LISTY DO SPOŁECZEŃSTWA NOWEJ ERY (25) EWOLUCJA ZIELONYCH

Erich Jantsch w swej wspaniałej książce o rozwoju wszechświata (The Self-organizing Universe) wyraża myśl, że Nowe Społeczeństwo narodziło się w dniach buntów studenckich i robotniczych lat 60-tych XX w. Wtedy to pojawił się ruch obrońców środowiska naturalnego, jako ruch światowy, odrzucający przemoc, a także dystansujący się od cywilizacji, niekiedy traktujący ją jako nowotwór w ciele przyrody. Najbardziej radykalna, tzw. “głęboka ekologia”, której teoretykiem w Europie był norweski przyrodnik Arne Naes była nowym urzeczywistnieniem ruchu “powrotu do natury”, który przejawiał się w dotychczasowej historii zawsze w czasach kryzysu. Schyłek świata starożytnego przyniósł ruchy filozoficzne zalecające ograniczanie potrzeb i zużywanie jak najmniej zasobów nieskończenie bogatej, zdawać by się mogło, przyrody. Musiała to być filozofia atrakcyjna dla ówczesnych ludzi, skoro taki dumny władca jak Aleksander Wielki, gdy mu zaprezentowano mieszkającego w leżącej beczce filozofa Diogenesa, który nie pragnął od władcy złota ani zaszczytów, lecz tylko, aby nie zasłaniał mu promieni słońca, miał powiedzieć, że gdyby nie był Aleksandrem, chciałby być Diogenesem (Nisi Alexander essem, vellem esse Diogenes).
Ten ruch powrotu do natury odrodził się w epoce schyłku feudalizmu, a jego najbardziej znanym przedstawicielem jest twórca Umowy Społecznej, Jan Jakub Rousseau. Ale wtedy i jeszcze długo potem ludzie byli przekonani, że zasoby natury są niewyczerpane, a postęp niesie tylko same dobre zmiany. Ta wiara załamała się w XX wieku a ruch obrońców zagrożonej przyrody stał się tego wyrazicielem. Upowszechniły się nowe pojęcia o starogreckim rodowodzie: środowiska naturalnego, jako przyrody z wyłączeniem człowieka a ekologii jako nauki wielodyscyplinarnej, obejmującej cały system życia na planecie. Rozwinęły się nowe kierunki badań, ujawniono i zdefiniowano zachodzące zmiany i zagrożenia globalne. Cały świat stopniowo zaczynał rozumieć, że Ziemia jest skończonym zbiorem zasobów i że jeżeli zasoby naturalne zostaną wyczerpane, istoty żyjące czeka śmierć.
Trudno przecenić zasługi ruchów ekologicznych świata, mimo niechętnej lub wręcz wrogiej postawy rządów wobec nich, nie wahających się sięgać do zabójstw uczestników ruchu. Mimo infiltracji tych ruchów przez wszystkie wywiady i kontrwywiady świata, “Zieloni” dokonali tego, co w przyrodzie jest zadaniem drobnoustrojów użyźniających glebę pod obfity rozwój roślinności. To bardzo wiele, więcej nie można było oczekiwać. Jest więc czymś całkiem naturalnym, że ruch Zielonych na całym świecie wszedł w fazę kryzysu, dotychczasowe formuły wyczerpały się i poszukuje się nowej. Ja bym określił ten kryzys jako “zmienianie skóry” przez ruch, szukanie nowych dróg bardziej skutecznego działania przez bardziej dojrzałych “Zielonych” w bardziej dojrzałym świecie.
Ten nieunikniony kryzys ruchów ekologicznych można postrzegać w 3 płaszczyznach:
1. W płaszczyźnie pragmatycznej wszelka dotychczasowa działalność ekologiczna nie zdołała zatrzymać pędzącej naprzód maszyny zagłady przyrody a tym samym samozagłady człowieka. Rządy traktują działalność ekologiczną jako “zabawę dzieci i głupców” (to najłagodniejsze z epitetów których używają nie tylko nasze sfery rządzące).
