STANOWISKO OGÓLNOPOLSKIEGO TOWARZYSTWA ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW „3R” WS PROJEKTU USTAWY O OBOWIĄZKACH PRZEDSIĘBIORCÓW W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA NIEKTÓRYMI ODPADAMI ORAZ O OPŁACIE PRODUKTOWEJ I OPŁACIE DEPOZYTOWEJ

Biorąc pod uwagę:
1.konstytucyjną zasadę „zanieczyszczający płaci”, wyrażoną w art. 86 Konstytucji RP;
2.konieczność dostosowania polskiego ustawodawstwa do współczesnych wymogów ochrony środowiska oraz członkostwa w Unii Europejskiej;
3.iż obecnie całość wysokich kosztów zagospodarowania odpadów poużytkowych ponoszą samorządy lokalne;
oraz oczekując, że środki uzyskane z tytułu wprowadzenia opłat produktowych pozwolą na stworzenie i pokrycie kosztów ogólnokrajowego systemu zagospodarowania odpadów poużytkowych obejmującego wszystkie samorządy;
wnosimy o zmianę rządowego projektu ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej co najmniej w odniesieniu do poniższych punktów:
1.Przedsiębiorca, który nie uczestniczy w zarejestrowanym dobrowolnym porozumieniu przemysłu wnosi opłatę za 100% wprowadzanych przez siebie na rynek krajowy produktów wymienionych w projekcie ustawy.
2.Zwolnienie z obowiązku naliczania i odprowadzania opłat produktowych przez przedsiębiorcę może nastąpić wyłącznie w drodze podpisania porozumienia dobrowolnego reprezentującej go organizacji gospodarczej przemysłu z Ministrem Środowiska i Ministrem Gospodarki, na zorganizowanie ogólnokrajowego systemu odzysku i recyklingu produktów wymienionych w ustawie.
3.Zwolnienie reprezentującej przedsiębiorcę organizacji z obowiązku naliczania i odprowadzania opłat produktowych może nastąpić wyłącznie w przypadku gdy osiągnie ona wyznaczone ustawowo poziomy odzysku i recyklingu produktów wymienionych w ustawie. W przypadku nie osiągnięcia przez organizację wyznaczonych ustawowo poziomów odzysku i recyklingu produktów wymienionych w ustawie, wnosi ona w imieniu swoich członków opłatę produktową za 100% wprowadzanych przez nich na rynek krajowy produktów wymienionych w projekcie ustawy.
4.Opłata produktowa powinna być wniesiona przez przedsiębiorcę, który nie przystąpił do organizacji, na rachunek urzędu marszałkowskiego w terminie do 60 dni od daty sprzedaży produktów wymienionych w ustawie. Organizacje gospodarcze, które nie osiągnęły wyznaczonych ustawowo poziomów odzysku i recyklingu produktów wymienionych w ustawie, powinny wnosić opłatę do 31 marca roku następującego po roku, którego opłata dotyczy.
5.Opłaty produktowe naliczane za opakowania powinny być w 100% przekazywane na wydzielone konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, i stamtąd redystrybuowane do Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska, a następnie do samorządów lokalnych, na podstawie dowodów przekazania przez nie (lub działających w ich imieniu przedsiębiorstw) wysegregowanych odpadów do recyklingu lub odzysku.
6.Należy wzmocnić mechanizmy zapobiegania powstawaniu odpadów u źródeł, np. poprzez ochronę rynku opakowań wielokrotnego użytku i promocji produktów wykonanych z surowców wtórnych oraz przeznaczania środków pochodzących z opłat produktowych w pierwszej kolejności na recykling.
7.Należy ponownie rozważyć możliwość wprowadzenia opłat produktowych na papier zadrukowany oraz paliwa, a w przyszłości także na inne produkty, które po okresie użytkowania stają się uciążliwe dla środowiska (np. złom elektryczny i elektroniczny, samochody).
Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów „3R” opowiada się za przyjęciem ustawy w wersji zaproponowanej przez Ministerstwo Środowiska 13.3.2000, po dokonaniu stosownych poprawek.
Poniżej OTZO przedstawia uwagi do przekazanego do Parlamentu projektu ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej.
1.W obecnej wersji projektu ustawy usunięto zapis zobowiązujący przedsiębiorców do wnoszenia opłat za wszystkie wprowadzane przez nich na rynek produkty (art. 7). Obecnie proponuje się, żeby wysokość opłaty była iloczynem stawki opłaty i różnicy pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem odzysku i recyklingu danego odpadu.
Nie wzięto jednak pod uwagę faktu, że w przypadku opakowań stawki opłat zostały ustalone na takim poziomie, który pozwalałby na zagospodarowanie maksymalnie 69% powstających z nich odpadów – przy założeniu, że wszyscy przedsiębiorcy wpłaciliby opłatę. W wariancie optymistycznym uzyska się więc co najwyżej 21% pokrycia kosztów zagospodarowania odpadów z opakowań. Podobnie będzie z innymi produktami.

