LIST OTWARTY DRAMAT PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ

KOMITET OCHRONY PRZYRODY POLSKIEJ AKADEMII NAUK
COMMITTEE FOR NATURE CONSERVATION, POLISH ACADEMY OF SCIENCES
Instytut Biologii Roślin Uniwersytetu Wrocławskiego
ul. Kanonia 6/8, 50-328 Wrocław
tel. 0-71/375-40-84, fax 0-71/375-41-21
e-mail: tomilu@biol.uni.wroc.pl, dajdokz@biol.uni.wroc.pl
Członkowie Komitetu Ochrony Przyrody PAN na zebraniu plenarnym w Krakowie 12.12.2003 uchwalili co następuje:
my, obywatele Polski, tworzący 34-osobowy zespół opiniodawczy w zakresie naukowych podstaw ochrony przyrody,
zaniepokojeni ciągłym nasilaniem wyrębów ostatnich starych drzew i drzewostanów naturalnego pochodzenia w obu częściach Puszczy Białowieskiej poza obszarami chronionymi, jak nawet tych w obrębie obszarów nominalnie chronionych prawem,
świadomi unikatowej w skali Europy i świata wartości przyrodniczej i naukowej Puszczy Białowieskiej oraz wielkiej wagi jej kulturowego dziedzictwa dla Polaków, Białorusinów i Litwinów,
postanowiliśmy co następuje:
• podjąć – ponownie, wespół z innymi komitetami PAN, placówkami i stowarzyszeniami naukowymi oraz z proekologicznymi organizacjami pozarządowymi, starania o prawną ochronę całej Puszczy Białowieskiej poprzez dalsze powiększenie Białowieskiego Parku Narodowego;
• zwrócić – się do kolegów – uczonych i działaczy ochrony przyrody oraz społeczeństwa Europy, zwłaszcza Republiki Białorusi, o przyłączenie się do tego apelu;
• skierować poniższy apel do odpowiednich władz krajowych i Unii Europejskiej.
Apelujemy o:
1. NATYCHMIASTOWE wstrzymanie wycinania drzew w rezerwatach i w obrębie Hwoźna Białowieskiego PN. W naszej opinii, działania podejmowane tam pod hasłem zwalczania kornika drukarza lub pod innymi pretekstami powodują nieodwracalne zmiany w naturalnych ekosystemach leśnych, w tym w ich warunkach siedliskowych.
2. PILNE wprowadzenie do planów ochrony dla wszystkich rezerwatów w polskiej części Puszczy zapisu, który by uniemożliwiał dokonywanie w nich wyrębu drzew inaczej jak tylko po dokonaniu wnikliwej analizy, przeprowadzonej z równoprawnym udziałem autorytetów w zakresie ochrony przyrody, w tym instytutów i komitetów naukowych niezależnych od władz leśnictwa.
3. OSTATECZNE rozwiązanie kwestii powiększenia Białowieskiego Parku Narodowego na obszar całej polskiej części Puszczy, tak aby w przyszłości rozważyć wspólnie z Białorusią możliwość utworzenia pierwszego (dwunarodowego) PUSZCZAŃSKIEGO PARKU EUROPY (ANCIENT FOREST PARK of EUROPE), jako świadectwa dalekowzroczności Europejczyków, ich troski o przyszłe pokolenia i o stan przyrody.
4. WYDATNE OGRANICZENIE powiększonego rozmiaru pozyskania drewna, tak w jej części białoruskiej*), a jeszcze bardziej w polskiej, gdzie dopuszcza się pozyskiwanie do 150 tys. m3 drewna rocznie aż do r. 2011. Tymczasem, wg oceny Rady Naukowej BPN, nieszkodliwe dla ekosystemów Puszczy byłoby pozyskanie tylko 2 – 3 razy niższe, i to prowadzone głównie w ramach przebudowy drzewostanów zasadzonych przez człowieka na niewłaściwym siedlisku (patrz: Zasady funkcjonowania BPN powiększonego na cały obszar polskiej części PB, Białowieża, 2000 r.). Pozyskiwanie drewna grubego w Puszczy, którego rozmiar może powodować nieodwracalne zmiany naturalnych ekosystemów leśnych, w tym warunków glebowych oraz różnorodności biologicznej, nie może być kształtowane pod naciskiem lokalnych interesów, żądań przemysłu drzewnego ani nawet tylko pod kątem zasad hodowli lasu, bowiem Puszcza Białowieska jest obiektem jedynym, wyjątkowym i niepowtarzalnym.
