MIEJSCE I ROLA PRZEDSZKOLA W EDUKACJI EKOLOGICZNEJ DZIECI

Jednym z nowych zadań wychowania dzieci z myślą o przyszłości jest kształcenie ekologiczne. Poznanie otaczającego środowiska przyrodniczego, wiedza o ochronie i przeciwdziałaniu degradacji środowiska, a także kształtowanie szacunku do pięknych, polskich krajobrazów, staje się “wyzwaniem” współczesnej edukacji. Jest to szczególnie ważne w dobie intensywnego rozwoju gospodarczego, eksplozji demograficznej i ciągle postępującego zniszczenia środowiska. Obecnie istnieje wiele sfer ludzkich działań, których niechciane i najczęściej nieprzewidywalne skutki uboczne składają się na zagrożenie środowiska człowieka lub nawet zagrożenie życia na Ziemi. Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że problem ekologiczny ma dzisiaj charakter powszechny i totalny. Musimy uświadomić sobie także to, że każde ludzkie działanie ma swój wymiar ekologiczny. Rozwiązanie nabrzmiałych problemów, wobec których stanęła współczesna ludzkość, nie jest możliwe bez szerokiego udziału edukacji na wszystkich szczeblach i poziomach kształcenia.

Z wychowaniem uwzględniającym zasady ekologii nie wolno się spóźniać.

Ważną rolę w kształtowaniu i wychowaniu środowiskowym odgrywają momenty uczuciowe, etyczno-moralne i estetyczne otaczające naturę. Już na progu edukacji dziecka pojawia się pilna potrzeba rozwijania wrażliwości ekologicznej, rozumianej jako zdolność dostrzegania i reagowania na potrzeby środowiska i jego walory. Aby jednak wrażliwość taka mogła się rozwijać, dziecko musi zostać należycie uświadomione, musi posiadać elementarny zakres wiedzy z tej dziedziny.

W podnoszeniu świadomości ekologicznej, której ukształtowanie stało się wyzwaniem naszych czasów, decydującą rolę powinno spełniać zarówno przedszkole jak i szkoła. Nadrzędnym celem powinno być kształtowanie kultury ekologicznej młodego pokolenia. Do osiągnięcia tego celu prowadzi zarówno rzetelna wiedza, ukazująca problematykę dynamiki środowiska, jak i cały zespół oddziaływań wychowawczych wyrabiający właściwy szacunek do przyrody i jej praw.

Według K. Salwerowicza (1998), w procesie edukacji ekologicznej, nauczyciel już od przedszkola powinien:

• wykorzystywać naturalną ciekawość świata dzieci do rozwijania trwałych zainteresowań przyrodniczych;
• umożliwić bezpośredni kontakt z przyrodą;
• rozwijać wrażliwość ekologiczną;
• kształcić umiejętność obserwacji i umiejętność dostrzegania w przyrodzie bogactwa form, kształtów, barw i harmonii;
• uświadomić skutki niszczącego działania człowieka;
• wdrażać dzieci do praktycznego działania w procesie poznawania przyrody i jej ochrony;
• preferować wartości i styl życia zgodny z zasadami ekorozwoju.

Ogromne zadania stoją przed nauczycielem, który powinien tworzyć takie warunki, aby dziecko w kontakcie z przyrodą doznawało jak najwięcej przeżyć, gdyż rozwijanie u małego dziecka świadomości ekologicznej prowadzi do rozwoju względnie trwałych postaw wobec przyrody.

Przyroda z jej różnorodnością i bogactwem stanowi dla dziecka ogromny potencjał poznawczy, wzrusza go i zadziwia. Bliskość świata przyrody stwarza możliwość jego odbioru wszystkimi zmysłami, pobudza do działania, zaspakaja intelektualne i emocjonalne potrzeby dziecka. Przyroda, która znajduje się w zasięgu ręki, stanowi dla dziecka niewyczerpane źródło inspiracji, fascynacji, refleksji i dociekliwych pytań. Rozbudza ona najlepsze, humanitarne uczucia, czyni dziecko wrażliwym na jej krzywdę, a także na jej piękno.

Chcąc rozwijać pozytywne postawy wobec przyrody, nauczyciel powinien organizować wiele zajęć w formie wycieczek i spacerów, umożliwiać dzieciom poznawanie różnych ekosystemów w różnych porach roku, tak, aby dzieci doznawały głębokich wrażeń i przeżyć emocjonalnych.

Cel tych oddziaływań jest jasny, wytworzone pozytywne postawy wobec środowiska powinny być na tyle trwałe, aby w dorosłym życiu każde dziecko nadal kierowało się ich wskazówkami.


LITERATURA:

1. Frątczakowie E. i J., Edukacja ekologiczna dzieci w wieku przedszkolnym, Kujawsko-Pomorskie Studium Edukacyjne, Bydgoszcz.
2. Salwerowicz K., Potrzeby a możliwości edukacji ekologicznej, “Życie Szkoły” nr 5/1998.