Pan
Andrzej J. Korbel
Towarzystwo Ochrony Krajobrazu
w Hajnówce

W odpowiedzi na Państwa petycję z dnia 13.8.2004 i 1.10.2004, w sprawie ochrony Puszczy Białowieskiej w kontekście zaprzestania wycinania ponad 100-letnich drzew, uprzejmie informuję:

1. W chwili obecnej Ministerstwo Środowiska podejmuje wszelkie działania, jakie są możliwe, na rzecz zabezpieczenia wartości przyrodniczych Puszczy Białowieskiej. Działania te zmierzają do przyjęcia takich zasad zagospodarowania lasów gospodarczych Puszczy Białowieskiej, aby zostały zachowane ich szczególne walory przyrodnicze. Obszar Puszczy Białowieskiej, w części poza granicami Białowieskiego Parku Narodowego, podlega ochronie i zagospodarowaniu leśnemu w sposób specjalny, tworząc wzorcowy kompleks promocyjny dla tego typu obiektów w Polsce. Leśny Kompleks Promocyjny „Puszcza Białowieska” jest trwale wpisany w strategię leśną kraju zawartą w dokumencie Polityka Leśna Państwa (PLP), przyjętym przez Rząd Rzeczypospo1itej Polskiej 22.4.1997. Skutkiem tego jest wprowadzenie specjalnych zaleceń dotyczących prowadzenia gospodarki leśnej w nadleśnictwach znajdujących się na terenach puszczańskich. Zalecenia te zostały wprowadzone decyzjami Ministra Środowiska z 10.6.2003, zatwierdzającymi plany urządzenia lasu dla nadleśnictw z terenu Puszczy Białowieskiej (Białowieża, Browsk, Hajnówka) na lata 2002 – 2011.

Główne kierunki działań Ministerstwa Środowiska w zakresie ochrony Puszczy Białowieskiej, zawarte w tych zaleceniach, obejmują w szczególności m.in.:

a) Utrzymanie dotychczas obowiązującego zakazu wycinania starych (ponad 100-letnich) drzew, w tym całkowitego zakazu usuwania ponad 100-letnich dębów, jesionów, klonów i wiązów.

b) Zminimalizowanie wielkości pozyskania drewna do poziomu zbliżonego wielkości występującej w parkach narodowych, tj. ok. 1,5 m3/ha.

c) Podjęcie działań zmierzających do nadania całej Puszczy statusu Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery.

d) Uznanie całej Puszczy Białowieskiej za obszar Natura 2000, siedliska i gatunki zasługujące na ochronę będą obiektem bieżącej troski gospodarzy i zarządców tego terenu.

e) Objęcie ochroną rezerwatową kolejnych obszarów Puszczy (8581,62 ha), na podstawie wydanego 29.7.2003 rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie uznania za rezerwat przyrody „Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej” (Dz. U. z 2003 r. Nr 132, poz. 1236).

f) Zachowanie lub odtworzenie ekosystemów leśnych w stanie zbliżonym do naturalnego, z maksymalnym wykorzystaniem procesów sukcesji naturalnej, w całym mezoregionie Puszczy.

g) Ochrona różnorodności biologicznej zbiorowisk dziko żyjących roślin i zwierząt, pozostających w zgodności biocenozy z biotopem, oraz zachowanie ich bogactwa genetycznego.

h) Zapewnienie ciągłości wielostronnego wykorzystania zasobów przyrody puszczańskiej, w tym użytkowania lasu oraz harmonizowanie społecznego i gospodarczego rozwoju Makroregionu Puszczy Białowieskiej.

Nie ulega wątpliwości, że Puszcza Białowieska jest wyjątkowo cennym obiektem w skali Europy. Niemniej jednak, na skutek eksploatacji drzewostanów Puszczy w okresie międzywojennym, kilka tysięcy hektarów drzewostanów ma dalece nieprawidłowy skład gatunkowy. Stwierdzono, że poziom wód gruntowych w Puszczy obniżył się w ostatnich kilkudziesięciu latach przeciętnie o około 1,5 m, czego następstwem jest osłabienie żywotności drzewostanów, szczególnie świerkowych, oraz pogorszenie warunków odnowień głównych gatunków drzew puszczańskich, a szczególnie dębów. To powoduje, że w Puszczy Białowieskiej, przez co najmniej 50 – 70 lat konieczne będzie wykonanie szeregu kosztownych prac hodowlano-leśnych dla przywrócenia drzewostanom charakteru puszczańskiego.

