To jakby cud! Wyrzucamy śmieci do pojemników, z których znikają one po kilku dniach. Niestety - nic w przyrodzie nie ginie! śmieci przez nas wyrzucone - opakowania, gazety, torby, odpadki z kuchni, szmaty - wszystko to zostaje wywiezione na ogromne śmietnisko - przekleństwo dla mieszkańców okolicznych osiedli. Dziesiątki samochodów zwożących codziennie setki ton odpadów z naszego miasta przypominają o zagrożeniu - nasze miasto, nasz kraj, nasza Ziemia toną w morzu śmieci, które nasza konsumpcyjna społeczność stworzyła i nadal z niefrasobliwością tworzy. Stare śmietniska wyczerpują swoje możliwości, na lokalizację nowych brak miejsca, koszty usuwania śmieci rosną.

Czy nie ma wyjścia z tej sytuacji? Odpowiedzią na to pytanie może być oszczędność i recyklizacja (wprowadzenie do cyklu produkcyjnego surowców wtórnych). Najpowszechniej odzyskiwanymi surowcami są: papier, szkło i metal. Każdy z nich stanowi odrębny problem, którego rozwiązanie wymaga specyficznego podejścia.

Czy zbieranie makulatury ma sens? Wprowadzając zużyty papier ponownie do produkcji pomagasz chronić lasy, przyczyniasz się do oszczędności energii, jak też zmniejszasz o około 30% ilość odpadów , które trafiają na wysypiska śmieci. Wyprodukowanie jednej tony papieru wymaga ścięcia 17 drzew. Każda tona makulatury to zachowanie tych drzew w lesie. Produkcja papieru z nowo wyciętych drzew wymaga zużycia 2,5-krotnie więcej energii, niż w przypadku wykorzystania surowca wtórnego, jakim jest makulatura. Stanowić to może znaczne źródło ograniczenia marnotrawstwa energii w naszym kraju.

Inne ogromne korzyści z produkcji papieru z makulatury to:

• obniżenie zanieczyszczenia powietrza przez papiernie o 75%,
• zmniejszenie skażenia wody w procesie produkcyjnym o 35%,
• ograniczenie zużycia wody do wyprodukowania papieru o 40%.

W wielu krajach odzysk papieru z makulatury stanowi ważną gałąź przemysłu, a udział makulatury w procesie produkcji papieru osiąga wysoki poziom (np. w Niemczech wynosi on 41%, zaś w przypadku papieru pakunkowego dochodzi do 100%!)

Tworzywa sztuczne, zwane potocznie plastikami, powstają w wyniku przeróbki ropy naftowej - nieodnawialnego surowca, którego zasoby kurczą się w zastraszająco szybkim tempie. Przyciągające wzrok wielobarwne i estetyczne wyroby z tworzyw sztucznych, wraz z otwarciem granic dla zachodnich produktów, wprost "zalały" polski rynek. W krajach wysokorozwiniętych odchodzi się od stosowania plastików, zastępując je szkłem lub tekturą, a więc materiałami, które mogą być ponownie użyte. Powód jest prosty - czas rozkładu tworzyw sztucznych w środowisku naturalnym sięga setek lat, a w czasie tego powolnego rozpadu do gleby (a z opakowań do żywności) przenikają toksyczne substancje dodawane do plastików jako zmiękczacze czy stabilizatory (np. związki metali ciężkich). Spalanie, jako sposób utylizacji, nie może być w tym przypadku zastosowane, ze względu na emisję wielu trujących i rakotwórczych substancji (m.in. dioksyn), wykorzystanie zaś tworzyw sztucznych jako surowca wtórnego okazało się kłopotliwe i kosztowne.

