegółowe informacje na temat przygotowywania budżetu. Pamiętaj, że interesują Cię wpływy netto, po odliczeniu kosztów każdej kampanii pozyskiwania funduszy, a nie wpływy brutto całej organizacji. Fundacje i inni sponsorzy mogą mieć bardzo szczegółowe wymagania związane z przyznanymi przez nich dotacjami; może się np. okazać, że masz duże środki na rozpoczęcie konkretnej akcji, ale brak Ci funduszy na bieżące wydatki organizacji. Upewnij się zawsze, czy sponsor nie ma jakichś szczególnych wymogów dotyczących księgowości.

A) Dotacje od fundacji

B) Dotacje od przedsiębiorstw

C) Sponsorzy zagraniczni

Rozejrzyj się wśród istniejących fundacji, aby wybrać te, które byłyby najwłaściwszymi kandydatami do finansowania Twoich programów. Jeżeli interesują Cię fundacje zagraniczne, skontaktuj się z nimi bezpośrednio-listownie lub telefonicznie. Możesz również poprosić większe organizacje pozarządowe w swoim kraju (lub organizacje-pośredników w kraju macierzystym fundacji) o informacje, adresy i kontakty. Anex C przedstawia listę potencjalnych Ÿródeł finansowania.

Po zidentyfikowaniu potencjalnych fundacji, zapoznaj się z ich szczegółowymi wymaganiami, w tym:

• jakie działania zwykle finansują
• cykle i terminy finansowania
• terminy zatwierdzania wniosków
• czy pokrywają koszty bieżące
• wymogi sprawozdawcze
• inne wymagania, jeśli występują w relacjach międzynarodowych.

• być krótki, rzeczowy i pozytywny;
• prosić o wskazówki co do sformułowania wniosku, obszary zainteresowania/finansowania i inne niezbędne informacje;
• wymieniać nazwiska osób związanych z fundacją, które znają Twoją organizację i jej programy;
• mieć charakter osobisty, poruszający obszary zainteresowania i troski fundacji - nigdy nie wysyłaj pisma okólnika!

Jeżeli to możliwe, poproś o półgodzinne spotkanie z przedstawicielem fundacji, w trakcie którego możesz przedstawić szerzej swoją organizację i jej działania w taki sposób, w jaki mieszczą się w obszarach zainteresowania fundacji. Prawdopodobnie będziesz chciał nadmienić, ile pieniędzy będzie Ci potrzeba. Nie musisz tym razem zostawiać formalnej propozycji; powinieneś jednak zostawić inne informacje, np. broszurę. Jeżeli jest to fundacja międzynarodowa, możesz zaproponować, że przyjdziesz w określonym dniu, aby przedyskutować wzajemne interesy i ewentualną propozycję.

• Określ cel wizyty i prośbę;
• Opisz projekt, na który zbierasz środki;
• Wyjaśnij, w jaki sposób projekt zgodny jest z celami filantropijnymi fundacji;
• Uzasadnij sumę, o którą prosisz;
• Wyjaśnij korzyści lub wartości, jakie Twój projekt przyniesie;
• Wyjaśnij, dlaczego Twoja organizacja jest predysponowana do pomyślnego przeprowadzenia projektu;
• Powiedz, kto będzie zarządzać projektem i podaj kwalifikacje tej osoby;
• Opisz jak starannie i rozsądnie jest zaplanowany projekt, a jeżeli to stosowne, dodaj, kto jest autorem planu;
• Wyjaśnij procedury sprawozdawcze, które będą informowały fundację i zapytaj, czy te procedury są wystarczające;
• Zostaw kopie artykułów itd. na temat swojej organizacji.

Biorąc pod uwagę zainteresowania i wymagania fundacji, przygotuj profesjonalny, dobrze napisany wniosek, oczywiście tylko w takim przypadku jeżeli jest to konieczne. Nie marnuj czasu na przygotowanie wniosku jeżeli fundacja nie wyraziła zainteresowania Twoją propozycją. Niektóre fundacje stosują konkretne formularze wniosków; inne wymagają przestrzegania pewnych wytycznych. W każdym razie wniosek powinien być dopasowany do poszczególnych potrzeb każdej fundacji. Mimo, że decyzję o przyznaniu funduszy podejmuje prawdopodobnie zarząd, wniosek powinien być wysłany do konkretnej osoby.