Zwracamy się do instytucji krajowych oraz Unii Europejskiej o pomoc w rozwoju gospodarczym gmin Puszczy Białowieskiej, która tworzyłaby alternatywę dla gospodarczego użytkowania zasobów leśnych.
Główni adresaci:
• Prezes Rady Ministrów RP;
• Marszałkowie Sejmu i Senatu;
• Minister Środowiska;
• Prezesi Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności oraz odpowiednie komitety naukowe II Wydziału PAN;
• Ambasada Republiki Białorusi;
• Prezes Białoruskiej Akademii Nauk;
• Władze Unii Europejskiej i Parlament Europejski;
• Organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną przyrody;
• Środki masowego przekazu.
Załącznik 1.
Udział ponad 100-letnich drzewostanów, wynoszący w r. 1915 jeszcze ok. 80% obszaru Puszczy (Więcko 1972, Puszcza Białowieska), obecnie zmniejszył się do znacznie poniżej 20% (poza obszarami chronionymi). To “ekologiczny” wiek XX zniszczył przeważającą część z ponadpokoleniowej wartości tego królewskiego lasu, pieczołowicie (przez ponad 200 strażników) ochranianego przez 5 stuleci przed taką eksploatacją, dziś dodatkowo jawnie sprzeczną z zapisaną w Konstytucji RP zasadą rozwoju zrównoważonego.
Tak nasilony wyrąb jest nawrotem do określanego jako “rabunek” eksploatowania Puszczy przez wojska niemieckie podczas I wojny światowej, później przez władze polskie wraz z angielską firmą CENTURY, wreszcie przez władze ZSRR podczas II wojny światowej. Resztkowe niemal pierwotne drzewostany tej Puszczy stanowią dziś nikły ułamek procenta polskich lasów, choć o ponadpokoleniowej wartości przyrodniczej i naukowej tych fragmentów. Tymczasem raport światowych ekspertów (“Caring for the Earth”, 1991) w dziale o zrównoważonej gospodarce leśnej zalecał wszystkim krajom zachowanie ok. 10% starych drzewostanów (old-growth). Ich dalsze wyrąbywanie w Puszczy Białowieskiej jest BEZPOWROTNYM niszczeniem swego rodzaju światowego dziedzictwa, tym bardziej nieuzasadnionym, że na gruntach porolnych (2 mln ha) można by w Polsce zasadzić lasy odpowiadające obszarowo 20-tu takim puszczom, i za kilkanaście lat uzyskać z nich wielkie korzyści środowiskotwórcze, a później i surowcowe.

Fig. 1. Wzrastająca ilość drewna sprzedanego przez trzy puszczańskie nadleśnictwa (Białowieża, Browsk, Hajnówka) w okresie 1990 – 2002 (wg oficjalnych statystyk Lasów Państwowych). Silny wzrost zwykle następował po każdym nasileniu ochrony Puszczy (powiększenie BPN, wprowadzenie moratorium na wyrąb starych drzew, utworzenie nowego rezerwatu). Dla lat 2003 – 2011 rozmiar wyrębu podano zgodnie z planami zatwierdzonymi w r. 2003 przez Ministra Środowiska (zestawione przez prof. T. Wesołowskiego).
Paradoksalnie, im mniej pozostaje ostatnich starych drzewostanów w Puszczy, tym tempo ich wyrębu narasta (patrz Fig. 1). Trwa bezlitosny WYŚCIG o wycięcie wszystkiego co się da, pod byle pozorem, w majestacie zmienionego na niekorzyść przyrody prawa i z całkowitym zignorowaniem opinii Nauki.
*) szczegóły na temat sytuacji w części białoruskiej – patrz http://bp21.org.by/ru/ff/foto10.html