OBSZARY NATURA 2000 W DOLINIE ODRY

Dolina Odra na całej swojej długości jest korytarzem ekologicznym o znaczeniu międzynarodowym. Mimo że duża część biegu rzeki została uregulowana i obwałowana, długie odcinki doliny Odry wciąż zachowały swoje wysokie walory przyrodnicze. Aktualne badania naukowe wskazują, że lasy łęgowe nad Odrą – biorąc pod uwagę ich powierzchnię i stan jakościowy – należą do najlepiej zachowanych w całej Europie. Rzadkie i zagrożone gatunki roślin i zwierząt, ujętych w załącznikach dyrektyw „siedliskowej” i „ptasiej” wciąż znajdują wzdłuż Odry przestrzeń życiową. Pomimo ogromnych wartości przyrodniczych doliny Odry, te cenne obszary nie są dotychczas adekwatnie chronione. Na przykład jeden z najcenniejszych w Europie kompleksów lasów łęgowych położony na odcinku Odry środkowej, pomiędzy Brzegiem Dolnym a Ścinawą, który w opinii przyrodników zasługuje na ochronę w randze Parku Narodowego do dziś nie jest objęty żadną formą ochrony prawnej. Można przypuszczać, że plany regulacji rzeki i budowy stopnia wodnego na tym odcinku rzeki skutecznie blokowały próby powołania obszaru chronionego. Wymogi dyrektyw Unii Europejskiej, które nakazują ochronę siedlisk i gatunków o znaczeniu europejskim mogą jednak tą sytuację zmienić.

Przed dniem wstąpienia do Unii Europejskiej Polska musi, zgodnie ze zobowiązaniami, opracować system obszarów, które zostaną zgłoszone do objęcia ochroną w ramach sieci NATURA 2000. W skali całego kraju jest to zadanie ogromne, a ze względu na niskie środki przeznaczone przez rząd na realizację tego zadania dotychczasowe prace opierają się głównie na analizie dostępnych danych literaturowych a nie na rzeczywistym rozpoznaniu przyrodniczym. Z tego względu środowiska naukowe i organizacje pozarządowe podjęły własne, niezależne próby oszacowania wartości cennych dla przyrody obszarów.
Rozpoznanie przyrodnicze doliny Odry na potrzeby wyznaczenia obszarów spełniających kryteria sieci NATURA 2000 zostało przeprowadzone dzięki współpracy WWF Polska (Światowy Fundusz na rzecz Przyrody) z Dolnośląską Fundacją Ekorozwoju.
Wyznaczenie obszarów w dolinie Odry, które kwalifikują się do sieci NATURA 2000 i wykonanie wymaganej przez Wspólnotę (UE) dokumentacji (Standardowe Formularze Danych, mapy etc.) było możliwe dzięki wcześniejszym materiałom zebranym podczas opracowywania Atlasu obszarów zalewowych Odry (WWF Germany, 2000). Chociaż nasze prace nad identyfikacją obszarów NATURA 2000 obejmowały obszar samej jedynie doliny Odry (stanowiącej około 1,2% powierzchni Polski), trwały one ponad rok, zaangażowanych w nie było bezpośrednio 9 przyrodników oraz około 30 konsultantów i współpracowników pracujących na co dzień w instytucjach i organizacjach związanych z ochroną przyrody Nadodrza (w Czechach z CHKO Poodrzi, AOPK filia Ostrava oraz w Polsce ze Stowarzyszenia BIOS z Opola, Muzeum Przyrodniczego we Wrocławiu oraz lubuskiego Klubu Przyrodników). Zaznaczyć przy tym należy, że w ramach tych prac nie przeprowadzano na wszystkich odcinkach doliny Odry kartowania gatunków z Dyrektywy Siedliskowej.
W wyniku przeprowadzonych prac w dolinie Odry:
• stwierdzono występowanie 20 typów siedlisk z Anexu II dyrektywy siedliskowej, w tym cztery typy siedlisk o znaczeniu priorytetowym,
• w czeskiej części doliny Odry rozpoznano 2 obszary spełniające kryteria sieci NATURA,
• w polskiej części doliny Odry wyznaczono 26 obszarów spełniających kryteria sieci NATURA 2000 o łącznej powierzchni 146 750 ha,
• z całej doliny Odry (o powierzchni 3600 km2), około 1700 km2 jest proponowane do włączenia w sieć NATURA 2000. Stanowi to łącznie 47% powierzchni doliny Odry (propozycja rządowa oraz propozycja NGO),
• wypełniono SDF dla każdego z obszarów, granice proponowanych ostoi naniesiono na mapy.
WWF Polska oraz DFE przedstawiły wyniki prac oraz charakterystykę poszczególnych obszarów wszystkim zainteresowanym instytucjom, organizacjom i osobom w każdym województwie leżącym nad Odrą w czasie cyklu konferencji na przełomie września i października 2002 r. Opracowane materiały zostały przekazane Wojewódzkim Zespołom Realizacyjnym, Ministerstwu Środowiska oraz Instytutowi Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. Naszym wspólnym celem jest bowiem zachowanie i ochrona europejskiego dziedzictwa przyrody. Dlatego mamy wielką nadzieję że proponowane przez nas obszary w dolinie Odry będą w przyszłości skutecznie chronione w ramach europejskiej sieci obszarów chronionych NATURA 2000.
Więcej informacji na ten temat znajdą Państwo na stronie http://www.wwf.pl/odra1.php