Typowy wniosek zwykle zawiera następujące części:

• Podstawowe informacje: Nazwa organizacji, adres, tel/fax, koordynator programu.
• Skrót wniosku: Streszczenie projektu, koszt i terminy.
• Wstęp: opis organizacji, historia, misja, cele i osiągnięcia.
• Określenie problemu: opis i dokumentacja poruszanych problemów.
• Cele.
• Plan roboczy.
• Metodologia oceny: opis metody i wskaŸników pomiarowych.
• Budżet.
• Finansowanie: Określenie środków finansowania projektu po wyczerpaniu się dotacji.

ŚledŸ losy wniosku i dopilnuj, żeby fundacja miała wszelkie potrzebne jej dokumenty i materiały.

Jeżeli projekt uzyskał fundusze, dopilnuj wysyłania na czas dobrze napisanych raportów na temat projektu i budżetu. Jakiekolwiek wnioski o kontynuację dotacji powinny być wysłane zgodnie z harmonogramem przyznawania dotacji przez daną fundację, oczywiście po wcześniejszym wysłaniu wszystkich raportów końcowych lub bieżących.

Nawet jeżeli nie jest to formalnie wymagane, wysyłaj raporty roczne, aby poinformować fundację o ogólnych postępach prac.

Poniżej zamieszczamy dwa wzory listów z prośbą o wsparcie ze strony fundacji. Te listy są jedynie przykładami - używaj języka i stylu, które są właściwe dla Twojej organizacji.

Oprócz określonych sposobów otrzymania środków, istnieją również wypróbowane sposoby NIEotrzymania pieniędzy albo cofnięcia finansowania. Poniższa lista może się wydawać głupia, ale profesjonalne fundacje twierdzą, że takie rzeczy naprawdę się zdarzają (Vineyard i McCurley, 1987)!

5. Opowiadaj o projekcie mdło i bez przekonania.

6. Koncentruj się na wyciąganiu pieniędzy, a nie na zdobyciu środków.

9. Pokaż, że nie znasz podstawowych faktów o swojej organizacji.

11. Nie sprawdŸ sponsora.

14. SpóŸniaj się na spotkania.

16. Proś kogoś, kto nie ma prawa podejmować decyzji.

17. Proś nie o to, co trzeba.

Fundacja będzie podejmowała decyzje o dalszym finansowaniu działań organizacji na podstawie wcześniejszych doświadczeń oraz kontaktów z Twoją organizacją. Oto parę praktycznych wskazówek, czego NIE należy robić.

2. Nie rejestruj swoich wydatków w ich budżetach.

Tak jak w przypadku innych metod pozyskiwania funduszy tak i w tym przypadku rozwijanie kontaktów i relacji z ludŸmi jest bardzo ważne. Jednym ze sposobów zainicjowania i podtrzymywani osobistego zaangażowania ludzi pracujących w biznesie i samorządzie jest wciągnięcie ich do prac w zarządzie organizacji - Pamiętajmy, że często są to ludzie, którzy mogą zaoferować nam swoją pomoc i prawdopodobnie mają dostęp do funduszy przedsiębiorstwa.

Przed przystąpieniem do kampanii dobrze jest rozeznać zainteresowania filantropijne miejscowych przedsiębiorstw. Przez wzgląd na zarząd, właścicieli, opinię publiczną, każda firma ma jakieś cele, które będzie chciała poprzeć. Skieruj się do tych firm, które Twoim zdaniem będą zainteresowane finansowaniem działań Twojej organizacji.

Kroki, wchodzące w skład kampanii skierowanej do przedsiębiorstw są podobne do kroków podejmowanych w przypadku fundacji. Zanim wyślesz list, możesz omówić konkretne zainteresowania firmy z którymś z jej wyższych urzędnikiów. Pomoże Ci to w sformułowaniu listu wstępnego, w którym skoncentrujesz się na konkretnym pomyśle lub projekcie. Poza tym, pomóc Ci mogą kontakty osobiste z przedstawicielami przedsiębiorstwa zainicjowane przez Waszego dyrektora lub członka zarządu. Po spotkaniu wprowadzającym powinno się wysłać listy z dodatkowymi informacjami lub pełną propozycję.

Aby określić, czy przedsiębiorstwo byłoby właściwym sponsorem, możesz rozważyć kilka pytań (wg Russell Betts, "Mechanizmy instytucyjne w pozyskiwaniu funduszy dla indonezyjskich organizacji ochotniczych", Development Alternatives, 1986).