Rodzaj opakowania	Szacowana produkcja [ton/rok]	Opłata produktowa [zł/t]	Maksymalne wpływy z opłat (pierwotnie) [zł]	Maksymalne wpływy z opłat (obecnie) * [zł]	Selektywna zbiórka [zł/t]	Średnie koszty selektywnej zbiórki [zł]
Papier i tektura	1 000 000	400	400 000 000	192 000 000	558	558 000 000
Szkło	900 000	150	135 000 000	60 750 000	365	328 500 000
Tworzywa sztuczne	250 000	2950	737 500 000	118 000 000	3780	945 000 000
Razem	2 150 000	-	1 272 500 000	370 750 000	-	1 831 500 000

* docelowo w r. 2007 dla recyklingu; w latach poprzedzających wymagane poziomy są znacznie niższe.

Oznacza to, że odstąpiono od zasady „zanieczyszczający płaci”. Zmieniono też jedną z podstawowych funkcji opłaty produktowej, jaką było mobilizowanie przemysłu do samoorganizacji i tworzenia ogólnokrajowego systemu odzysku i recyklingu odpadów, wzorem państw członkowskich Unii.
Przyjęcie ustawy w obecnej wersji oznacza, że nadal zdecydowaną większość kosztów związanych ze zbiórką i zagospodarowaniem odpadów poużytkowych będą ponosić samorządy.
2.Biorąc pod uwagę fakt, że opłatami produktowymi zostanie objętych kilkadziesiąt tysięcy podmiotów, nonsensem administracyjnym – uniemożliwiającym np. efektywną kontrolę – jest dopuszczenie do sytuacji, w której każdy przedsiębiorca lub organizacja przedsiębiorców może zorganizować swój własny system odzysku i recyklingu odpadów (art. 4). Co więcej, w aktualnej wersji projektu ustawy może to zrobić bez konieczności podpisania stosownego porozumienia z Ministrem Środowiska, które dawałoby możliwość weryfikacji wiarygodności takiej inicjatywy – np. poprzez udokumentowanie podpisania umów z przedsiębiorstwami komunalnymi i zakładami recyklingu na pozyskanie i zagospodarowanie odpadów oraz przeznaczenia na ten cel odpowiednich funduszy.
3.Opłaty produktowe mają być wnoszone przez przemysł do 31 marca roku następującego po roku, którego opłata dotyczy (art. 10). Nie pozwoli to na płynne, bieżące pokrycie kosztów selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów. Bardziej zasadne byłoby wprowadzenie obowiązku uiszczania opłat w terminie do 60 dni od daty sprzedaży produktów. Tym bardziej, że wprowadzono obowiązek składania przez przedsiębiorców kwartalnych sprawozdań z wykonania postanowień ustawy.
4.Zasada podziału środków pochodzących z opakowań (art. 23) może doprowadzić do sytuacji, w której jedno lub co najwyżej kilka województw przejmie większość z 40% opłat produktowych. Wynika to stąd, iż właściwym urzędem marszałkowskim do pobrania opłaty produktowej będzie ten, na terenie którego województwa przedsiębiorstwo wprowadzające na rynek produkt w opakowaniu ma swoją siedzibę. Większość dominujących na rynku firm ma swoje siedziby w Warszawie. Korzystniejsze zatem byłoby przekazanie opłat w 100% na wydzielone konto NFOŚiGW. Natomiast wojewódzkie fundusze przekazywałyby zbiorcze zamówienie na środki finansowe do NFOŚiGW, na podstawie otrzymanych od samorządów dowodów przekazania wysegregowanych odpadów do recyklingu.
5.W ustawie powinno się unikać określania pułapów finansowych w liczbach bezwzględnych (art. 9) z uwagi na inflację. Jeśli w najbliższych latach inflacja wyniesie średnio 6% to w 2007 r. ceny będą wielokrotnie wyższe od obecnych, co doprowadzi do znacznego ograniczenia i spłaszczenia stawek opłat produktowych.
Proponujemy aby stawki opłat produktowych były ustalane w drodze rozporządzeń, zależnie od wzrostu poziomu inflacji.
6.Zaproponowany w załączniku nr 4 do projektu ustawy sposób określania poziomu odzysku dla opakowań jest błędny. Rezygnacja z określenia poziomu odzysku dla danego rodzaju opakowania (także w danym roku) spowoduje, że przedsiębiorcy nie będą w stanie obliczyć należnej stawki opłaty, gdyż musieliby znać poziomy odzysku osiągnięte przez wszystkich pozostałych przedsiębiorców i dla wszystkich rodzajów materiałów opakowaniowych.
Należy zatem określić poziomy odzysku dla poszczególnych rodzajów materiałów opakowaniowych w kolejnych latach.
7.W załączniku nr 4 określono, że opony mają podlegać wyłącznie „odzyskowi”. Zapis ten jest niezrozumiały i niekonsekwentny, gdyż w art. 26 ust. 2 mowa jest o przekazywaniu środków z opłat produktowych także na „recykling” opon.
Pragniemy zwrócić uwagę, że w kraju funkcjonują co najmniej trzy instalacje do recyklingu opon, a kolejne są planowane. Recykling opon w porównaniu z ich spalaniem ma szereg zalet – pozwala na zaoszczędzenie trzykrotnie większej ilości energii, daje możliwość otrzymania wartościowych materiałów wtórnych (sadza, guma) oraz ogranicza potencjalne emisje z ich spalania.
8.Postulujemy aby środki pochodzące z opłat produktowych były przekazywane przez fundusze ochrony środowiska w pierwszej kolejności na działania prewencyjne – ograniczanie ilości odpadów u źródeł ich powstawania oraz na recykling (art. 23 – 28).


