(EKO)Agroturystyka w starciu z HACCP’em
(EKO)AGROTURYSTYKA W STARCIU Z HACCP’em
Pomimo, że agroturystyka jako forma przedsiębiorczości rozwinęła się stosunkowo niedawno (lata 90 XX w.) to ma już w Polsce ugruntowaną tradycję. Pamiętamy bowiem tzw. „wczasy pod gruszą”, które stanowiły tańszą i łatwiej dostępną formę wypoczynku dla pracowników i ich rodzin. Polska ma sprzyjające warunki przyrodniczo-krajobrazowe do rozwoju agroturystyki i to właśnie te walory przyciągają turystów.
Obecnie panuje przekonanie, iż agroturystyka jest szansą rozwoju polskiej wsi. Sporą część naszego kraju zajmują małe gospodarstwa, które często nie przynoszą dochodów, dlatego tym większą szansę należy upatrywać w turystyce wiejskiej. Agroturystyka może stanowić poważny element aktywizacji zawodowej wsi.
Wejście Polski do Unii spowodowało również zmiany i w tym sektorze działalności. Dotyczą one:
Przystąpienie do UE nie zmieniło zasad podejmowania działalności agroturystycznej w Polsce. W szczególności dotyczy to zasady, że działalność wytwórcza w rolnictwie oraz świadczenie usług w zakresie wynajmu pokoi, miejsc na ustawienie namiotów oraz innych usług związanych z pobytem turystów nie podlega przepisom prawa działalności gospodarczej, ponieważ zwykle jest ona dla rolnika dodatkowym, pozarolniczym źródłem dochodu (niestety w praktyce rolnicy porzucają czasem uprawę ziemi na rzecz „hotelarstwa”). Jedynym obowiązkiem rolnika jest zgłoszenie działalności w gminie oraz w urzędzie skarbo-wym. Rolnik nie musi odprowadzać podatku, jeżeli jego dochód z tytułu świadczenia usług agroturystycznych (maksymalnie 5 pokoi) nie przekroczy 10 tys. Euro rocznie. W przypadku nie spełnienia tych wymogów, działalność ta jest traktowana jako zwykła i podlega opodatkowaniu. Gdy gospodarstwa agroturystyczne prowadzone są przez osoby nie będące rolnikami to są one zobowiązane do zarejestrowania swojej działalności i do płacenia podatku. Wystarczy więc do hoteliku dokupić ziemię.
ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO ŻYWNOŚCI
Największe obawy właścicieli gospodarstw agroturystycznych, niezależnie od skali prowadzonej działalności, budzą wymagania UE w związku z zapewnieniem bezpieczeństwa zdrowotnego żywności.
Gospodarstwa agroturystyczne, w myśl Ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z dnia 11 maja 2001 (Dz. U. nr 63 poz. 634, z późn. zm.), mieszczą się w defini-cjach zakładu oraz zakładu żywienia zbiorowego (art. 3 ust. 1 pkt. 10 i 11 ww. ustawy).
Prowadzenie żywienia zbiorowego zobowiązuje do spełnienia podstawowych wymogów sanitarno-higienicznych i zapewnienia właściwego bezpieczeństwa i wysokiej jakości zdrowotnej przygotowywanych posiłków. Instrumentami w tej materii są:
Przed wprowadzeniem w zakładzie systemu HACCP należy wdrożyć zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej oraz zasady Dobrej Praktyki Higienicznej, które mają na celu za-pewnienie warunków do wytworzenia żywności bezpiecznej pod względem higienicznym. Dotyczą one m.in. pomieszczeń, maszyn i urządzeń, usuwania odpadów, mycia, zaopatrzenia w wodę, pozyskiwania surowców, higieny osobistej i szkolenia personelu.
Obowiązek wprowadzania systemu HACCP dotyczy wszystkich zakładów produkujących oraz wprowadzających do obrotu żywność. Przepis ten obowiązuje od 1.5.2004.
