PLAN PUEBLA PANAMA

1. OGÓLNY KONTEKST
Od dwóch lat Meksyk próbuje wcielić w życie Plan Puebla Panama. W 2000 r. partia PRI po prawie 70 latach traci władzę (rządy PRI w Meksyku cały czas od 1929 r.) i do głosu dochodzą nowi liberałowie na czele z prezydentem Vincente Foxem, szefem Coca-Coli w Meksyku. Biorąc pod uwagę, że Meksyk jest krajem o najwyższym spożyciu tego napoju na świecie łatwo wyciągnąć wnioski co pomogło wygrać kampanię. Za Foxem stoi kapitał amerykański, nie jest on bynajmniej zainteresowany tworzeniem grup kapitału narodowego. Pomysł PPP powstał nie w Meksyku a w Waszyngtonie. Ma pomóc wprowadzić w życie ALCA (Strefę Wolnego Handlu Obu Ameryk) w 2005 r., rozszerzenie obecnego traktatu NAFTA. Jest to swego rodzaju eksperyment społeczno-polityczno-ekonomiczno-militarny. Eksperyment ten obejmuje obszar 102 mln ha (południe Meksyku, Gwatemalę, Belize, Salwador, Honduras, Nikaraguę, Kostarykę i Panamę). W krajach tych mieszka 64 mln ludzi, prawie połowa z nich żyje na wsi, 40% jest zatrudnionych w rolnictwie, 18% to Indianie, 60% żyje w ubóstwie. Pieniądze na finansowanie planu dał BID (Amerykański Bank Rozwoju) Na początek 2 mld $. W 2001 r. Meksyk dostał 10 mld $ co stanowiło 25% pomocy regionalnej BID. Tymczasem dług zagraniczny Meksyku rośnie, uzależnienie od kredytów też.
2. POCZĄTKI PPP
Początki całego przedsięwzięcia sięgają jeszcze poprzedniego prezydenta Zedillo (1995-2000) i powołanego przez niego Narodowego Planu Rozwoju Urbanistycznego oraz megaprojektu Przesmyk Tehuantepec (to najwęższe w Meksyku miejsce miedzy dwoma oceanami, znajduje się na południu kraju) z 1996 r. Plan przewiduje budowę tak zwanych „korytarzy integracyjnych” co w USA zwie się po prostu „land bridges” do szybkiego transportu towarów. Nowa sieć dróg, kanałów żeglownych, linii kolejowych ma połączyć region nad Zatoką Meksykańską z Przesmykiem Tehuantepec i dalej z całą Ameryką Środkową. Wzdłuż tych linii transportowych mają powstać zakłady przetwórcze maquiladoras*) co ma dać oficjalnie nowe miejsca pracy, pobudzić ekonomicznie region, spowodować porzucenie tradycyjnej gospodarki wiejskiej i przeniesienie się ludności wiejskiej (w tym Indian – Majów) do miast. Oficjalnie mówi się też o unii kapitału międzynarodowego z kapitałem narodowym i regionalnym co w praktyce oznacza unię multikorporacji z oligarchią narodową i lokalnymi kacykami. O samym Istmo (Przesmyku) krąży przysłowie „de cabo a rabo” co oznacza, „od przylądka do złodziejstwa” tam stykają się aż 4 stany: Oaxaca, Veracruz, Chiapas i Tabasco. Jak na razie PPP służy głównie zaostrzeniu kontroli granicznej i zapobieżeniu migracji z Ameryki Środkowej i Południowej do USA. Meksyk będący już w NAFTA ma być „starszym bratem” otaczającym opieką „mniejszych braci” z Południa.
3. BANK ŚWIATOWY A EKOROZWÓJ
W ramach PPP obecny jest też projekt Banku Światowego i kilku organizacji „ochrony środowiska” (World Wildelife Fundation, Conservation International, The Nature Concervancy) mający objąć 33 ekoregiony, 12% bioróżnorodności światowej, 400 obszarów chronionych (9,5 mln ha). Biologiczny Korytarz Mezoameryki ma służyć systemowi informacji geograficznej i studiom nad ekosystemami oraz różnorodnością kultur etnicznych. Oprócz tego ma też jednak spełniać inną rolę: być bankiem genów dla inżynierii genetycznej oraz obszarem dla plantacji roślin potrzebnych koncernom farmaceutycznym, przemysłowi drzewnemu, monokultur żywnościowych etc. Generalnie ma pozostawać w służbie rynku. Oprócz tego projekt obejmuje tereny zwane ANP (Chronione Obszary Naturalne). Wysiedla się z nich Indian i tworzy nowe posiadłości jako bazy turystyczne.