• Czy istnieją jakieś negatywne konsekwencje, przyjęcia funduszy od konkretnej firmy? Np. jeżeli firma ma ekologicznie wątpliwą reputację, czy inni działacze środowiskowi nie będą Cię krytykować za przyjęcie "skażonych" pieniędzy?
• Na ile firma interesuje się problemami środowiska? Czy wykazuje poczucie odpowiedzialności społecznej? Jeżeli tak, czy można nim pokierować? Jak firma wspierała organizacje zajmujące się ochroną środowiska? Czy siebie samą postrzega jako zaangażowaną w sprawy ochrony środowiska?
• Jak firma widzi rolę Twojej organizacji w sprawach ochrony środowiska?
• Jakie zachęty istnieją obecnie dla filantropii prywatnej i zorganizowanej w kierunku popierania działalności w zakresie ochrony środowiska? Jakie zachęty pomogłyby w otrzymaniu większej pomocy ze strony przedsiębiorstw? Czy można by stworzyć lobby na rzecz stworzenia takich zachęt?

Gotowość przedsiębiorstw do oferowania pomocy finansowej i rzeczowej zależy od ogólnego klimatu ekonomicznego, poziomu wiary w przyszłość, społecznej świadomości problemów oraz dochodów, którymi dysponują przedsiębiorstwa?. Jaka jest aktualna sytuacja w tych dziedzinach?

Jeśli bierzesz pod uwagę fundusze z agencji d/s pomocy rządów obcych państw (np. Amerykańska Agencja d/s Rozwoju Międzynarodowego), pamiętaj, że sprawozdawczość i inne wymagania mogą być kłopotliwe. Zapoznaj się z wszystkimi możliwymi restrykcjami i wymaganiami, zanim wybierzesz ten rodzaj pomocy. Zwykle dostęp do środków z agencji rządowej uzyskuje się przez ambasadę lub konsulat tego kraju w Twoim kraju. Należy zatem najpierw skontaktować się z ambasadą w celu zebrania informacji na temet form pomocy, czy w ogóle taka forma pomocy istnieje?

Biorąc pod uwagę finansowanie ze Ÿródeł rządowych, możesz zadać sobie następujące pytania w celu wyjaśnienia potencjalnych możliwości i przeszkód.

• Jaką rolę według rządu odgrywają miejscowe grupy zajmujące się ochroną środowiska? Jak widzi on rolę sektora gospodarczego w rozwiązywaniu problemów środowiska?
• Czy rząd widzi perspektywy współpracy w działaniach pomiędzy tymi dwoma sektorami?
• Jakie funkcje nadzorcze chciałby pełnić rząd wobec działalności organizacji pozarządowych na rzecz środowiska? Takiej samej działalności przedsiębiorstw? Współpracy pomiędzy dwoma sektorami?
• Jakie mogą zaistnieć relacje między taką działalnością a dotychczasowymi działaniami sponsorowanymi lub wspieranymi przez rząd?
• Jakich zachęt mógłby udzielić rząd dla promocji takich działań (np. ulgi czy zwolnienia podatkowe)?
• Jaką swobodę działania dopuszcza rząd? Jakie stosuje ograniczenia wobec organizacji pozarządowych, które działają równolegle z programami rządu (lub są dla nich konkurencyjne)?
• Na których szczeblach biurokracji ograniczenia rządowe ujawnią się szczególnie ostro? Do jakiego stopnia są one sztywne lub elastyczne?

Bez względu na to, czy fundusze rządowe są dostępne czy też niedostępne, rozważ możliwości wspólnej pracy z rządem przy programach dających obopólne korzyści. Być może Wasze różne zdolności mogą się wzajemnie uzupełniać, obniżając jednocześnie koszty Twojej organizacji.

Członkowie są to osoby fizyczne lub prawne (np. przedsiębiorstwa), które przystępują do organizacji (zwykle płacąc składkę członkowską), aby otrzymać konkretne korzyści wynikające z członkostwa. Kampania członkowska jest to działanie, podejmowane w celu poszerzenia kręgu członków. Obejmuja ona wyłonienie potencjalnych członków, określenie obszaru działań, które mogą przyciągnąć ich do organizacji oraz skontaktowanie się z nimi w celu zaproponowania im członkostwa.