Poniższa tabela przedstawia porównanie zawartości energii cieplnej i energii zużywanej podczas produkcji różnych materiałów. Podczas spalania odzyskuje się tę pierwszą wielkość (z kolumny C). Recyklizacja pozwala odzyskać (zaoszczędzić) energię całkowitą (z kolumny D) pomniejszoną o energię niezbędną dla produkcji z surowców wtórnych (z kolumny B). Z tabeli wynika, że w każdym przypadku recykl oszczędza więcej energii od spalania, gdyż D minus B jest zawsze większe niż C. Nie jest to do końca prawdą w przypadku niektórych plastików, a w szczególności laminatów, dla których koszty (także energetyczne) zbiórki, selekcji i przeróbki są bardzo wysokie.

Energię wyrażono w MJ/kg.

żNigdy jeszcze nie wyprodukowano, na skalę przemysłową, laminatu z laminatu. Można się jednak spodziewać, że w tym przypadku w kolumnie B pojawiłaby się liczba większa od A. Nie oznacza to jednak, że tetrapaki należy spalać - po prostu należy przestać je wytwarzać.

źródło: Kost, U. et al. Vergraben? Verbrennen? Vergessen?, 1986.

Konsumpcyjne społeczeństwa Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych i wielu innych krajów stanęły wobec trudnego problemu utylizacji śmieci z tworzyw sztucznych. Ucząc się na błędach popełnianych przez innych, już teraz powinniśmy powstrzymać rośnięcie plastikowej góry odpadów.

Produkty wykonane ze szkła (naczynia, słoiki, butelki) często są spotykane w naszych domach. Ich nieszkodliwość (żadne trujące substancje nie przenikają do produktów w nich przechowywanych), trwałość, szczelność i estetyczny wygląd powodują, że doskonale nadają się do szerokiego ich stosowania. Poza tym, w przeciwieństwie do wyrobów z tworzyw sztucznych, produkty szklane nadają się w 100% do ponownego użytku. Po pierwsze, po umyciu mogą zostać ponownie napełnione (średnio są w ten sposób napełniane 15-krotnie), zaś w przypadku rozbicia są surowcem, z którego wytapia się nowe wyroby (w ten sposób wykorzystywane są nieograniczoną ilość razy).

W krajach Europy Zachodniej kilkadziesiąt lat temu, nie wiedząc o wszystkich niebezpieczeństwach z tym związanych (np. o emisji rakotwórczych dioksyn, powstających przy spalaniu), wprowadzono na szeroką skalę tworzywa sztuczne, wypierając w ten sposób prawie całkowicie szkło. Dzisiaj z trudem próbuje się naprawić ten błąd, starając się ponownie wprowadzić opakowania szklane. Czy my także musimy podążać tą drogą..?

Korzyści z zastosowania stłuczki szklanej do produkcji nowych wyrobów są znaczne:

• ograniczenie wydobycia surowców, powodującego ogromną dewastację środowiska,
• zmniejszenie o połowę zanieczyszczenia wody wykorzystywanej w procesie wytapiania szkła,
• oszczędność energii w procesie produkcyjnym, która sięga 30%, - dzięki powtórnemu wykorzystaniu stłuczki szklanej zmniejsza się objętość wywożonych i składowanych na wysypisku śmieci (obniżenie opłat za odbiór śmieci pobieranych przez MPO, wydłużenie okresu eksploatacji).

Produkcja metali (np. aluminium i żelaza) z surowców pierwotnych to proces energochłonny oraz uciążliwy dla środowiska. Najlepiej zatem unikać metalowych puszek - świeża żywność czy napoje w butelkach są zdrowsze i tańsze. Jeśli jednak staniesz się posiadaczką/posiadaczem pustej metalowej puszki - nie wrzucaj jej do śmietnika - to przecież surowiec wtórny.

Złom aluminiowy i żelazny stanowi, wraz ze stłuczką szklaną, najłatwiejszy do odzysku surowiec wtórny.

