STANOWISKO TOWARZYSTWA NA RZECZ ZIEMI W SPRAWIE BUDOWY DROGI EKSPRESOWEJ S-1 PRZEZ BRZESZCZE, NAZIELEŃCE, HARMĘŻE, PŁAWY, STARE WIŚLISKO, BRZEZINKĘ

Towarzystwo na rzecz Ziemi
ul. Zamkowa 1/50
32-600 Oświęcim
tel./fax 0-33/8422120, 8441934
http://www.tnz.most.org.pl
e-mail: office@tnz.most.org.pl
konto: PKO B.P. O/Oświęcim, nr 10201417-534-270-1
Oświęcim 4.8.2003


Towarzystwo na rzecz Ziemi zdecydowanie sprzeciwia się proponowanym zapisom planu zagospodaro¬wania przestrzennego Województwa Małopolskiego przewidującym budowę drogi ekspresowej S-1 Bielsko-Biała – Kosztowy (Mysłowice) przez Brzeszcze, Nazieleńce, Harmęże, Pławy, Stare Wiślisko i Brzezinkę. Takie umiejscowienie tej inwestycji spowoduje zniszczenie najcenniejszych walorów przyrodniczych Kotliny Oświęcimskiej, a w szczególności projektowanego obszaru chronionego Ekologicznej Sieci NATURA 2000, obejmującego stawy w Brzeszczach i Nazieleńcach, łąki w Pławach i Harmężach oraz teren projektowanego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Stare Wiślisko”.
Pośrednim skutkiem takiej lokalizacji i rezygnacji z ochrony przyrodniczej będzie pozbawienie gospodaru¬jących na tym obszarze rolników możliwości korzystania z dotacji Unii Europejskiej na realizację programów rolno-środowiskowych, gdyż środki te kierowane będą wyłącznie na tereny objęte Ekologiczną Siecią NATURA 2000. W dodatku budowa drogi S-1 w bezpośrednim sąsiedztwie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, a w szczególności w odległości 80 m od stosów paleniskowych, spowoduje naruszenie strefy ciszy (co może stać się powodem kolejnego międzynarodowego konfliktu). M.in. z tego powodu inwestycja ta była negatywnie opiniowana przez autorów strefy ochronnej wokół byłego obozu koncentracyjnego.
Kompleksy stawowe stanowią w naszym kraju 35% miejsc o najwyższym znaczeniu dla ptaków związanych z terenami podmokłymi. Charakteryzują się one odpowiednio dużą liczbą osobników – gatunków lęgowych zagrożonych w skali świata lub Europy. Stawy rybne są najważniejszym w Polsce miejscem gniazdowania dla takich ptaków jak: bąk, bączek, podgorzałka (50% krajowej populacji), zielonka i kropiatka. Ponadto, w czasie jesiennych i wiosennych wędrówek, są miejscem odpoczynku i zdobywania pokarmu dla bardzo licznych stad ptaków wodno-błotnych. Tak więc, stawy oferują ptakom bardzo dogodne warunki do życia i rozmnażania. Przyciąga je tu duża różnorodność środowisk oraz obfitość pokarmu. Stawy rybne są również najważniejszym miejscem występowania dla zagrożonych roślin wodnych takich jak: kotewka orzech wodny oraz grzybieńczyk wodny. Równocześnie stawy mają duże znaczenie w zwiększaniu lokalnej retencji wodnej, co jest istotne w Polsce – kraju o małych zasobach wodnych. 11% powierzchni wód śródlądowych jest zajmowanych właśnie przez stawy.
Do jednych z ciekawszych kompleksów stawowych w obrębie doliny górnej Wisły należą stawy rybne w Brzeszczach – Nazieleńcach, położone na terenie powiatu oświęcimskiego. Nazieleńce to kilkanaście zbiorników o łącznej powierzchni lustra wody wynoszącej około 160 ha. Część z nich to nowo wyremontowane obiekty, pozostałe są zarośnięte przez roślinność wodną. W większości otoczone są lasem, resztę stanowią nadwiślańskie łąki. Podczas badań na tym terenie zanotowano lęgi 30 gatunków ptaków wodno-błotnych. 6 spośród nich: bąk, bączek, zielonka, podróżniczek, rybitwa białowąsa oraz podgorzałka (dawniej zwana lęgową) to gatunki zagrożone i wpisane do „Polskiej czerwonej księgi zwierząt”.
Projektowany Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Stare Wiślisko” obejmuje starorzecza Wisły położone na północny-zachód od byłego obozu zagłady w Brzezince. Wg opinii dr. Jana Żarnowca, jednego z autorów projektu Zespołu, teren ten znajduje się na jednym z głównych „korytarzy ekologicznych” o znaczeniu kontynentalnym (trasa przelotu ptaków) i krajowym (dolina rzeki Wisły), stąd teren ten ma znaczenie ponadlokalne i jest swoistym węzłem ekologicznym. Szczególnie istotne jest niedalekie sąsiedztwo lasów pszczyńskich, które stanowią wraz z lasami rudzkimi pomost pomiędzy głównymi elementami systemu ekologicznego południowej Polski – doliny rzek Wisły i Odry. Obszar projektowanego Zespołu przedstawia ponadprzeciętne wartości przyrodniczo-krajobrazowe. Odnajdujemy tu naturalne składniki przyrodnicze charakterystyczne dla Doliny Wisły, w tym wiele gatunków chronionych i zagrożonych w Kotlinie Oświęcimskiej. W starorzeczach łanowo występują fitocenozy grążela żółtego i mniejsze powierzchnie innych ginących w południowej Polsce zbiorowisk wodnych. Na obrzeżach starorzecza wykształciły się rozległe płaty szuwarów z panującym szuwarem mannowym. W części północno-zachodniej i wschodniej terenu stwierdza się różne warianty lasów grądowych z typowo zachowanym runem, w których masowo rosną prawnie chronione – śnieżyczka przebiśnieg (najbardziej obfite stanowisko w Kotlinie Oświęcimskiej) i liczna populacja ciemiężycy zielonej (stanowisko reliktowe, jedyne w Kotlinie Oświęcimskiej). Krajobraz roślinny uzupełniają rozległe powierzchnie łąk kośnych i niewielkie tereny pól uprawnych. Omawiany teren cechuje występowanie wielu gatunków chronionych, np. bluszcza pospolitego, przebiśniegu, storczyków, ciemiężycy, grążela żółtego, pierwiosnki wyniosłej i innych. Ponadto rośnie tu szereg rzadkich składników flory Kotliny Oświęcimskiej, np. jaskier kaszubski i zawilec żółty.


Więcej informacji na stronach internetowych:
http://www.tnz.most.org.pl/nazielence_prog
http://www.tnz.most.org.pl/stare_wislisko
http://www.salamandra.org.pl/news/2003/news027.html
http://www.salamandra.org.pl/Natura2000