Przepisy, które weszły w życie, podają datę rozpoczęcia wdrażania systemu, natomiast nie precyzują do kiedy ma zostać zakończone. Pozwala to na właściwe, spokojne i przemyślane posunięcia. Nie musimy obawiać się sankcji karnych z tytułu „słabych” postępów we wdrażaniu systemu, bo takich nie przewidziano. System HACCP nie musi zostać zatwier-dzony. Certyfikacja jest zupełnie dobrowolna, istotne za to jest to, aby zakład żywienia zbiorowego rozpoczął jego wdrażanie.
Właściciele gospodarstw agroturystycznych nie są przeciwni wdrażaniu systemu HACCP. Zapewnienie bezpieczeństwa pod względem sanitarnym swoim gościom leży również w ich interesie. Obawiają się jednak, że nie będą w stanie sprostać w tej kwestii wymogom i w duchu liczą na ustępstwa.
Bożena Chwiałkowska, prezes Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” uważa:
(...) To nie jest dostosowane do realiów. Jeżeli dojdzie do zaostrzenia warunków przyznawania pozwolenia na działalność agroturystyczną, wiele osób może zrezygnować z żywienia gości. Przecież nie można wymagać od gospodyni, która prowadzi kuchnię dla co najwyżej 6 – 8 osób, aby obligatoryjnie korzystała ze zmywarki. Gospodarstwo agroturystyczne to nie pensjonat (...)
Trudno sobie wyobrazić wypoczynek na wsi bez jej tradycyjnych potraw. Teraz istnieje obawa, że część właścicieli może zrezygnować z żywienia swoich klientów, jeżeli służby kontrolujące nie pójdą na ustępstwa.
KATEGORYZACJA
Turyści odwiedzający kwatery agroturystyczne preferują wiejskie zagrody, typowy dla okolicy styl urządzenia wnętrz, jednocześnie wymagając wysokiego standardu w zakresie higieny.
Systemy oceny i nadzoru kwater wiejskich są w Europie zróżnicowane. W Polsce, wzorem m.in. Niemiec, Francji, kategoryzacja bazy turystycznej określona jest przez ogólno-krajowe organizacje kwaterodawców wiejskich i dotyczy wyłącznie członków tych organizacji. Kategoryzacja prowadzona jest przez Federację Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” i stanowi dla niej narzędzie rozwoju produktu i sprawowania kontroli nad jakością.
Kategoryzacja wyznacza cztery poziomy standardu świadczonych przez kwaterę usług, które znajdują swoje odzwierciedlenie w liczbie przyznanych słoneczek – im wyższa kategoria, tym więcej słoneczek. System kategoryzacji wiejskiej bazy noclegowej jest systemem dobrowolnym.
OBOWIĄZKI PODATKOWE
Harmonizacja podatkowa naszego prawa w stosunku do ustawodawstwa UE wprowadziła:
Obecny stan prawny w Polsce można uznać za zgodny z prawem UE w zakresie opo-datkowania, pamiętajmy jednak, że do końca 2007 r. korzystamy z okresu przejściowego, pozwalającego na stosowanie stawki obniżonej. Odnosi się to do niektórych usług (w tym gastronomicznych), które zasadniczo powinny zostać opodatkowane stawką podstawową.
Poza konkurencją, otwarty rynek europejski oznacza także dla prowadzących usługi turystyczne na polskiej wsi korzystne poszerzenie kręgu odbiorców. Wymaga to jednak, poza oczywistym dostosowaniem oferty, wzbogaconych środków marketingu i sprzedaży.
Szansy na sprostanie konkurencji należy upatrywać przede wszystkim w rozwoju produktu, zwłaszcza markowego, regionalnego, opartego na dziedzictwie oraz w poszukiwaniu i rozwoju produktów niszowych.
POLAK POTRAFI CZYLI JAK TU POZYSKAĆ PIENIĄDZE Z UNII?
