SMITHFIELD ATAKUJE

Sprawa inwazji chlewni amerykańskiego giganta – Smithfield Foods w Polsce stanęła na obradach rządu 20.2.2003, kiedy to minister środowiska Żelichowski zobowiązał się do powołania specjalnej komisji, która przeprowadziła kontrole ferm tej firmy w kwietniu br. Przeprowadzona analiza ustaleń kontroli w fermach Smithfield Foods położonych na terenie trzech województw: warmińsko-mazurskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego potwierdziła, że kierownictwa wszystkich 14 kontrolowanych ferm należących do amerykańskiego koncernu Smithfield Foods dopuściło do naruszenia przepisów ochrony środowiska oraz przepisów prawa budowlanego, jak też wymagań wynikających z przepisów sanitarnych i weterynaryjnych.

Oto najważniejsze ustalenia poszczególnych inspekcji ze wspólnie przeprowadzonych kontroli.
INSPEKCJA
OCHRONY ŚRODOWISKA
• żaden obiekt nie miał w pełni uregulowanego stanu formalnoprawnego,
• we wszystkich obiektach stwierdzono brak wymaganej decyzji na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza,
• w 6 fermach z 7 prowadzących hodowlę bezściółkową kontrola miała zastrzeżenia do gospodarowania gnojowicą:
• niewystarczająca pojemność zbiorników na zbieranie gnojowicy – 3 obiekty,
• odprowadzanie gnojowicy do rowu melioracyjnego – 1 obiekt,
• zanieczyszczenie gnojowicą terenu wokół punktu zlewnego – 1 obiekt,
• prowadzenie nawożenia gnojowicą, pomimo że część gruntu była zamarznięta – 1 obiekt.
• za niewłaściwe uznano też fakt, że pomimo specjalnych wymagań, określonych w ustawie z dnia 20.7.2000 r. o nawozach i nawożeniu, jakie obowiązują przy stosowaniu gnojowicy do nawożenia gleby, żaden z zarządzających fermami nie przedstawił opinii czy też ekspertyzy Stacji Chemiczno-Rolniczej potwierdzającej, że sposób nawożenia jest prawidłowy.
• na 14 objętych kontrolą ferm w 6 nie prowadzono ewidencji odpadów, a w pozostałych 8 nie wykazywano wszystkich wytwarzanych odpadów albo wykazywano zaniżone ilości,
• w 9 fermach stwierdzono, że ich kierownictwa nie dopełniły obowiązku naliczania i wnoszenia opłat za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza,
• w 3 fermach ich kierownictwa nie zawarły umów na odprowadzanie ścieków,
• za istotne naruszenie zasady odpowiedzialności za środowisko uznano fakt,
że kierownictwa żadnej z kontrolowanych jednostek nie posiadały aktualnych ocen oddziaływania prowadzonej działalności na środowisko, pomimo że przy określonej rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24.9.2002 r. wielkości obsady trzody chlewnej wymagane jest sporządzenie raportu oddziaływania na środowisko – obligatoryjnie dla obsady powyżej 249 dużych jednostek przeliczeniowych inwentarza, co praktycznie stanowi około 1000 do 1500 stanowisk dla tuczu o różnej wadze.
PAŃSTWOWA
INSPEKCJA SANITARNA
• 7 ferm trzody chlewnej nie spełniało wymagań sanitarnych m.in.:
• nie przedstawiono wyników badań wody do picia,
• naruszenia związane z niewłaściwym przechowywaniem padłych zwierząt,
• brak zawiadomienia właściwego Inspektora Sanitarnego o miejscu i rodzaju prowadzonej działalności,
• nie poddanie pracowników wymaganych szczepieniom.
INSPEKCJA WETERYNARYJNA
• 6 ferm trzody chlewnej nie spełniało wymagań weterynaryjnych m.in.:
• nie zarejestrowanie działalności u Powiatowego Lekarza Weterynarii,
• niewłaściwe prowadzenie ksiąg leczenia zwierząt.
NADZÓR BUDOWLANY
• 12 ferm trzody chlewnej (86% kontrolowanych) prowadziło działalność niezgodnie z przepisami Prawa budowlanego m.in.:
• nie posiadanie pozwoleń na zmianę sposobu użytkowania,
• przekroczenie zakresu robót budowlanych objętych zgłoszeniem,
• wybudowanie obiektów (m.in. silosów na paszę) bez pozwolenia na budowę.

