POLITYKA EKOLOGICZNA A ZATRUDNIENIE

INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
INSTITUTE FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT
ul. Nabielaka 15/1
00-743 Warszawa
tel. 0-22/851 04 04
fax 0-22/851 04 00
e-mail: ine@ine-isd.org.pl
Stanowisko Instytutu na rzecz Ekorozwoju w sprawie wykorzystania dzia³añ proekologicznych w ró¿nych sektorach gospodarki do aktywizacji lokalnych rynków pracy prezentowane podczas konferencji pt. “Zazielenianie lokalnych rynków pracy – szansy i bariery” zorganizowanej w Warszawie 15.9.2003.
W najbliższych latach wystąpią w Polsce szczególnie dogodne warunki do rozwoju inwestycji i przedsięwzięć proekologicznych. Spowodowane jest to koniecznością wdrażania najtrudniejszych i najbardziej kosztownych unijnych dyrektyw ekologicznych oraz możliwością prośrodowiskowego wykorzystania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Stworzy to ogromny potencjał zatrudnieniowy w przedsięwzięciach proekologicznych i procesach inwestycyjnych. Zadaniem organów rządu i samorządów będzie pełne wykorzystanie tych możliwości do zaktywizowania lokalnych rynków pracy. Istniejące dokumenty polityczne i programowe zawierają cele prozatrudnieniowe, jednak nie są one zintegrowane z celami zrównoważonego rozwoju.
Dlatego Instytut na rzecz Ekorozwoju oczekuje od rządu i od polityków w Parlamencie, zdecydowanych działań na rzecz integrowania polityk – społecznej i ekologicznej w celu przeciwdziałania bezrobociu. Mamy nadzieję, że stworzone zostaną warunki do rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości w dziedzinach proekologicznych w różnych sektorach gospodarki w celu maksymalnego wykorzystania wspomnianych możliwości do wzrostu zatrudnienia. Niezbędne są rozwiązania systemowe w zakresie prawa, instytucji i instrumentów umożliwiających rozwój przedsiębiorczości oraz wprowadzenie mechanizmów finansowania zachęcających firmy sektora prywatnego do większego zaangażowania kapitałowego, technologicznego i organizacyjnego w działalności proekologicznej tak, aby odciążyć napięte budżety rządu i samorządów.
Spodziewamy się ze strony rządu i władz samorządowych szczególnego traktowania przedsięwzięć proekologicznych w strategiach, programach i planach. Oczekujemy, że priorytety w nich formułowane wynikać będą ze stosowania zasad zrównoważonego rozwoju, aby w rezultacie równocześnie osiągać efekty ekologiczne i zatrudnieniowe. Oznacza to dokonywanie wyborów, nie tylko w oparciu o kryteria czysto ekonomiczne (efektywności finansowej). W konsekwencji wybrane na tej podstawie projekty inwestycyjne będą bazą do powstawania lokalnych miejsc pracy w dziedzinach proekologicznych.

Najważniejsze przesłanki polityki ekologicznej względem zatrudnienia:
• Podejmowanie działań na rzecz poprawy stanu środowiska i efektywnego gospodarowania jego zasobami, wiąże się z innowacjami technologicznymi, technicznymi i organizacyjnymi oraz przechodzeniem na nowe wzorce konsumpcji i modele produkcji, które będą tworzyć nowe miejsca pracy i nowe zawody; obecnie staje się to możliwe dzięki koncentracji unijnych środków z funduszy strukturalnych i z Funduszu Spójności.
• Poprawa stanu środowiska powinna być efektem współdziałania podstawowych podmiotów podejmujących przemyślane i skoordynowane decyzje na poziomie państwa czy regionów, jak również lokalnie, u przedsiębiorców i w społeczeństwie obywatelskim; taki układ współdziałania pozwoli na efektywne ekonomicznie i skuteczne ekologicznie rozwiązywanie problemów zatrudnieniowych w przekroju sektorowym, regionalnym i strukturalnym.
• Poprawa stanu środowiska wymaga zdecydowanej polityki, jednak nie może być ona oderwana od aspektów społecznych; ze środków publicznych powinny być w pierwszej kolejności finansowane te działania, w wyniku których nie tylko osiągniemy efekty ekologiczne, ale również zatrudnieniowe.
• Poprawa stanu środowiska powinna w dużej mierze wynikać z działań podejmowanych przez społeczności lokalne; działania te, wyrażające autentyczne potrzeby ludzi, co do życia w zdrowym i przyjaznym dla nich środowisku, mogą liczyć na poparcie dużej części zbiorowości; w tych warunkach większe szanse na sukces będą miały również takie działania prozatrudnieniowe, które wymagają poparcia lokalnego biznesu, administracji samorządowej, organizacji społecznych oraz instytucji zarządzających środkami finansowymi pochodzącymi ze wsparcia UE.
• Ochrona środowiska jest w istocie procesem społecznym, który może się rozwijać szybciej i efektywniej w społeczeństwie obywatelskim; postawy prośrodowiskowe i wynikający z nich potencjał do podejmowania działań proekologicznych są efektem poziomu wiedzy i świadomości ludzi, a te z kolei są określone przez poziom i jakość systemu edukacyjnego oraz jego dostępność; aspekt zatrudnieniowy tego procesu jest niezmiernie ważny; ubóstwo oraz marginalizacja wielu obszarów i zawodów przekładają się bezpośrednio na mniejszą dostępność do edukacji i utrwalają postawy obojętności wobec kwestii ekologicznych.

Realizacja tej społecznej wizji polityki ekologicznej w kontekście aktualnej sytuacji Polski wymaga od rządu m.in.:
• Integrowania polityki ekologicznej z politykami sektorowymi i polityką regionalną;
• Wdrożenia instrumentów ekonomicznych umożliwiających uzyskanie tzw. “podwójnej dywidendy”, tj. efektów ekologicznych i zatrudnieniowych, np. poprzez wprowadzenie ekologicznej reformy fiskalnej (podatkowej);
• Stworzenia systemu zachęt dla prywatnej przedsiębiorczości do zaangażowania się we współfinansowanie z samorządami i budżetem państwa inwestycji infrastrukturalnych w ochronie środowiska prowadzących jednocześnie do wzrostu zatrudnienia;
• Zachęcania instytucji finansowych (np. fundusze ekologiczne) oraz przedsiębiorstw i samorządów do stosowania kryteriów zatrudnieniowych przy podejmowaniu decyzji o wdrażaniu lub finansowaniu przedsięwzięć proekologicznych;
• Uruchomienia międzysektorowych proekologicznych i prozatrudnieniowych programów wykorzystujących wsparcie UE, a adresowanych bezpośrednio do beneficjentów realizujących programy restrukturyzacyjne, których skutkiem może być utrata miejsc pracy zwłaszcza wtedy, kiedy pracodawcą jest jeden duży zakład ulegający likwidacji;
• Wdrożenie do programów edukacyjnych (wszystkich szczebli i dziedzin) wiedzy podnoszącej świadomość ekologiczną głównych partnerów społecznych: administracji, przedsiębiorców, samorządów i społeczności lokalnych.
Działania te są niezbędnym warunkiem pełnego wykorzystania szans dla rynku pracy i rynku ekologicznego, jakie związane są z wejściem Polski do Unii Europejskiej i czerpania z tego korzyści przez mieszkańców Polski, a w konsekwencji dbania o środowisko przyrodnicze naszego kraju.