PLANOWANA DZIAŁALNOŚĆ KOPALNI ODKRYWKOWYCH KATASTROFĄ DLA UNIKATOWYCH TERENÓW

PLANOWANA DZIAŁALNOŚĆ KOPALNI ODKRYWKOWYCH KATASTROFĄ DLA UNIKATOWYCH TERENÓW POGÓRZA KARKONOSKIEGO I IZERSKIEGO
Na terenach położonych na północ od pasma Karkonoszy i Gór Izerskich w powiecie jeleniogórskim można odnaleźć unikalne bogactwa przyrodnicze i kulturowe.
Pośród względnie nienaruszonego krajobrazu rolniczego znajduje się rekordowa ilość zabytków krajoznawczych i historycznych: zamków, pałaców, kościołów, młynów, malowniczych wsi oraz lokacji archeologicznych. Z europejskiego punktu widzenia, jest to ważny historycznie, zabytkowy region naszego kontynentu, z dużym potencjałem turystycznym; absolutnie nie wolno dopuścić do jego zniszczenia. W samym regionie, jak i poza granicami Polski, istnieje duże poparcie dla projektów mających na celu ochronę tych terenów, poprzez poprawę warunków lokalnej gospodarki i promocję turystyki kulturowej, zdrowotnej, wypoczynkowej i agroturystyki. Ostatnio jednak naturalne piękno tego krajobrazu zagrożone zostało planami firm wydobywczych, które mogą zniweczyć wszelkie próby ochrony i zachowania miejscowych bogactw przyrody i kultury i wykorzystania ich dla pozytywnego rozwoju tych terenów. Trzy przykłady są znaczące:
1. Wieś Kłopotnica w gminie Mirsk. Okolica tej wsi została zdominowana przez kopalnie odkrywkowe, a ma powstać ich jeszcze więcej. Mieszkańcy walczyli przeciw planom kopalni na drodze sądowej, jednak bezskutecznie.
2. Karpniki, w gminie Mysłakowice, w rejonie parku krajobrazowego Rudaw Janowickich. Firma wydobywcza Pol-Skal zamierza otworzyć kopalnię. Miejscowej grupie protestacyjnej udało się ją tymczasowo wstrzymać.
3. W gminie Stara Kamienica, pomiędzy Chromcem a Małą Kamienicą, Pol-Skal stara się o uzyskanie pozwolenia na badania próbne na powierzchni 80 ha. Miejscowe komitety protestacyjne zdołały przekonać wójta, aby wydał negatywną opinię w tej sprawie. Jednak ostateczna decyzja należy do Urzędu Wojewódzkiego i Ministerstwa Środowiska.
Działalność wydobywcza to katastrofa dla tych wsi. Firma Pol-Skal chce rozpocząć odkrywkowe wydobycie skalenia (leukogranitu), co oznacza wybuchy i chmury pyłu; hałas rozdrabnianego kamienia będzie słyszalny na dużą odległość, a wielkie ciężarówki z urobkiem będą jeździć przez wsie. Doświadczenie nauczyło nas, że otwarcie kopalni nie powoduje wzrostu zatrudnienia w danej gminie, gdyż miejscowi mieszkańcy nie posiadają odpowiednich kwalifikacji. Istnienie kopalni nie ma też pozytywnego wpływu na sytuację gospodarczą okolicy, wręcz przeciwnie: tereny okalające kopalnie znacznie ubożeją. Ponadto mieszkańcy obawiają się uranu, który był kiedyś tam wydobywany.
Mieszkańcy walczą o krajobraz
Nowym elementem tej sytuacji jest fakt, że ludzie z regionu zaczęli protestować przeciwko planom niszczenia ich otoczenia. Nawet w małych wsiach, z dala od miast, mieszkańcy organizują komitety protestacyjne i prowadzą pełne emocji debaty. Zdają sobie sprawę, że kopalnie niszczą perspektywę zrównoważonego rozwoju, pozytywnego gospodarczo i ekologicznie; nie wierzą już w oficjalne zapewnienia o zatrudnieniu i funduszach dla regionu. Przykład Kłopotnicy wyraźnie pokazał, jaką katastrofą dla życia wsi jest działalność kopalni odkrywkowej. Jednocześnie rozumieją, że ten rejon bardzo potrzebuje kompleksowych planów ochrony i rozwoju oraz odpowiednich inwestycji.
