POLSKA BEZ PASTWISK?

Jeśli Rząd zaakceptuje Program Rolno-środowiskowy w obecnym kształcie, z polskiego krajobrazu zaczną znikać ekstensywne pastwiska z leniwie pasącymi się krowami – ostrzega WWF. Pastwiska te są w warunkach Środkowej Europy siedliskiem o kluczowym znaczeniu dla przetrwania ptaków siewkowych – jednej z najbardziej zagrożonych grup ptaków naszego kontynentu.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawiło kolejną (być może ostatnią) propozycję Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Ujęte w nim Programy Rolno-środowiskowe są jednymi z najważniejszych działań w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE – wagę projektów potwierdza obowiązek wprowadzenia ich przez wszystkie państwa członkowskie. Właściwa realizacja tych Programów jest warunkiem zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Tymczasem w nowej propozycji Programów Rolno-środowiskowych Ministerstwo wprowadziło daleko idące redukcje. Z projektu zniknęły działania, które pozwoliłyby zachować unikalne walory przyrodnicze polskich terenów rolniczych. Zlikwidowano zachęty dla rolników dotyczące utrzymania ekstensywnych pastwisk, przekształcenia gruntów ornych w trwałe użytki zielone, czy tworzenia stref buforowych i zadrzewień śródpolnych. Szczególną stratą dla polskiej przyrody jest likwidacja pakietu „pastwiska ekstensywne”. Oznacza ona, że polscy rolnicy, wbrew temu, co wcześniej planowano, nie otrzymają ani złotówki z programów rolnych za prowadzenie naturalnego wypasu krów. Tymczasem, dzięki istnieniu tych pastwisk w Polsce, nasz kraj cieszył się dotąd większym o jedną czwartą bogactwem gatunków ptaków zamieszkujących podobne obszary (dobrze widać na: www.wwf.pl/0308051345_newspl.php). Koniecznym warunkiem do zachowania tych cennych siedlisk jest właśnie wypas. Dotyczy to m.in. muraw kserotermicznych, słonaw i muraw bliźniczkowatych, które powinny być chronione na podstawie Dyrektywy Siedliskowej1). Polska zobowiązana jest także na podstawie Dyrektywy Ptasiej2) do chronienia pastwisk górskich oraz błoni nadrzecznych i wilgotnych pastwisk, które są siedliskami rzadkich gatunków ptaków. Cenne przyrodniczo siedliska, wymagające ekstensywnego wypasu, należą do marginalnych z ekonomicznego punktu widzenia. Bez wsparcia finansowego pochodzącego z programów rolno-środowiskowych ta tradycyjna polska praktyka zostanie zarzucona – mówi Inga Kołomyjska, Kierownik Projektu WWF „Integracja z Unią Europejską, rolnictwo, zachowanie bioróżnorodności”. Rolnicy, nie otrzymując za takie działania płatności, stopniowo porzucą praktyki związane z tradycyjnym wypasaniem krów. Oprócz pakietów rolno-środowiskowych nie istnieją obecnie żadne inne mechanizmy, które pozwoliłyby ocalić najcenniejsze siedliska roślin i zwierząt na terenach rolniczych. W propozycji Ministerstwa nie znalazły się również takie działania jak: przekształcanie gruntów ornych w trwałe użytki zielone, strefy buforowe czy zadrzewienia śródpolne. Zniesienie tych pakietów działań może mieć negatywny wpływ nie tylko na walory przyrodnicze łąk i pastwisk, czy spadek liczby rzadkich gatunków zwierząt, ale również na gospodarkę wodną naszego kraju. W efekcie tych zmian zmaleje naturalna zdolność retencyjna gleb, pozwalająca na zatrzymanie nadmiaru wody. W epoce nawiedzających Polskę powodzi może mieć to katastrofalne skutki. Znikną również naturalne zabezpieczenia, które ograniczają spływ środków chemicznych używanych w rolnictwie (m.in. azotany, fosforany) do rzek. W efekcie może się znacznie pogorszyć jakość naszych wód.
Realizacja Programów Rolno-środowiskowych stanowi wyzwanie dla administracji państwowej i służb doradczych. Ministerstwo planując wdrożenie tych Programów winno nie tylko rozważać uproszczenie jego struktury, ale przede wszystkim uwzględnić daleko większe niż dotąd wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych. Sukces Programów Rolno-środowisko¬wych w wielu krajach UE był możliwy jedynie dzięki dobrej, partnerskiej współpracy agend rządowych i profesjonalnie działających organizacji pozarządowych – dodaje Inga Kołomyjska.


1 Dyrektywa Siedliskowa – Dyrektywa Rady 92/43/EWG ws. ochrony naturalnych siedlisk oraz dzikiej fauny i flory, do której wdrożenia Polska została zobowiązana do dnia akcesji, w ramach dostosowywania prawodawstwa polskiego do prawa UE.
2 Dyrektywa Ptasia – Dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków, do której wdrożenia Polska została zobowiązana w ramach dostosowywania prawodawstwa polskiego do prawa UE, do dnia akcesji.