Naczelną korzyścią z członkostwa jest przynależność do organizacji, która działa w dziedzinach, które członek uważa za ważne i chce je popierać. Niektóre programy członkowskie obejmują dodatkowe korzyści, jak wolny wstęp do rezerwatów przyrody, zaproszenia do uczestnictwa w spotkaniach, wyprawy terenowe i inne imprezy oraz, bardzo często, abonament biuletynu. W odróżnieniu od przypadkowych czy sporadycznych fundatorów, członkowie w zamian za pomoc finansową otrzymują określone korzyści.

Składki członkowskie mogą być atrakcyjnym sposobem generowania dochodów w ramach Twojej organizacji. W niektórych organizacjach zwiększanie i utrzymywanie członkostwa jest możliwe i ważne z następujących powodów (wg Allen Morgan "Pozyskiwanie funduszy dla organizacji zajmujących się ochroną środowiska").

• Uzyskane dochody nie są zastrzeżone i mogą być wykorzystane wg uznania organizacji.
• Nowi członkowie dostarczają Twojej sprawie nowego wsparcia i są potencjalną znaczącą siłą polityczną.
• Poszczególni członkowie wyraŸnie stwierdzają, że mają zamiar wspomagać Twoją organizację w sposób ciągły, w odróżnieniu od sponsorów jednorazowych.
• Jak wynika z doświadczenia niektórych grup, około 20% członków ofiarowuje dodatkowe dary.
• Członkowie mogą być bazą osobową do rekrutacji pracowników społecznych/ochotników w innych działaniach organizacyjnych czy akcjach pozyskiwania funduszy.

* Przedłużanie członkostwa i ewidencja

Kampania członkowska jest to działanie, zmierzające do powiększenia kręgu członków. Obejmuje ona wyłonienie potencjalnych członków, określenie, obszaru działań, które mogą przyciągnąć do organizacji nowych ludzi oraz skontaktowanie się z nimi w celu zaproponowania im członkostwa. Aby zadecydować, czy członkostwo jest dobrym narzędziem pozyskiwania funduszy dla Twojej organizacji, należy rozpatrzyć trzy czynniki: zasoby organizacyjne, konkurencję oraz rynek.

• skutecznie przedstawiać swoją sprawę w środkach masowego przekazu, biuletynach lub innych publikacjach
• prosić o pomoc maksymalną ilość ludzi.

Jeżeli inne grupy zajmujące się środowiskiem oferują podobne usługi i również pobierają składki członkowskie, musisz jasno określić, co jest wyjątkowego w działalności Twojej organizacji. Możesz spróbować dowiedzieć się, czy innym grupom powiodło się - i dlaczego?

Wreszcie, przyjrzyj się samemu rynkowi. Jeżeli inne organizacje pozarządowe oferują członkostwo, łatwiej Ci będzie przekonać do niego potencjalnych członków Twojej organizacji. Jeżeli jesteście pierwszą w kraju organizacją na zasadach członkowskich, będziesz musiał przekonywać ludzi do wartości samej organizacji i do idei członkostwa.

Poza tym trzeba będzie być może wyjaśnić palące potrzeby jak również wartości Twojej organizacji. Zawsze łatwiej jest namawiać do członkostwa jednostki, (i społeczeństwo jako całość) które rozumieją wagę działań na rzecz środowiska.

• Czy są jakieś prawa regulujące przyjmowanie członków i ściąganie składek?
• Czy system pocztowy lub inne środki łączności działają dostatecznie sprawnie aby umożliwić stały kontakt z członkami?
• Jak drogie będzie utrzymywanie stałej łączności pocztowej z członkami?

Oprócz możliwości pozyskania funduszy, są jeszcze inne powody posiadania członków, mianowicie utworzenie solidnej bazy poparcia dla Twojej sprawy. Członkowie mogą być rzecznikami ważnych problemów (np. pisząc pisma do władz domagające się reformy prawodawstwa). Poza tym, uruchomienie kampanii członkowskiej może podnieść społeczną świadomość istnienia Waszej organizacji. Członkowie mogą również zostać poproszeni o pracę społeczną lub inny rodzaj zaangażowania.