2. Na płaszczyźnie moralnej – hieny zawsze zwęszą ścierwo. Podobnie jak to było 3 dekady wcześniej z ruchem konsumenckim na Zachodzie, pojawili się aferzyści występujący pod maską “ekologów”, zakładający organizacje protestu po to, aby wymuszać znaczne sumy pieniędzy od korporacji kapitalistycznych. To jest zjawisko nowe, nie znane prawu, toteż pozostaje bezkarne.
3. Najpoważniejszym jest jednakże kryzys polityczny: wynika on z faktu, że nie wszyscy uświadamiają sobie to, że my, ludzie, jesteśmy tylko jednym z gatunków biosfery i wraz z całą naszą cywilizacją należymy do niej. Na ogół przeważa przestarzały pogląd wywodzący się ze starożytnej Grecji, że człowiek nie jest częścią przyrody lecz należy do jakiegoś bliżej nie określonego racjonalnego świata i jako taki jest wrogiem przyrody. Ten drugi pogląd, który jest ideologiczny i nie uzasadniony naukowo, w skrajnych sytuacjach pozwala przymykać oko na prześladowania i ludobójstwo, bo to nie należy do środowiska naturalnego.
Zieloni świata zaczynają rozumieć że od ochrony środowiska naturalnego trzeba przejść do ratowania przed zagładą całej biosfery planety, a to oznacza rozszerzenie programu przyrodniczego o sprawy typowo ludzkie i objęcie ich w jednym harmonogramie działania. Prowadzi to do pojęcia odpowiedzialnego biznesu, zakładając, że ekonomia jest tylko częścią ekologii. W krajach rozwiniętych powstają stowarzyszenia ekologiczno-ekonomiczne, jak w Polsce – Forum Odpowiedzialnego Biznesu. W Japonii wychodzi periodyk internetowy Japan for Sustainability newsletter, który informuje co wielkie korporacje japońskie robią dla środowiska naturalnego.
Ale nie wszystkim wystarcza taka “walka o czystość śmietników”, cywilizowanie systemów władzy. Różne środowiska opracowują nowe programy działania, oparte na rozszerzonej bazie ideowej. Nie można tu przedstawić wielu z nich, byłoby to zbyt obszerne i stanowiłoby w dużej mierze powtarzanie tych samych idei, ograniczę się więc do materiału, który dostarczył mi dr Maciej Kozakiewicz.
Leży przede mną na biurku dokument zatytułowany:
KARTA GLOBALNYCH ZIELONYCH, CANBERRA 2001. Globalni Zieloni są Międzynarodową Siecią Partii Zielonych i ruchów politycznych.
Nikt już nie powie że to jest “zabawa dzieci i głupców”, zaczyna się bowiem poważna polityka, ruch dojrzał już do tego.
Rzućmy okiem na spis treści; co tam znajdujemy?
Zasady: sprawiedliwość społeczna, demokracja uczestnicząca, walka bez przemocy, zrównoważony rozwój, szacunek dla różnorodności. Dalej omawiane są akcje polityczne: demokracja, równość, zmiana klimatu i energia, bioróżnorodność, podporządkowanie globalnej gospodarki zasadom zrównoważonego rozwoju, prawa człowieka, żywność i woda, stabilne planowanie, pokój i bezpieczeństwo, globalne współdziałanie.
Dokument jest zbyt obszerny, aby go tu przedstawić w całości, pozwólcie mi jednak na zacytowanie niektórych fragmentów:
ZE WSTĘPU
POTWIERDZAMY, że przyczyną powszechnych cierpień ludzkich są: niesprawiedliwość, rasizm, nędza, ignorancja, korupcja, przestępczość i przemoc oraz gonitwa za łatwym zyskiem.
STWIERDZAMY, że kraje rozwinięte reprezentują takie cele ekonomiczne i polityczne, które powodują degradację środowiska i godności człowieka.
JESTEŚMY ZDECYDOWANI zamknąć przepaść między biednymi a bogatymi i zbudować nowy świat ludzi posiadających równe prawa w sferze społecznej, ekonomicznej, politycznej i kulturalnej.
STWIERDZAMY, że bez zrównania kobiet z mężczyznami żadna demokracja nie jest możliwa.

Z ZASAD
Ekologiczna mądrość
Potwierdzamy, że ludzkie istoty są częścią świata natury i szanujemy specyfikę wszystkich form życia, ludzkiego i pozaludzkiego.