Pieniądze z UE są łakomym kąskiem. Mogą się o nie starać rolnicy, chcący prowadzić działalność agroturystyczną. Jednak ostatnio pod nazwą agroturystyka może kryć się zupełnie inna działalność. Jak donosi „Super Express” agencje towarzyskie dokonują przereje-strowania, po to, aby ubiegać się także o środki z UE z racji prowadzenia usług agroturystycznych. I tak np. do niedawna funkcjonujący lokal night club, wynajem pokoi, striptiz oraz agencja towarzysko-matrymonialna obecnie figuruje jako miejsca krótkotrwałego zakwaterowania, pozostałe usługi gdzie indziej nie sklasyfikowane oraz bary, a więc zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności Gospodarczych. Jeśli zatem właściciel tzw. „gospodarstwa agroturystycznego” wykaże, że faktycznie ma podstawy do ubiegania się o środki unijne, zapewne je dostanie.
Pomimo, że agroturystyka jako forma przedsiębiorczości rozwinęła się stosunkowo niedawno (lata 90 XX w.) to ma już w Polsce ugruntowaną tradycję. Pamiętamy bowiem tzw. „wczasy pod gruszą”, które stanowiły tańszą i łatwiej dostępną formę wypoczynku dla pracowników i ich rodzin. Polska ma sprzyjające warunki przyrodniczo-krajobrazowe do rozwoju agroturystyki i to właśnie te walory przyciągają turystów.
Obecnie panuje przekonanie, iż agroturystyka jest szansą rozwoju polskiej wsi. Sporą część naszego kraju zajmują małe gospodarstwa, które często nie przynoszą dochodów, dlatego tym większą szansę należy upatrywać w turystyce wiejskiej. Agroturystyka może stanowić poważny element aktywizacji zawodowej wsi.
Wejście Polski do Unii spowodowało również zmiany i w tym sektorze działalności. Dotyczą one:
- zwiększenia różnorodności i ilości ofert, w tym większe zróżnicowanie cenowe
- podniesienia standardu ofert
- poprawy stanu środowiska naturalnego
- obowiązku zastosowania się do norm dotyczących ochrony środowiska i higieny
- ochrony prawnej turystów
- stopniowego ograniczenia preferencji podatkowych, kredytowych, promocyjnych.
Przystąpienie do UE nie zmieniło zasad podejmowania działalności agroturystycznej w Polsce. W szczególności dotyczy to zasady, że działalność wytwórcza w rolnictwie oraz świadczenie usług w zakresie wynajmu pokoi, miejsc na ustawienie namiotów oraz innych usług związanych z pobytem turystów nie podlega przepisom prawa działalności gospodarczej, ponieważ zwykle jest ona dla rolnika dodatkowym, pozarolniczym źródłem dochodu (niestety w praktyce rolnicy porzucają czasem uprawę ziemi na rzecz „hotelarstwa”). Jedynym obowiązkiem rolnika jest zgłoszenie działalności w gminie oraz w urzędzie skarbo-wym. Rolnik nie musi odprowadzać podatku, jeżeli jego dochód z tytułu świadczenia usług agroturystycznych (maksymalnie 5 pokoi) nie przekroczy 10 tys. Euro rocznie. W przypadku nie spełnienia tych wymogów, działalność ta jest traktowana jako zwykła i podlega opodatkowaniu. Gdy gospodarstwa agroturystyczne prowadzone są przez osoby nie będące rolnikami to są one zobowiązane do zarejestrowania swojej działalności i do płacenia podatku. Wystarczy więc do hoteliku dokupić ziemię.
ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO ŻYWNOŚCI
Największe obawy właścicieli gospodarstw agroturystycznych, niezależnie od skali prowadzonej działalności, budzą wymagania UE w związku z zapewnieniem bezpieczeństwa zdrowotnego żywności.
Gospodarstwa agroturystyczne, w myśl Ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z dnia 11 maja 2001 (Dz. U. nr 63 poz. 634, z późn. zm.), mieszczą się w defini-cjach zakładu oraz zakładu żywienia zbiorowego (art. 3 ust. 1 pkt. 10 i 11 ww. ustawy).