Przykładowo dzięki wykorzystaniu złomu aluminiowego w procesie produkcji (puszki po napojach, kapsle z butelek z mlekiem, opakowania czekolad) uzyskujemy:

• 95% oszczędności energii, co przy wysokiej energochłonności tej produkcji stanowić może ogromny wkład w zmniejszenie zużycia energii w gospodarce. (Wyprodukowanie 6 puszek ze złomu aluminiowego daje oszczędność energii równoważną spaleniu litra benzyny - alternatywą może być tylko budowa kolejnych, zatruwających środowisko, elektrowni.)
• ograniczenie emisji do atmosfery toksycznych pyłów i gazów - zwłaszcza fluoru.
• obniżenie zanieczyszczenia wody o 97%.
• zmniejszenie ilości odpadów wywożonych na śmietnisko.

Zbieranie złomu nie pochłania wiele czasu, ani miejsca (puszki wystarczy zgnieść) - ma zaś ogromny wpływ na ochronę środowiska i przynosi duże korzyści ekonomiczne.

Nie ma opakowania neutralnego/nieszkodliwego dla środowiska. Każde z nich ma określony, negatywny wpływ na środowisko (jeśli nie na etapie konsumpcji - bywają opakowania jadalne, to na etapie produkcji). W poniższej tabelce zestawiono dane obrazujące wielkość tego wpływu - im mniejsza ilość punktów, tym mniejsze zagrożenie dla środowiska.

Wprowadzenie recyklizacji nie jest wydumaną ideą "zielonych" szaleńców - to oszczędność surowców i konkretna propozycja sposobu rozwiązania problemu odpadów. Alternatywą może być tylko dalsze powiększanie wysypisk lub budowa spalarni śmieci. Obydwa rozwiązania są niezwykle drogie i uciążliwe dla naszego środowiska - pozostaje więc segregacja odpadów.

Poniższa tabela przedstawia korzyści środowiskowe z wykorzystania w produkcji surowców wtórnych.

Około 30% objętości naszych śmietników wypełniamy odpadami organicznymi. Są to głównie odpadki kuchenne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, wilgotny lub zabrudzony papier, włókna naturalne (np. wełna, bawełna), zawartość z opróżnionych worków odkurzaczy lub odpady ogrodnicze (ścięta trawa, liście). Wszystkie one, zamiast być wrzucane do śmietnika, mogą stać się źródłem doskonałego kompostu - nawozu bogatego w azot, fosfor i potas.

Jeśli masz zatem własny ogród lub działkę wykorzystaj odpady organiczne ze swojego domu:

• zmniejszysz ilość wywożonych na wysypisko odpadów (obniżenie opłat za ich wywóz),
• nie będziesz musiał(a) używać nawozów sztucznych do użyźniania ziemi w swoim ogrodzie.

W wielu krajach produkcja kompostu z odpadów domowych pomaga zmniejszyć ilość śmieci składowanych na wysypisku, a dzięki rozwojowi rolnictwa ekologicznego pozwala na całkowite jego wykorzystanie. Także w waszym mieście powinien powstać system kompostowania odpadów komunalnych.

Nowe, różnokolorowe pojemniki na surowce wtórne stopniowo będą się pojawiały także w naszym mieście . Napisy na nich umieszczone pozwolą z łatwością rozpoznać, do którego z pojemników wrzucać poszczególne surowce wtórne: papier, szkło, metale, tworzywa sztuczne oraz odpady organiczne. Zawartość tych pojemników będzie następnie bezpłatnie odbierana przez przedsiębiorstwa wywozowe. Po zebraniu większej ilości surowców wtórnych, zostaną one dostarczone do przedsiębiorstw produkujących wyroby z surowców wtórnych (np. papier z makulatury, szklane butelki, wyroby z metalowego złomu itp.). Odpady organiczne pochodzące z naszych domów będą wywożone do miejskiej kompostowni. Tam po kilku miesiącach odpady zamienią się w żyzny nawóz wykorzystywany do produkcji zdrowej żywności.