Czasy się zmieniają!
Ostatnio mieszkańcy stają się coraz bardziej świadomi szczególnej wartości kulturowo-historycznej i ekologicznej regionu. W ciągu ostatnich lat powstało wiele inicjatyw: część rolników rozpoczęła działalność agroturystyczną; ruszyły pierwsze farmy ekologiczne; odnawia się zabytki, remontuje stare chałupy; mieszkańcy zaczęli nowe przedsięwzięcia we współpracy z obcokrajowcami; artyści zakładają swoje warsztaty i galerie; szkoły przygotowują specjalne zajęcia na temat lokalnej historii i legend. W te ziemie wstąpił nowy duch.
Po latach zaniedbań ludzie zaczęli troszczyć się o środowisko. Spodziewali się, że przystąpienie Polski do Unii Europejskiej otworzy nowe możliwości i wzmocni wsparcie dla zrównoważonego i ekologicznego rozwoju. Gdy pojawiło się zagrożenie w postaci planowanych kopalni odkrywkowych, zjednoczyli się w komitety protestacyjne i stowarzyszenia; chcą nie tylko protestować, ale przede wszystkim wysuwać propozycje alternatywnych rozwiązań i wprowadzać je w życie. Jednocześnie, istnieje potrzeba i szansa rozwoju terenów wiejskich, z której skorzystają mieszkańcy, przyjezdni oraz sama przyroda: taka szansa to rozwój turystyki i rekreacji, który przyczynia się do ochrony środowiska i kultury.
Peter Spruijt
Agnieszka Przygodzka
Nemo
Westerpark 2
1013 RR Amsterdam
tel. 020-6817013
The Netherlands
www.struinen.nl
email nemo@pz.nl
Fundacja Nemo Polska
Miedzylesie-Kopaniec 5
58-512 Stara Kamienica
Polska
polen@pz.nl
* Por.: ZB nr. 9(189)/2003, s. 1. ZB nr 1(181)/2003, s. 18 – 22.

Amsterdam, 27.1.2004
Drodzy przyjaciele,
Prosimy Was o wsparcie dla naszej walki o ochronę naturalnego krajobrazu gminy Stara Kamienica. Występujemy przeciwko destrukcyjnym planom otwarcia kopalni w tym rejonie, zagrażającym wszystkim naszym wysiłkom, mającym na celu zrównoważony rozwój.
Ten piękny rejon usytuowany na północ od łańcucha Karkonoszy i Gór Izerskich, w powiecie jeleniogórskim w południowo-zachodniej Polsce, to stosunkowo nienaruszony rolniczy krajobraz, o dużej ilości pomników przyrody i kultury, włącznie z pamiątkami historycznymi: zamkami, pałacami, młynami, stanowiskami archeologicznymi, starymi malowniczymi wioskami i rezerwatami przyrody. Wedle standardów europejskich rejon ten jest ważnym i monumentalnym ośrodkiem historii europejskiej o wysokim potencjale turystycznym. Ostatnio jednak przed tym nienaruszonym krajobrazem kulturowym i przyrodniczym stanęła groźba otwarcia kopalni, która obróci wniwecz wizję, nad którą pracowali mieszkańcy i organizacje. Plany otwarcia kopalni oznaczają rozpoczęcie badań terenu, a następnie eksploatację złóż granitu przez firmę Pol-Skal w gminie Stara Kamienica, co zniszczy krajobraz i naturalne środowisko, jak i wpłynie negatywnie na lokalną społeczność, która w ostatnich latach rozpoczęła rozwijać wiejską turystykę w tym rejonie. To już druga próba realizacji planów otwarcia kopalni przez Pol-Skal. Pierwszy wniosek firmy o rozpoczęcie badań terenu pod kątem eksploatacji złóż, złożony wcześniej w 2003 r., spotkał się z oporem mieszkańców i władz gminy. Przy wsparciu krajowej i międzynarodowej społeczności udało się pokazać, na wszystkich poziomach, nasz opór przeciwko otwarciu kopalni. Z tego powodu oraz dlatego, że dokumentacja złożona przez firmę Pol-Skal do władz wojewódzkich (wojewody dolnośląskiego) zawierała błędy, Pol-Skal wycofał wniosek. Wydawało się, że odnieśliśmy zwycięstwo.