Oto pewne wskazówki dotyczące rekrutacji nowych członków:

• SprawdŸ, jakich masz obecnie członków. Jakiego rodzaju ludzie interesują się popieraniem Twojej organizacji? ZdobądŸ nazwiska od dotychczsowych członków oraz pracowników i zarządu.
• W kampanii członkowskiej korzystaj z profesjonalnych pracowników; zaangażuj ich już we wczesnych stadiach.
• Daj wszystkim odczuć, że sprawa jest pilna.
• Przekonaj potencjalnego członka, że od niego może dużo zależeć.
• Podpieraj się sugestywnymi tekstami i fotografiami.
• Spersonalizuj swoją "scenę": wprowadŸ bohaterów i czarne charaktery, ofiary i wyzyskiwaczy - stosownie do publiczności.
• Podtrzymuj zainteresowanie nowych członków i informuj ich.

• Łatwiej i taniej jest utrzymać stałego członka niż pozyskać nowego. Następujące rzeczy mają wpływ na możliwość przedłużenia członkostwa:
• Wysłanie karty członkowskiej w momencie przyjmowania po raz pierwszy.
• Wysłyanie formularzy przedłużenia członkostwa w rocznicę zapisania się do organizacji.
• Osobiste powiadamianie o przyjęciu w poczet członków oraz przesyłanie kolejnych pakietów informacji.
• Zapraszanie nowych członków na przyjęcie zorganizowane przez Wasz zarząd w Waszej siedzibie, lub na inną imprezę.

Imprezy specjalne mogą być cennym sposobem uzupełniania dochodów z innych Ÿródeł. Nie można polegać wyłącznie na nich. Mimo, że wiele organizacji i ich aktywisści lubią je przygotowywać, imprezy specjalne angażują stosunkowo wiele czasu pracowników i działaczy; poza tym mogą być drogie i w rezultacie pociągać za sobą więcej wydatków niż wyniesie realny dochód. Dlatego imprezy należy planować starannie a wszystkie potrzeby finansowe muszą być określane szczegółowo. Kluczem do powodzenia imprezy specjalnej jest zebranie przed jej przeprowadzeniem jak największej ilości środków.

* "Adaptuj kawałek przyrody" (zwierzę, ziemię, drzewo)

* Wycieczki statkami spacerowymi

* Piknik

* Koncerty

* Wieczorki taneczne

* Zabawy w stylu ... (grupy etniczne, folklor)

* Jarmarki

* Przedstawienia teatralne i lalkowe

* Loterie

* Recitale

Po wybraniu określonego typu imprezy, być może trzeba będzie ustalić ceny biletów. Należy wziąć pod uwagę następującą listę dziesięciu elementów.

1. Ile chcielibyśmy zarobić podczas imprezy?

2. Jakie wpływy byłyby zaakceptowane, wziąwszy pod uwagę wielkość miejscowości?

3. Jaki jest status ekonomiczny naszej publiczności?

6. Za co jeszcze ludzie będą musieli zapłacić, żeby wziąć udział w naszej imprezie: noclegi, posiłki itd.?

8. W jaki sposób, wysoka cena może wpłynąć na opinię o nas i naszej organizacji?

Powodzenie imprez specjalnych w dużym stopniu zależy od oddŸwięku społecznego, jaki wywołały. Aby zapewnić sobie najlepsze nagłośnienie w środkach przekazu, pomóż sobie poprzez wysłanie informacji do odpowiednich środków przekazu (Vineyard i McCurley, 1987). Nie wszystkie imprezy specjalne wymagają całej poniższej listy, wybierz pozycje odpowiednie dla Twojej organizacji.

• 6 do 10 tygodni przed imprezą: Wyślij pocztą zaproszenia lub zawiadomienia.
• 4 tygodnie przed: Daj ogłoszenia do radia i telewizji, jeżeli przyjmują takie ogłoszenia bezpłatnie.
• 3 tygodnie przed: Zamieść ogłoszenia o imprezie w gazecie.

• 2 tygodnie przed: Postaraj się o wydrukowanie artykułu o imprezie lub ludziach, którzy w niej uczestniczą.
• 1 - 2 tygodnie przed: Zamieść ogłoszenia w gazetach lokalnych i tygodnikach.
• Dzień poprzedzający: Sfinansuj nagłośnienie wydarzenia: załatw osoby towarzyszące dziennikarzom.
• Tydzień po imprezie: Zamieść materiały o wynikach imprezy; wyślij do środków masowego przekazu listy z podziękowaniem za nagłośnienie sprawy.