ZAŁĄCZNIK PODATKI EKOLOGICZNE I OPŁATY PRODUKTOWE

Kraj	Baterie/ Akumulatory	Opakowania	Oleje	opony	Sprzęt elektroniczny i elektryczny	Inne
Austria	tak	tak*	?	tak	tak	źródła światła; składowanie odpadów
Belgia	tak	tak*	?	?	tak*	papier; jednorazowe aparaty fotograficzne i golarki; składowanie odpadów
Dania	tak	tak*	tak	tak	?	CFC; źródła światła; PCW; chlorowane rozpuszczalniki; pestycydy; naczynia i sztućce jednorazowe; składowanie i spalanie odpadów; wycofane samochody
Finlandia	?	tak*	tak	tak	?	wycofane samochody; pestycydy; składowanie odpadów
Francja	*	tak*	tak	?	d	papier; wycofane samochody (d); składowanie odpadów
Hiszpania	?	tak*	tak	?	+*	?
Holandia	?	tak*	?	tak	*	wycofane samochody; produkty zawierające rtęć; składowanie i spalanie odpadów
Niemcy	*	tak*	?	?	d/+*	wycofane samochody (+); składowanie odpadów (+)
Norwegia	?	tak*	tak	?	*	pestycydy; składowanie i spalanie odpadów (+)
Portugalia	tak	tak*	tak	?	?	?składowanie odpadów
Szwecja	tak	tak*	tak	tak	*	wycofane samochody; stosowanie określonych substancji chemicznych; pestycydy; składowanie odpadów
Szwajcaria	tak	?	?	?	*	chlorowane rozpuszczalniki; opakowania aluminiowe, metalowe i PET
Wielka Brytania	?	tak*	?	?	?	składowanie odpadów
Włochy	?	tak	tak	?	*	CFC; torby plastikowe; składowanie odpadów
Japonia	tak	tak	?	?	*	?
USA	tak (stanowe)	?	?	tak (stanowe)	?	?
Czechy	?	*+	?	?	?	CFC
Polska	tak+*	tak+*	tak+*	tak+*	tak*+ (częściowo)	źródła światła (tak*+); składowanie odpadów
Słowacja	tak+*	tak+*	tak+*	tak+*	?	papier (+); PCW (+); wycofane samochody (+)
Węgry	tak	tak	tak	tak	tak	?

Oznaczenia skrótów:
tak? podatek (opłata produktowa)
*obowiązek odbioru produktu po użytkowaniu lub zorganizowania systemu zbiórki przez producenta
ddobrowolne porozumienie przemysłu i rządu
+propozycja ustawodawcza

Źródła:
1.Database on Environmental Taxes in the European Union Member States, Plus Norway and Switzerland. Evaluation of Environmental Effects of Environmental Taxes. EU, March 1999.
2.Economic Instruments for Pollution Control and Natural Resources Management in OECD Countries: A Survey. OECD, 24-Sep-1999.
3.Compilation of International and Domestic Electronics Recycling Initiatives, Electronic Industries Alliance, October 1999.

Opracowanie:

Organizacje, które zechcą poprzeć stanowiska OTZO dotyczące projektów ustaw, proszone są o przesłanie ich na adres:

Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Sejmu RP ul. Wiejska 4/6/8, 00-902 Warszawa tel. 0-22/694 21 85, fax: 694 16 84

Projekty ustaw i dodatkowe informacje są dostępne w Internecie:

http://www.most.org.pl/otzo