Prowadzenie żywienia zbiorowego zobowiązuje do spełnienia podstawowych wymogów sanitarno-higienicznych i zapewnienia właściwego bezpieczeństwa i wysokiej jakości zdrowotnej przygotowywanych posiłków. Instrumentami w tej materii są:
- Dobra Praktyka Higieniczna GHP (z ang. Good Hygiene Practice) – wszelkie działania gwarantujące zapewnienie bezpieczeństwa żywności na każdym etapie produkcji.
- Dobra Praktyka Produkcyjna GMP (z ang. Good Manufacturing Practice) – czynności, które zapewniają właściwą jakość zdrowotną żywności, zgodnie z jej przeznaczeniem. Przepisy te stosuje się również do wyrobów, które mają kontakt z żywnością.
- System HACCP (z ang. Hazard Analisys and Critical Control Point System) – w tłumaczeniu na język polski to: System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli. Określa on działania, które służą identyfikacji i eliminacji miejsc stwarzających poten-cjalne zagrożenie.
Przed wprowadzeniem w zakładzie systemu HACCP należy wdrożyć zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej oraz zasady Dobrej Praktyki Higienicznej, które mają na celu za-pewnienie warunków do wytworzenia żywności bezpiecznej pod względem higienicznym. Dotyczą one m.in. pomieszczeń, maszyn i urządzeń, usuwania odpadów, mycia, zaopatrzenia w wodę, pozyskiwania surowców, higieny osobistej i szkolenia personelu.
Obowiązek wprowadzania systemu HACCP dotyczy wszystkich zakładów produkujących oraz wprowadzających do obrotu żywność. Przepis ten obowiązuje od 1.5.2004.
Przepisy, które weszły w życie, podają datę rozpoczęcia wdrażania systemu, natomiast nie precyzują do kiedy ma zostać zakończone. Pozwala to na właściwe, spokojne i przemyślane posunięcia. Nie musimy obawiać się sankcji karnych z tytułu „słabych” postępów we wdrażaniu systemu, bo takich nie przewidziano. System HACCP nie musi zostać zatwier-dzony. Certyfikacja jest zupełnie dobrowolna, istotne za to jest to, aby zakład żywienia zbiorowego rozpoczął jego wdrażanie.
Właściciele gospodarstw agroturystycznych nie są przeciwni wdrażaniu systemu HACCP. Zapewnienie bezpieczeństwa pod względem sanitarnym swoim gościom leży również w ich interesie. Obawiają się jednak, że nie będą w stanie sprostać w tej kwestii wymogom i w duchu liczą na ustępstwa.
Bożena Chwiałkowska, prezes Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” uważa:
(...) To nie jest dostosowane do realiów. Jeżeli dojdzie do zaostrzenia warunków przyznawania pozwolenia na działalność agroturystyczną, wiele osób może zrezygnować z żywienia gości. Przecież nie można wymagać od gospodyni, która prowadzi kuchnię dla co najwyżej 6 – 8 osób, aby obligatoryjnie korzystała ze zmywarki. Gospodarstwo agroturystyczne to nie pensjonat (...)
Trudno sobie wyobrazić wypoczynek na wsi bez jej tradycyjnych potraw. Teraz istnieje obawa, że część właścicieli może zrezygnować z żywienia swoich klientów, jeżeli służby kontrolujące nie pójdą na ustępstwa.
KATEGORYZACJA
Turyści odwiedzający kwatery agroturystyczne preferują wiejskie zagrody, typowy dla okolicy styl urządzenia wnętrz, jednocześnie wymagając wysokiego standardu w zakresie higieny.