W odróżnieniu od dotacji pieniężnych, gdzie dający nie spodziewa się niczego w zamian, przedsięwzięcia gospodarcze oznaczają wymianę dóbr lub towarów pomiędzy Twoją organizacją a społeczeństwem. W tej lekcji omawiamy dwa różne typy przedsięwzięć gospodarczych: (1) Marketing i udzielanie licencji; (2) Ekoturystyka.

Wiele organizacji pozarządowych działających w zakresie ochrony środowiska wypracowało twórcze sposoby pozyskiwania środków, polegające na marketingu artykułów rynkowych lub na udzielaniu licencji na użycie ich nazwy oraz znaku firmowego na produktach, wyprodukowanych przez inne firmy. Najbardziej powszechne przykłady to publikacja i sprzedaż książek, przewodników przyrodniczych i kalendarzy lub sprzedaż artykułów promocyjnych takich jak plakaty, koszulki, odznaki, kapelusze, i inne rzeczy. Oprócz wytwarzania dochodu, marketing i udzielanie licencji na towary podnosi świadomość społeczną istnienia Twojej organizacji, znaku i sprawy, dla której działacie. Udzielanie licencji pozwala również organizacjom pozarządowym posiadającym ograniczone środki na współpracę z innymi firmami i wytwórcami, zmierzającą do wygenerowania dochodów ze sprzedaży.

Tak jak w każdym innym przedsięwzięciu gospodarczym musisz i tu liczyć się z pewnym ryzykiem. Przed rozpoczęciem kampanii marketingowej lub licencyjnej ważne jest przeprowadzenie kilku zebrań wewnątrz organizacji, aby przedyskutować określone koncepcje i konsekwencje brania udziału w przedsięwzięciach gospodarczych. Czasem organizacje pozarządowe angażują zbyt wiele zasobów organizacyjnych i poświęcają zbyt wiele czasu na marketing lub na kampanie promocyjne, które nie wytwarzają dostatecznie dużo dochodu. Analiza kampanii marketingowej lub licencyjnej musi odpowiedzieć na następujące pytania:

Umowy licencyjne lub dotyczące korzystania z praw autorskich są możliwe tylko wtedy, jeżeli nazwa lub znak firmowy Twojej organizacji są atrakcyjne dla wytwórców lub innych firm w przypadku ich publicznego rozpowszechniania. Wytwórca płaci organizacji pozarządowej określony procent wartości sprzedaży w zamian za prawo użytkowania jej nazwy i/lub znaku firmowego. Zwykle organizacja pozarządowa otrzymuje od 5 do 10%, co może stanowić znaczące Ÿródło dochodu.

Kiedy rozważasz przystąpienie do wspólnej działalności gospodarczej, koniecznie musisz pomyśleć nie tylko o zyskach, ale także o obrazie Twojej organizacji w oczach społeczeństwa. Czy chcesz być kojarzony z konkretną firmą? Czy jej wyroby są "zdrowe" dla środowiska?

Ekoturystyka jest to turystyka związana z poznawaniem przyrody, która wspiera ochronę środowiska na trzy następujące sposoby: (1) tworząc fundusze dla ochrony określonych obszarów; (2) dając szansę zatrudnienia ludności zamieszkałej w okolicy obszarów chronionych; (3) oferując kształcenie w zakresie ochrony środowiska. Ekoturystyka zwykle oznacza podróże do względnie nieskażonych obszarów przyrodniczych, których konkretnym celem jest badanie lub podziwianie krajobrazu, dzikiej roślinności i zwierząt, jak również przejawów lokalnej kultury (odnoszących się do przeszłości i teraŸniejszości). W ciągu ostatnich kilku lat znacznie wzrosła popularność tego rodzaju turystyki (patrz Elizabeth Boo Ekoturystyka: Możliwości i pułapki, WWF, 1990).

Rozwój ekoturystyki zwykle uzależniony jest od współdziałania wielu stron, takich jak: rząd krajowy, samorząd lokalny, społeczność miejscowa, zarząd lub strażnicy parków, inni pracownicy obszarów chronionych, biuro podróży, a czasem miejscowe organizacje pozarządowe działające w zakresie ochrony środowiska i przyrody.