4. PPP JAKO PRZYKŁAD JAK „TRZYMAĆ ZA MORDĘ”
PPP ma dać przykład innym krajom z południa jak sobie poradzić z „niewygodnymi” regionami. W Gwatemali umieszczono 12 tys. wojska amerykańskiego na granicy z Chiapas. Kraje biorące udział w PPP mają zharmonizować swoje regulacje rynkowe, wyeliminować restrykcje, znieść bariery wchodzenia na rynki, zmodyfikować politykę cen, taryf, subsydiów jednym słowem znieść to co może przeszkadzać korporacjom w swobodnym dostępie do transferu pieniędzy i towarów z tych krajów. V. Fox został namaszczony na administratora i nadzorcę tych przemian, to znaczy ma dopilnować by „reformy” się konkretyzowały.
5. EKSPLOATACJA
N. Chomski określił system maquiladoras zwanych tez „fabrykami potu” jako półniewolnictwo na warunkach jak w XIX wiecznej Anglii. Obecnie ten system pracy nakładczej mamy obecny na północy Meksyku wzdłuż granicy z USA. Przeciętny robotnik dostaje tam 10% tego co by musiał dostać robotnik amerykański według najniższej możliwej stawki. Nie ma tam związków zawodowych ani opieki zdrowotnej, rośnie bezprawne zatrudnienie dzieci. Na północy jednak siła robocza jest już za droga i w obawie przed ucieczką kapitału w inne rejony rząd Foxa postanowił, że wszyscy co się zdecydują przenieść z inwestycjami na południe Meksyku dostaną specjalne ulgi podatkowe i subsydia. Płaca minimalna w Meksyku to 0,35 $/h. Na południu na wsi 70% ludzi zarabia mniej niż wynosi ta oficjalna stawka.
6. GRANICA Z USA
Magiczne Rio Grande jest trudniej przekroczyć niż w 1913 r. Elastyczny jest rynek pracy i kapitału ale nie przepływ ludzi!!! Doszło do kompromisu z USA i teraz na granicy nie stosuje się już broni palnej lecz gumowe kule wypełnione pikantnym proszkiem – „pepper launch”, które powodują zapalenie oczu i płuc. W ramach PPP postanowiono natomiast stworzyć w Meksyku dwie dodatkowe linie – zapory militarne przeciw migracji ludności. Jedną (na granicy z Belize i Gwatemalą) aby powstrzymać przybyszy z innych krajów południa drugą w Istmo czyli wewnątrz kraju!!! Ma służyć nie tylko kontroli obywateli z ww. krajów ale i przepływu robotników meksykańskich z Chiapas, częściowo z Oaxace i Yucatan, czyli jest to wewnętrzna kontrola przepływu własnych obywateli z najbiedniejszego południowego-wschodu na północ i dalej do USA. O tym jaki to problem niech świadczy liczba 15 tys. prostytutek cudzoziemskich w Gwatemali – kobiety nie mogąc przedostać się dalej na północ utknęły tam i muszą jakoś zarabiać na życie.
7. PODSUMOWANIE
Gospodarka meksykańska jest całkowicie podporządkowana USA, 75% eksportu idzie do tego kraju (z Polski 71% do UE). Odkąd Meksyk jest w NAFTA związki obu krajów stały się „nierozerwalne” a Fox mógł teraz zostać zarządcą w Ameryce Środkowej. PPP to obok Planu dla Kolumbii swojego rodzaju pole doświadczalne jak również dogodna broń do walki o utworzenie ALCA i poszerzenie możliwości konkurencji rynkowej z krajami azjatyckimi i UE. Neokolonializm wkracza brutalnie w życie Indian i pozostałych mieszkańców niszcząc tradycyjny model życia. Do tej pory się opierali, ale czy przy tak zmasowanym ataku kapitału na ich ziemię uda się to powstrzymać?

* rodzaj pracy nakładczej – wytwarzanie części dla dalszej produkcji w USA lub składanie produktów z części już wytworzonych aby następnie wyeksportować to do Stanów