FELIKS KONECZNY, POSTAĆ BARDZO NIEWYGODNA

Feliks Koneczny (1862-1949) był profesorem Uniwersytetu w Wilnie, historiozofem, moralistą; pisywał recenzje teatralne (o których mówiono, że są ciekawsze niż Boya-Żeleńskiego), ale właściwie najbliższe prawdy jest stwierdzenie, że większość swego pracowitego życia spędził jako bibliotekarz Jagiellonki. Był postacią bardzo niewygodną – krytykował komunizm, przypominając, że od starożytności wszelkie próby ustrojowe (zbliżone do komunizmu) kończyły się fiaskiem. Był wrogiem caratu, a Niemcom zarzucał przerost bizantynizmu. Krytykował judaizm jako religię (a konkretnie nadużywanie religii do pragmatycznych celów) i okrzyknięto go antysemitą. Mimo iż dowodził, że „fundamentem wszelkich sporów z Izraelitami winien być dekalog”...

W 1962 r. przełożono na angielski najważniejszą pracę – O wielości cywilizacyj, wstęp dał Arnold Toynbee. Głośnego dziś amerykańskiego politologa, profesora Samuela Huntingtona, autora określenia „zderzenie cywilizacji” wielu polskich uczonych podejrzewa o plagiat Konecznego.
Feliks Koneczny nieustannie podkreślał prymat etyki we wszelkich przejawach aktywności ludzkiej; gdyby jego postulaty traktować dosłownie, politykami powinni być święci. Ale wygląda na to, że HISTORIA lubi Machiavellego, który dopuszczał zawieszanie praw etyki; dzięki temu politycy bywają gangsterami.
Wielkość Konecznego polega m.in. na tym, że wiele fundamentalnych pytań i problemów postawił po raz pierwszy i do dziś są one aktualne. Dzisiejsze rozmiary zatrucia środowiska stawiają nas wobec pytań o sens wzrostu gospodarczego – tymczasem Koneczny rozważał związki między etyką a ekonomią w broszurze O zawisłości ekonomii od etyki (Lwów, 1933).
Pełna bibliografia prac Feliksa Konecznego liczy 600 pozycji, wiele (większość) nie została wydana jeszcze po 1945 roku. Nie ma też przesady w stwierdzeniu, że wnioski Konecznego lepiej od Polaków przyswoili sobie Anglicy i częściowo Europejczycy dzięki wykładom Antona Hilckmana. „Nikt nie jest prorokiem we własnym kraju”... choć sądzę, że warto dyskutować z pracami Konecznego. Koneczny był wyznawcą poglądu, że szczytowym przejawem ducha ludzkiego jest kultura łacińska, wyrosła na katolicyzmie, zaś szczytowym przejawem kultury łacińskiej jest kultura polska... być może był to powód, dla którego na pogrzebie Konecznego w 1949 roku nie było delegacji z Biblioteki Jagiellońskiej (w której przepracował niemal całe życie), a wydawane w Krakowie czołowe pismo katolickie – „Tygodnik Powszechny” – wyjątkowo nie przepada za Konecznym, udając, że jest to postać jakby nieistniejąca...
Cóż, ci, którzy odważają się być mądrymi, nie mają łatwego życia... A jeśli jeszcze stawiają niewygodne pytania... niewygodne postulaty...
Gdyby ktoś z P. T. Czytelników podzielał pogląd, że etyka jest najważniejsza we wszelkich przejawach ludzkiej aktywności, niech sięgnie po Konecznego. Jeśli kogoś z P. T. Czytelników interesują związki między religią a cywilizacją – polecam Konecznego.
Myślę, że lektura Konecznego ucieszy też konserwatystów i wrogów globalizmu. Ci, którzy uważają za słuszny pogląd że wiek XXI będzie wiekiem religii – lub nie będzie go wcale – też ucieszą się lekturą dzieł Feliksa Konecznego.
Gwoli ścisłości należy dodać, że Koneczny nie był założycielem żadnej partii politycznej – był bibliotekarzem, historiozofem, krytykiem i historykiem idei; erudytą o ogromnej wiedzy i polemicznym charakterze. I bardzo niewygodną postacią, którą dziś chętniej się przemilcza niż dyskutuje z nią na rzeczowe argumenty...
PS
Polecam w pierwszej kolejności : O wielości cywilizacyj, O ład w historii, Państwo i prawo; ekolodzy mogliby wznowić broszurę O zawisłości ekonomii od etyki” (Lwów, 1933).
To co w Konecznym najcenniejsze i żywe do dziś – to pogląd o pierwszeństwie etyki we wszystkim! I stosując kryteria etyczne jako najważniejsze – należy rozstrzygać problemy. Etyka przede wszystkim!
Książki Konecznego wydali krakowscy jezuici i warszawskie wydawnictwo ANTYK, www.antyk.org.pl, e-mail: antyk@antyk.org.pl