2. Czasy rabunkowej eksploatacji Puszczy minęły bezpowrotnie. W latach 70-tych XX w. wielkość pozyskania drewna w Puszczy Białowieskiej wynosiła 170 000 m3 zaś w latach 1990 – 2000 kształtowała się na poziomie 110 000 m3. Na uwagę zasługuje fakt, że w latach 1990 – 2000 zapas drewna rosnącego na pniu zwiększył się o 1 mln m3. Przeciętny wiek drzewostanów wzrósł z 70 lat w 1980 r. do 76 lat w 1990 r. i 82 lat w 2002 r., zaś w 2013 r. osiągnie 86 lat. Ponadto, w związku z utworzeniem rezerwatu przyrody „Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej”, wyliczony wcześniej dla lasów gospodarczych, dopuszczalny rozmiar pozyskania drewna zostanie poddany niezbędnej korekcie po opracowaniu planu ochrony dla tego rezerwatu.

3. Decyzje ws. usuwania świerków zaatakowanych przez kornika drukarza w rezerwatach Puszczy Białowieskiej podejmuje organ ochrony przyrody zatwierdzający plan ochrony danego rezerwatu, bądź – w przypadku braku takiego planu – wydający stosowne zarządzenie określające zadania ochronne do czasu ustanowienia planu ochrony. Niemniej jednak zaniechanie wykonywania takich zabiegów zagrażałoby trwałości lasów. Szczególnie groźne byłoby zaniechanie cięć sanitarnych właśnie w drzewostanach świerkowych i z dużym udziałem świerka (a takimi są lasy Puszczy Białowieskiej), bowiem doprowadziłoby to do obumarcia tego gatunku, w wyniku gradacyjnego rozmnożenia się korników, szczególnie kornika drukarza. Sytuacja taka obecnie ma miejsce w białoruskiej części Puszczy Białowieskiej. Działania leśników lasów puszczańskich i służb Białowieskiego Parku Narodowego mają na celu niedopuszczenie do przeniesienia się tej gradacji do polskiej części Puszczy Białowieskiej.

4. Prowadzenie polowań w Puszczy Białowieskiej (podobnie jak w pozostałych lasach wielofunkcyjnych, będących w zarządzie Lasów Państwowych) jest elementem przywracania naturalnej równowagi biologicznej. Regulacja stanu poszczególnych gatunków łownych wynika zarówno z troski o utrzymanie właściwej liczebności i struktury populacji danego gatunku, jak i z troski o wyhodowanie drzewostanów o składzie gatunkowym zgodnym z typem siedliskowym lasu oraz o zróżnicowanej strukturze wiekowej, co jest jednym z warunków zachowania trwałości lasu i ciągłości jego funkcji. Podkreślenia wymaga fakt, że wobec dość dużej populacji żubrów w Puszczy Białowieskiej i czynionych przez nie szkód w młodym pokoleniu drzew, utrzymanie liczebności populacji innych roślinożerców na odpowiednim poziomie ma szczególne znaczenie.

5. Poza drogami lokalnymi, udostępnionymi dla ruchu lokalnego (m.in. na podstawie porozumień z gminami) pozostałe drogi leśne nie są udostępnione dla ruchu pojazdami mechanicznymi (nie dotyczy to jednak osób wykonujących czynności służbowe lub gospodarcze). Wyjątkiem są drogi dojazdowe do rezerwatu pokazowego żubrów oraz do ośrodka edukacji „Jagiellońskie”, które są udostępnione dla osób korzystających z tych obiektów.

Dziękując Państwu za okazaną troskę o stan Puszczy Białowieskiej, uprzejmie informuję, że moim zdaniem wszystkie podjęte działania w zakresie ochrony Puszczy Białowieskiej należycie zabezpieczają jej wysokie wartości przyrodnicze i są realizowane na miarę aktualnej sytuacji społecznej, gospodarczej i finansowej naszego kraju.

>> czytaj część trzecią