Potwierdzamy, że społeczeństwo ludzkie zależne jest od zasobów naturalnych planety i musi zachować integralność ekosystemów.
Wymaga to przystosowania do ograniczeń życiowych jakie narzuca nam natura oraz ochrony życia roślin i zwierząt oraz innych zasobów przyrody.
Sprawiedliwość społeczna
Uważamy, że kluczowa dla sprawiedliwości społecznej jest równość dystrybucji zasobów społecznych i naturalnych; deklarujemy, że sprawiedliwość społeczna i środowiskowa (environmental justice) muszą występować łącznie.
Wymaga to światowej organizacji i stabilnej gospodarki światowej, wyeliminowania nędzy i rozpowszechnienia oświaty oraz nowej wizji człowieczeństwa opartej na zasadzie równości praw niezależnie od płci, rasy, wieku, religii, klasy społecznej, pochodzenia etnicznego i narodowego, orientacji seksualnej, niepełnosprawności, majątku i zdrowia.
Demokracja uczestnicząca
Dążymy do demokracji, w której wszyscy będą mogli wyrażać swoje poglądy i uczestniczyć bezpośrednio (partycypować) w podejmowaniu decyzji ekologicznych, ekonomicznych, społecznych i politycznych.
Odrzucenie przemocy
Pragniemy wytworzyć kulturę pokoju i współpracy między państwami, wewnątrz państw, wewnątrz społeczeństw i między jednostkami ludzkimi, jako podstawę globalnego bezpieczeństwa.
Zrównoważony rozwój
Stwierdzamy ograniczoność sfery ekspansji materialnej społeczeństwa ludzkiego i konieczność zachowania bioróżnorodności dzięki trwałemu stosowaniu zasobów odnawialnych i odpowiedzialnym zużywaniu zasobów nieodnawialnych.
Poszanowanie różnorodności
Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za poszanowanie różnorodności kulturowej, językowej, seksualnej, religijnej i duchowej.

Z ZASAD POLITYCZNEGO DZIAŁANIA
Demokracja
Większość ludności świata żyje w krajach rządzonych niedemokratycznie, gdzie panuje korupcja, gwałcenie praw człowieka i cenzura prasowa. Rozwinięte demokracje cierpią na różne rodzaje korupcji powodowanej przez koncentrację mediów, panowanie wielkiego kapitału (corporate political funding), systematyczne wykluczanie (exclusion) wspólnot rasowych, etnicznych, narodowościowych i religijnych oraz systemy wyborcze, dyskryminujące małe albo nowe partie.
Zieloni:
• uważają za swój priorytet pobudzanie i wspieranie ruchów oddolnych (grassroots movements) i innych organizacji społecznych, dążących do demokratycznych, wolnych od korupcji (transparent) i odpowiedzialnych rządów, na wszystkich poziomach organizacyjnych od lokalnego do globalnego;
• dążą do równości mężczyzn i kobiet w sferze ekonomicznej, politycznej i społecznej;
• dążą do zmiany stosunków dominacji i rządów wielkiego kapitału (corporate domination of government) w szczególności, gdy stan ten uniemożliwia ogółowi obywateli uczestniczenie w polityce;
• wspierają zasadę podziału władz na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą oraz rozdział kościołów od państwa;
• wspierają rozwój i umacnianie samorządów lokalnych.
Zmiana klimatu i energia
W tym stuleciu oczekiwane jest ocieplenie atmosfery ziemskiej o 1 – 5o C a podnoszenie się poziomu mórz, które już się rozpoczęło, trwać ma ok. 500 lat, zalewając trwale słoną wodą wiele gęsto zaludnionych regionów. Zarysowuje się katastrofa klimatyczna, jeśli nie zaczniemy przeciwdziałać już teraz.
Różnorodność biologiczna
Tempo wymierania gatunków życia (ekstynkcji) jest od 100 do 1000 razy szybsze, niż bywało w czasach przed pojawieniem się człowieka na planecie. Z pokrycia leśnego planety zostało jedynie 20%, 60% łowisk rybackich jest na granicy całkowitego wyczerpania, gwałtownie rośnie ilość inwazji obcych (nonnative) roślin, zwierząt i chorób.