• Dochód może być tworzony poprzez oferowanie przewodników lub innych usług biurom podróży, lub samym obszarom chronionym.
• Sprzedaż artykułów związanych z ochroną przyrody, takich jak koszulki, publikacje i inne, biurom podróży lub zwiedzającym może dawać dochód.
• Wzrost świadomości społecznej i zwiększone wsparcie finansowe dla obszaru chronionego może spowodować dalszą promocję sprawy, dla której działa organizacja ekologiczna.

• Jako rozwojowa gałąŸ gospodarki, ekoturystyka jest pożądana dla rozwoju gospodarczego;
• Rynek turystyczny wkracza na dany obszar, co oznacza minimalizację kosztów;
• Ekoturystyka może inicjować i podtrzymywać tworzenie obszarów chronionych, czyniąc je obszarami samowystarczalnymi ekonomicznie;
• Ekoturystyka pomaga w zróżnicowaniu gospodarki poprzez stworzenie alternatywnych możliwości zatrudnienia i rynków dla produktów i usług;
• Działalność gospodarcza i rozwój gospodarczy mogą być stymulowane nawet w odizolowanych obszarach wiejskich.

Niemniej jednak, jeżeli ekoturystyka jest nadużywana, może to doprowadzić do negatywnych skutków ekologicznych w obszarach chronionych. Pobyty turystów i związane z tym korzyści ekonomiczne mogą być tylko sezonowe. Poza tym, części zysku zatrzymywane przez biura podróży są zwykle wyższe niż te, które pozostają do dyspozycji miejscowej społeczności i obszarów chronionych. Ekoturystyka zwykle nie jest właściwym sposobem na osiąganie relatywnie dużych nieograniczonych dochodów dla ekologicznych organizacji pozarządowych.

Jeżeli decydujesz się na podjęcie przedsięwzięcia opartego na ekoturystyce, upewnij się, że związane z tym działania zgodne są z misją Twojej organizacji i innymi celami. Uświadom sobie jasno dokładne cele programu opartego na ekoturystyce: podniesienie świadomości społecznej; ochrona obszaru przyrodniczego; oraz/lub uzyskanie dochodu.

Jak każda nowa działalność, program oparty na ekoturystyce musi być oceniony w kontekście słabych i mocnych punktów organizacji oraz zasobów pozostających do jej dyspozycji. Konieczne będą wstępne inwestycje w postaci pracy biura, czasu poświęconego przez pracowników oraz innych kosztów, które mogą być wysokie. Im więcej masz zasobów na poparcie tej inicjatywy od samego początku, tym większa szansa na powodzenie.

• Na ile stabilny jest rząd kraju? Powodzenie ekoturystyki w dużym stopniu zależy od faktycznej lub odbieranej przez ludzi stabilności politycznej (która jest zwkle rozumiana jako czynnik bezpośrednio związany z bezpieczeństwem osobistym turysty).
• Jak silna jest Wasza waluta? Powodzenie turystyki zależy od kursu walut. Jeżeli waluta Twego kraju jest względnie słaba w stosunku do jena, dolara czy walut zachodnioeuropejskich, względnie łatwo będzie Ci sprzedać ekoturystykę.
• Czy istnieje wystarczająca infrastruktura dla poparcia programu ekoturystyki? Do dyspozycji gości musi być zakwaterowanie oraz środki transportu, ewentualnie należy przedstawić plany ich opracowania. Jeżeli Twoja organizacja nie jest przygotowana na inwestycje kapitałowe w infrastrukturę, być może mógłbyś połączyć siły z miejscowym biurem podróży lub innym inwestorem, aby razem podjąć przedsięwzięcie ekoturystyczne.

2. Określ, jaki zakładasz poziom i profil.

5. Określ, jakich spodziewasz się rezultatów.

Każdy z tych etapów zmierzających do opracowania dobrego programu oraz określenia jego wykonalności wymaga sporego nakładu pracy i koordynacji . Ten proces powinien zatem być odpowiednio rozbudowany, oczywiście w miarę Twoich potrzeb.

Skuteczność jakiejkolwiek strategii pozyskiwania funduszy jest uzależniona od norm kulturowych, warunków gospodarczych, ustaw rządowych i poziomu technicznego. Strategie zarządzania finansami opisane w tej lekcji niekoniecznie muszą znaleŸć zastosowanie w Twojej organizacji.