W Krakowie w roku 1992, Rada Miasta Krakowa przyjęła dwie uchwały, które stanowią podstawę zintegrowanej gospodarki odpadami w Krakowie.

W dniu 20 marca 1992 r. Rada podjęła Uchwałę w sprawie kierunków i metod utylizacji odpadów komunalnych dla Miasta Krakowa. Uchwała ta ma następujące brzmienie:

Druga uchwała z dnia 10 lipca 1992, weszła w życie z dniem 1 listopada 1992. Stanowi ona załącznik do Uchwały Nr LVII/400/92 Rady Miasta Krakowa z dnia 10 lipca 1992 r. o nazwie "Regulamin ochrony środowiska przed odpadami komunalnymi i fekaliami oraz utrzymania czystości na terenie miasta Krakowa". Punkt 7 tego Regulaminu o nazwie "Surowce wtórne" stanowi:

pojemnik w kolorze niebieskim- papier,

pojemnik w kolorze zielonym- szkło,

pojemnik w kolorze pomarańczowym- metal,

pojemnik w kolorze czerwonym- plastik,

pojemnik w kolorze czarnym- odpady komunalne bytowe,

drobne pozostające po segregacji.

7.5.Jednostki wywozowe zorganizują i będą prowadzić intensywną i szeroką kampanię edukacji ekologicznej z wykorzystaniem różnych sposobów zachęcania, nie wyłączając materialnego wsparcia organizacji i instytucji np. szkół. Kampanię edukacji prowadzić będą również: Wydział Edukacji i Kultury Fizycznej, Wydział Usług Komunalnych i Wydział Ochrony <<środowiska Urzędu Miasta Krakowa.

Podobny system wprowadzono już niemal we wszystkich większych miastach w Polsce. W połowie 1993r. Federacja Zielonych - Oświęcim rozesłała do ponad stu największych miast w Polsce ankietę nt. segregacji odpadów. W poniższej tabeli przedstawiono informacje uzyskane w miastach, które już wprowadziły segregację.

(1) Koszty operacyjne odnoszą się do miesięcznej obsługi wprowadzonego systemu.

Nie wszystkie miasta odpowiedziały na ankietę. Do najbardziej zaawansowanych we wprowadzaniu segregacji należą Katowice, gdzie objęła ona już ok. połowy miasta, a wydzielona organiczna część odpadów (biomasa) trafia do kompostowni. Pozostałe miejscowości, w których wprowadzono segregację i recyklizację odpadów komunalnych to m.in. Bielawa (woj. wałbrzyskie), Bytów (woj. słupskie), Bytom, Cieszyn, Chrobne (kieleckie), Czerwionka-Leszczyny (woj. katowickie), Czeladź (woj. katowickie), Gdynia, Gierałtowice (katowickie), Goleszów (woj. bielskie), Giewałtowice (woj. katowickie), Gostyń (woj. leszczyńskie), Jasło, Jędrzejów (kieleckie), Kalwaria Zebrzydowska (woj. bielskie), Koszalin, Lubań (woj. jeleniogórskie), łomianki (woj. warszawskie), Namysłów (woj. opolskie), Mikołów (woj. katowickie), Opole, Ormontowice (woj. katowickie), Oświęcim, Orzesze (woj. katowickie), Pniewy (woj. radomskie), Podkowa Leśna (woj. warszawskie), Poznań, Puławy, Pszczyna (woj. katowickie), Reda (woj. gdańskie), Rumia (woj. gdańskie), Rybnik, Siemianowice śląskie, Skała (woj. katowickie), Skoczów (woj. bielskie), Sośnicowice (woj. katowickie), Stargard Gdański (woj. Gdańskie), Swarzędz (woj. poznańskie), Szprotawa (woj. Zielonogórskie), Ustroń (woj. bielskie), Warszawa - żoliborz, Wejherowo (woj. gdańskie), Zielonki (woj. warszawskie), Złota Pińczowska (woj. kieleckie), żychlin (woj. płockie).

P