Zasady globalizacji ekonomicznej i zrównoważonego rozwoju
Połowa ze 100 największych gospodarek świata to wielkie korporacje, które dopasowują (collusion) do siebie rządy, godzą w dobro publiczne, atakują dobrobyt ogółu (social welfare) i podporządkowują gospodarki narodowe globalnej loterii finansowej. Reputacja Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego zeszmaciła się (is in tatters).
Zieloni:
• stwierdzają, że takie elementarne czynniki życia jak woda muszą być własnością publiczną i być publicznie sterowane, oraz że kultura, podstawowy dostęp do żywności, zdrowie społeczne i publiczne, edukacja i wolne media nie mogą być podporządkowane międzynarodowym umowom rynkowym;
• odmawiają poparcia Bankowi Światowemu i Międzynarodowemu Funduszowi Walutowemu do czasu ich zreformowania, dającego członkom udział w podejmowaniu decyzji;
• podobnie odmawiają poparcia Międzynarodowej Organizacji Handlu do czasu zreformowania tak, żeby głównym jej celem stał się zrównoważony rozwój;
• popierają wprowadzenie podatku Tobina – Hendersona (od operacji walutowych – J. S).
Prawa człowieka
Gwałcenie praw człowieka i wolności idzie ręka w rękę z nędzą i bezsilnością polityczną. Miliony ludzi cierpią dyskryminację, zastraszanie, arbitralne aresztowanie, przemoc i śmierć. 3/4 rządów świata w ostatnich latach stosowało tortury.
Zieloni:
• potępiają dyktatury i reżimy które gwałcą prawa człowieka, niezależnie od ich deklaracji;
• będą pracować z lokalnymi wspólnotami aby rozwijać świadomość praw człowieka;
• popierają prawo kobiet do podejmowania własnych decyzji i działają na rzecz ratyfikacji Konwencji o wyeliminowaniu dyskryminacji kobiet (Convention on the Elimination of Discrimination Against Women – CEDAW);
• żądają zniesienia kary śmierci w całym świecie;
• wzywają rządy do poszanowania prawa azylu zgodnie z Konwencją Genewską z 1951 r.;
• żądają zakazu zbiorowych “czystek” (prohibition of collective expulsion).
Żywność i woda
Setki milionów ludzi są niedożywionych z powodu niedostatecznego dostępu do ziemi, wody, kredytu i rynków, a głównym problemem jest nie produkcja lecz dystrybucja.
Pokój i bezpieczeństwo
Jako sieć światowa, mamy do odegrania życiową rolę w umocnieniu więzi między organizacjami działającymi na rzecz praw człowieka i pokoju, prowadząc do pojawienia się nowego systemu rządów światowych (shaping and emerging concepts and institutions of global governance).
DZIAŁAJMY GLOBALNIE
Globalni Zieloni są organizacją niezależną od różnic kulturowych i reprezentującą wspólny pogląd, że trzeba działać zarówno globalnie jak i lokalnie.
Jak widzimy, słynna formuła Schumachera: “Myśl globalnie, działaj lokalnie” już się przeżyła, program nowych Zielonych przerasta ubożuchne programy ich poprzedników, wyłania się z niego zbiór celów, który nazwałem “gwiazdą decyzyjną”. Czy to przypadek? Nie sądzę, bo zawsze, gdy na świecie pojawia się jakaś nowa idea naukowa, etyczna lub polityczna, pojawia się w kilku miejscach naraz, często bardzo odległych od siebie.

Listy do Społeczeństwa Nowej Ery są wolne od praw autorskich, stanowią własność publiczną. Można je powielać i rozpowszechniać wszelkimi sposobami bez żadnych ograniczeń.
Pod adresami http://www.nowespoleczenstwo.most.org.pl i http://www.nowa2002.w.interia.pl znajdują się wszystkie Listy. Pod adresem http://www.lists.most.org.pl/cgi-bin/listinfo/nowespoleczenstwo znajduje się lista dyskusyjna zawierająca archiwum, w którym można znaleźć dodatkowo dyskusję nad Listami wraz ze spisem uczestników i możliwością zapisania się na listę.