Ekokonwersja zadłużenia polega na tym, że określona część zadłużenia zagranicznego jest eliminowana w zamian za inwestycje w walucie krajowej na programy zmierzające do poprawy zarządzania zasobami naturalnymi w kraju dłużnika. Przygotowanie takich wymian jest procesem złożonym i wymaga współpracy rządów, banków i organizacji prywatnych. W każdym kraju sytuacja wygląda inaczej, w zależności od następujących czynników:

* możliwości uzyskania pomocy z zagranicy;

* postawy banków;

Pierwszym krokiem w przygotowaniu ekokonwersji zadłużenia jest rozeznanie, czy taka możliwość w danym kraju w ogóle istnieje. Jedynie organizacja o solidnej bazie operacyjnej, potrafiąca współpracować z wieloma stronami w skompikowanych zagadnieniach związanych z finansami i zarządzaniem, może zastanawiać się nad przystąpieniem do takiego zadania.

Zdarza się, że osoby prywatne deklarują chęć darowania wysokich kwot, stosowna jest wtedy osobista wizyta członka zarządu lub działacza społecznego u hojnego dawcy. Wysokie darowizny od osób fizycznych nazywane są darowiznami specjalnymi. Często dobrze zorganizowane kampanie zmierzające do pozyskiwania darowizn specjalnych przynosiły maksymalny dochód przy minimalnym koszcie. Kluczem do powodzenia takiej kampanii jest udział członków organizacji i innych wpływowych członków miejscowej społeczności, którzy zechcą poświęcić swój czas i energię. Jeśli pozyskaliśmy już specjalnego darczyńcę, wyrazy osobistego zaangażowania, takie jak nieformalne listy informujące darczyńcę o postępie programu, są niezwykle ważne dla podtrzymania wzajemnych stosunków.

Oprócz mechanizmów opisanych poprzednio, grupy działające w zakresie ochrony przyrody używają szerokiego wachlarza innych strategii pozyskiwania środków na działania ich organizacji. Poniżej opisujemy krótko niektóre z tych możliwości.

Przepisywanie tekstów na edytorach, szkolenie, czy nawet odpłatne oddawanie w użytkowanie na godziny takiego sprzętu jak kserokopiarki, często było przedmiotem ofert niektórych organizacji pozarządowych w stosunku do innych organizacji lub agencji. Może to być jeden ze sposobów bzpośredniego wspierania działalności takiej jak prowadzenie warsztatów lub programu szkoleniowego, może to być również częściowe pokrycie kosztów urządzeń biurowych. Każda organizacja pozarządowa powinna się upewnić, że jest w stanie całkowicie zaspokoić swoje własne potrzeby zanim zdecyduje się na wydzierżawienie usługi lub sprzęt innym stronom.

Pewne działania można prowadzić tak jak działalność gospodarczą, o ile tylko nie zagrażają one statutowi organizacji jako organizacji pozarządowej i nie wymagają zbyt wielkich nakładów na początku działalności oraz w czasie jej prowadzenia. Przykładowo, sprzedaż produktów leśnych takich jak lekarstwa, owoce, drewno, wyroby rzemiosła i sztuki ludowej i innych towarów może przynosić dochód.

Jak już poprzednio powiedzieliśmy, niektórzy ludzie, firmy i inne organizacje wnoszą wkłady rzeczowe na rzecz ochrony przyrody. Nie należy lekceważyć tego rodzaju wsparcia. Wiele organizacji skorzystało z ochotników, sprzętu (np. komputery od IBM, kopiarki od firmy Xerox itd.) i innych form pomocy zamiast dotacji pieniężnych.

Pozyskiwanie funduszy jest sposobem w jaki organizacje pozarządowe i inne organizacje niedochodowe zdobywają przychody. Strategie pozyskiwania funduszy różnią się między sobą znacznie jeśli chodzi o ich długoterminową stabilność, wymagany wkład gotówkowy, zdolność tworzenia dochodu oraz wykonalność. W procesie zdobywania funduszy koniecznym jest opracowanie materiałów, które mają przekonać sponsorów do wsparcia Twojego programu i organizacji. Po tych lekcjach będziesz potrafił zaplanować program pozyskiwania funduszy i przygotować jego budżet, porównać wykonalność różnych programów i uczynić pierwszy krok w kierunku uzyskania samowystarczalności finansowej przez Twoją organizację.

W następnym rozdziale dowiesz się, jak zarządzać zasobami finansowymi, które uzyskałeś poprzez proces pozyskiwania funduszy.

Ţ