Systemy oceny i nadzoru kwater wiejskich są w Europie zróżnicowane. W Polsce, wzorem m.in. Niemiec, Francji, kategoryzacja bazy turystycznej określona jest przez ogólno-krajowe organizacje kwaterodawców wiejskich i dotyczy wyłącznie członków tych organizacji. Kategoryzacja prowadzona jest przez Federację Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” i stanowi dla niej narzędzie rozwoju produktu i sprawowania kontroli nad jakością.
Kategoryzacja wyznacza cztery poziomy standardu świadczonych przez kwaterę usług, które znajdują swoje odzwierciedlenie w liczbie przyznanych słoneczek – im wyższa kategoria, tym więcej słoneczek. System kategoryzacji wiejskiej bazy noclegowej jest systemem dobrowolnym.
OBOWIĄZKI PODATKOWE
Harmonizacja podatkowa naszego prawa w stosunku do ustawodawstwa UE wprowadziła:
- zasadę powszechności podatku VAT, ograniczając wykaz działalności, które mogą być od niego zwolnione, objęte stawką 0% albo stawką obniżoną
- szczególną zasadę ustalania podstaw opodatkowania usług turystycznych (odejście od całości przychodu ze sprzedaży tych usług na rzecz opodatkowania jedynie marży), ale bez prawa odliczenia podatku naliczonego w usługach nabytych dla bezpośredniej korzyści turystów.
Obecny stan prawny w Polsce można uznać za zgodny z prawem UE w zakresie opo-datkowania, pamiętajmy jednak, że do końca 2007 r. korzystamy z okresu przejściowego, pozwalającego na stosowanie stawki obniżonej. Odnosi się to do niektórych usług (w tym gastronomicznych), które zasadniczo powinny zostać opodatkowane stawką podstawową.
Poza konkurencją, otwarty rynek europejski oznacza także dla prowadzących usługi turystyczne na polskiej wsi korzystne poszerzenie kręgu odbiorców. Wymaga to jednak, poza oczywistym dostosowaniem oferty, wzbogaconych środków marketingu i sprzedaży.
Szansy na sprostanie konkurencji należy upatrywać przede wszystkim w rozwoju produktu, zwłaszcza markowego, regionalnego, opartego na dziedzictwie oraz w poszukiwaniu i rozwoju produktów niszowych.
POLAK POTRAFI CZYLI JAK TU POZYSKAĆ PIENIĄDZE Z UNII?
Pieniądze z UE są łakomym kąskiem. Mogą się o nie starać rolnicy, chcący prowadzić działalność agroturystyczną. Jednak ostatnio pod nazwą agroturystyka może kryć się zupełnie inna działalność. Jak donosi „Super Express” agencje towarzyskie dokonują przereje-strowania, po to, aby ubiegać się także o środki z UE z racji prowadzenia usług agroturystycznych. I tak np. do niedawna funkcjonujący lokal night club, wynajem pokoi, striptiz oraz agencja towarzysko-matrymonialna obecnie figuruje jako miejsca krótkotrwałego zakwaterowania, pozostałe usługi gdzie indziej nie sklasyfikowane oraz bary, a więc zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności Gospodarczych. Jeśli zatem właściciel tzw. „gospodarstwa agroturystycznego” wykaże, że faktycznie ma podstawy do ubiegania się o środki unijne, zapewne je dostanie.
Ewa Dlaboga
Absolwentka kierunku Inżynieria Środowiska na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, uczestniczyła w r. 2002/2003 w projektach realizowanych przez Fundację Partnerstwo dla Środowiska: ZPP/ACCESS i REC/DANCEE.
LITERATURA
- Prawno-finansowe uwarunkowania prowadzenia usług turystycznych na polskiej wsi po akcesji do UE. Poradnik praktyczny, Kraków 2004. Poradnik dostępny na stronie http://www.cdr.gov.pl/krakow
- Informacje z Pierwszego Portalu Rolnego http://www.ppr.pl/PPRHome.jsp i euroPAP http://euro.pap.com.pl/cgi-bin/europap.pl
Wydawnictwo „Zielone Brygady” - dobre z natury. Niektóre prawa zastrzeżone.