Jednakże ostatnio Pol-Skal ponownie złożył wniosek o rozpoczęcie badań. Władze lokalne wypowiedziały się przeciwko kopalni. Teraz władze wojewódzkie muszą podjąć decyzję o wydaniu bądź nie, zezwolenia dla firmy i w konsekwencji – o przyszłym kształcie rozwoju gminy.
Po wygraniu pierwszej bitwy znów potrzebne jest nam Wasze wsparcie. Decyzja o niszczących planach otwarcia kopalni w gminie Stara Kamienica nie została jeszcze podjęta.
Wiele zależy od Was. Wasz list do polskich władz może przyczynić się do zmiany wizji rozwoju w tym rejonie Polski.
Chcemy pokazać, że jesteśmy przeciwni zniszczeniu tego wszystkiego, co zostało zbudowane w ciągu ostatnich lat w Starej Kamienicy: początków turystyki wiejskiej, ochrony przyrody, rosnącego doceniania wartości lokalnej kultury i tradycji. Lokalni mieszkańcy oraz gmina są przeciwni planom otwarcia kopalni. Jednak może to nie wystarczyć, aby zatrzymać te plany. Władze wojewódzkie i państwowe mogą kierować się innymi przesłankami. Fundacja Nemo, która jest jedną ze stron w konflikcie (posiada ośrodek w rejonie planowanej kopalni) prosi Was o wsparcie dla naszej akcji.
Fundacja, która przez ostatnich kilka lat pracowała w regionie, przygotowała plan rozwoju zrównoważonej turystyki poprzez wzmocnienie i mobilizację warunków lokalnych. Plany te są alternatywą dla przemysłowej eksploatacji gminy Stara Kamienica i są popierane przez lokalne władze i organizacje w regionie.
Otrzymaliśmy już wiele wsparcia zarówno od polskiej i międzynarodowej społeczności NGO, jak i od osób indywidualnych. Pomogło nam to na pierwszym etapie walki. Jednak jeszcze nie wygraliśmy. Znów potrzebujemy Waszego głosu.
Poprzez podpisanie i wysłanie załączonego apelu do władz regionalnych i do polskiego Ministra Środowiska udowadniacie, że społeczność krajowa i międzynarodowa popiera lokalnych mieszkańców i gminę w walce przeciwko kopalni. Oczywiście możecie napisać apel własnymi słowami.
Wasza pomoc jest bardzo cenna w podniesieniu tego problemu do poziomu krajowego i europejskiego
Dziękujemy!
Z serdecznymi pozdrowieniami
Fundacja Nemo Polska

WZÓR LISTU
Minister Czesław Śleziak
Ministerstwo Środowiska
ul. Wawelska 52/54
02-067 Warszawa

Dolnośląski Urząd Wojewódzki
Kierownictwo Urzędu
Wojewoda Stanisław Łopatowski
Pl. Powstańców Warszawy 1
50-951 Wrocław

Stanisław Janik
Wicewojewoda Dolnośląski
Urząd Wojewódzki
Pl. Powstańców Warszawy 1
50-951 Wrocław
waw1@uwoj.wroc.pl

data / miejsce
Szanowni Państwo!
Niżej podpisane organizacje i społeczności lokalne zwracają się z gorącą prośbą o nieudzielanie zgody na rozpoczęcie prac poprzedzających budowę kopalni odkrywkowej na obszarze gminy Stara Kamienica.
Plany firmy Pol-Skal dotyczące gminy Stara Kamienica oznaczają katastrofę dla bezcennego krajobrazu przyrodniczego i kulturowego tych terenów. Zagrożony rejon położony jest na skraju ważnych obszarów ochrony przyrody dolnośląskiej w Karkonoszach i Górach Izerskich, w Sudetach w południowo-zachodniej Polsce; są to także tereny o wysokiej wartości historycznej i kulturowej. Wartość historyczna tego regionu wyraża się w unikatowym na skalę europejską skoncentrowaniu zabytkowych: zamków, pałaców, kościołów, młynów, starych gospodarstw oraz stanowisk archeologicznych. Tereny te stanowią najwyższej klasy element europejskiego dorobku kulturowego, który zasługuje na zachowanie i ochronę.