W oparciu o ustalenia kontroli wszystkie inspekcje podjęły określone działania dyscyplinujące, nie znajdując jednak na obecnym etapie rozpoznania i wszczętych z urzędu postępowań administracyjnych zgodnie z przysługującymi kompetencjami, wystarczających przesłanek do wstrzymania działalności ferm. Należy jednak mieć na uwadze, że we wszystkich przypadkach, w których nie zostaną dotrzymane nałożone terminy do usunięcia nieprawidłowości, może nastąpić wstrzymanie działalności fermy, przy zachowaniu odpowiednio bezpiecznego dla środowiska okresu, w którym powinno to nastąpić.
Inspekcja Ochrony Środowiska wydała 14 zarządzeń pokontrolnych zobowiązujących kierownictwa kontrolowanych ferm do uregulowania stanu formalnoprawnego. Skierowano wystąpienie do Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego informujące o nie naliczaniu i nie wnoszeniu opłat przez kontrolowane podmioty za korzystanie ze środowiska. Zwrócono się do Wojewody Zachodniopomorskiego o zobowiązanie w drodze decyzji kierownictwa kontrolowanych ferm na terenie tego województwa (oprócz Fermy trzody chlewnej w Byszkowie), do sporządzenia przeglądów ekologicznych.
Państwowa Inspekcja Sanitarna skierowała wystąpienia do kierownictwa 7 ferm zobowiązujące do usunięcia stwierdzonych naruszeń.
Inspekcja Weterynaryjna w odniesieniu do kierownictwa 6 ferm skierowała wystąpienia do właściwych miejscowo Powiatowych Lekarzy Weterynarii o wszczęcie postępowań w sprawie nie rejestrowania prowadzonej działalności.
Inspekcja Nadzoru Budowlanego w stosunku do kierownictwa 12 ferm podjęła czynności wyjaśniające, przy czym w odniesieniu do 10 jednostek wszczęte zostały postępowania administracyjne w sprawie usunięcia naruszenia przepisów prawa budowlanego.
PODSUMOWANIE
Ustalenia przeprowadzonych kontroli potwierdziły sygnalizowane w wielu interwencjach nie przestrzeganie prawa przez zarządzających dużymi fermami trzody chlewnej. Przyczyn stwierdzanych nieprawidłowości można upatrywać nie tyle w nieznajomości prawa, co w braku należytej troski o ochronę środowiska, przy jednoczesnym przyzwoleniu władz samorządowych na prowadzenie takiej działalności. Chodzi tu zwłaszcza o przypadki zgłoszenia remontu obiektu, podczas gdy faktycznie następowała zmiana sposobu użytkowania obiektu.
Stwierdzono, że kierownictwa kontrolowanych ferm przyjęły wygodniejsze dla siebie założenie, iż jedynie dokonują remontu obiektów po byłych PGR, uprzednio wykorzystywanych do hodowli zwierząt. Pomimo więc, że dokonywano nieraz istotnych zmian budowlanych – budowa dodatkowych silosów na paszę, zmian w rodzaju i liczbie inwentarza, kierownictwa ferm nie dostrzegały, że dokonują istotnej zmiany przeznaczenia obiektów, ze względu na ochronę środowiska, a co wymaga złożenia wniosku o uzyskanie decyzji zezwalającej na dokonanie takiej zmiany. Kierownictwa kontrolowanych obiektów zgłaszały jedynie do organów administracji architektoniczno-budowlanej, iż przystępują do remontu obiektów.
W ten sposób pominięto bardzo istotną dla ochrony środowiska procedurę, jaka obowiązuje w przypadku wniosku o uzyskanie decyzji wyrażającej zgodę na zmianę przeznaczenia obiektu. Procedura ta obejmuje m.in. wykonanie raportu oddziaływania inwestycji na środowisko oraz określenia wymagań związanych z ochroną środowiska, a także udziału społeczeństwa, co pozwala na zidentyfikowanie ewentualnych konfliktów.