Aktualnie firma Pol-Skal złożyła ponownie wniosek o zezwolenie na badanie złóż na tym terenie. Ich wcześniejszy wniosek razem z raportem oceny oddziaływania tej inwestycji na środowisko naturalne zawierał błędy. Poza tym, jego założenia były też sprzeczne ze strategią zrównoważonego rozwoju gminy Stara Kamienica, podkreślającej agroturystyczną orientację gminy, ochronę wartości naturalnych, a nie eksploatację przemysłową.
Przykład wsi Kłopotnica w gminie Mirsk, gdzie otwarto kopalnię przy udziale szwedzkiej firmy NCC w 1999 r., ilustruje wyniszczające efekty działalności kopalni odkrywkowej. Kopalnia wyrządza nie tylko głębokie, nieodwracalne szkody w otoczeniu przyrodniczym, kulturowym i krajobrazowym, ale także niweczy tam wszelkiego rodzaju projekty kompleksowego rozwoju w zakresie agroturystyki, lokalnej gospodarki oraz poprawy warunków życia mieszkańców. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że miejscowa ludność w żaden sposób nie skorzysta z istnienia kopalni: ani w zakresie zatrudnienia, ani żadnych innych inwestycji ekonomicznych czy społecznych. Wręcz odwrotnie: wieś ta ubożeje, a życie w niej stopniowo zamiera; Kłopotnicę zdominowała szeroka asfaltowa droga, którą jeżdżą wielkie ciężarówki z urobkiem. Regularnie przeprowadzane w kamieniołomie eksplozje, powodują także ogromny wzrost zapylenia, a mieszkańcy żyją w bawie przed niebezpieczeństwem związanym z możliwością ulatniania się uranu, który był tu niegdyś wydobywany. Poziom hałasu na obszarze do 5 km wokół kopalni przekracza wszelkie krajowe i międzynarodowe standardy. Wiele lokalnych gospodarstw, które zainwestowały w rozwój agroturystyki straciło klientów bez żadnej rekompensaty.
Rozumiemy, że rozwój górnictwa może być przydatny dla rozwoju gospodarczego Dolnego Śląska i dlatego prosimy o lokowanie takich inwestycji – w oparciu o odpowiednie oceny ekonomiczne i środowiskowe – na terenach, które nie spełniają istotnych funkcji turystycznych lub kulturalnych. Prosimy jednocześnie o umożliwienie rozwoju inwestycjom natury gospodarczej i turystycznej, które mają pozytywny wpływ na region, jego atrakcyjność turystyczną i warunki życia mieszkańców. Uważamy, że region ten ma wielki, w dużej mierze niewykorzystany, potencjał przyciągania takiej działalności gospodarczej, która jest korzystna ekonomicznie dla mieszkańców i przyczynia się do ochrony wartości przyrodniczych i kulturalnych. Ten kierunek jest postrzegany przez krajowych i międzynarodowych ekspertów, jako jedno z głównych źródeł rozwoju tego rejonu. Zaś przykłady z innych krajów pokazują, że kopalnictwo ma silny i negatywny wpływ na rozwój turystyki.
Zwracamy się zatem do Państwa z gorącą prośbą o:
1. Nie dopuszczenie do realizacji planów badań złóż i otwarcia kopalni przez Pol-Skal w gminie Stara Kamienica (rejon Karkonoszy i Gór Izerskich).
2. Przeprowadzenie niezależnych, opartych na międzynarodowych standardach, ocen oddziaływania aktualnie planowanych inwestycji na środowisko przyrodnicze i społeczne w gminie Stara Kamienica.
3. Określenie możliwych, alternatywnych lokalizacji kopalni o mniejszym wpływie na środowisko, daleko od cennych przyrodniczo i kulturowo terenów.
4. Postępowanie zgodne ze wszystkimi obowiązującymi w tej kwestii prawami krajowymi i międzynarodowymi.
5. Zadbanie o przejrzystość i poszanowanie zasad demokracji w procesie podejmowania decyzji.
6. Wsparcie i współpracę z lokalnymi społecznościami przy rozwijaniu inicjatyw ekonomicznych, alternatywnych wobec planów wydobywczych.
Wierzymy, że dzięki Państwa zrozumieniu i dobrej woli uda się wstrzymać plany budowy kopalni i w ten sposób zapobiec zniszczeniu jednego z najwartościowszych regionów krajobrazowych Polski i Europy.
Z poważaniem