WNIOSKI DO STRATEGII TRWAŁEGO ROZWOJU (SUSTAINABLE DEVELOPMENT) POLSKI

XX wiek to okres największego w dziejach rozwoju nauki i techniki oraz wzrostu wielkości organizacji naukowo-wytwórczych, finansowych, medialnych, ugrupowań państw i liczebności społeczności ludzkiej.
Spowodowało to:
• radykalny wzrost tempa zmian w uwarunkowaniach życia ludzi i pozostałej biosfery (co nazywam sytuacją zmian);
• pojawienie się jakościowo nowego dominującego czynnika destrukcji w postaci szybko postępującej moralnej degradacji form życia (techniki, polityki, ekonomiki, aksjologii itp.) niezgodnych z nowymi jego uwarunkowaniami;
• przekroczenie zdolności środowiska przyrodniczego do samoodtwarzania się w postać zgodną z potrzebami życia człowieka;
• nieskuteczność krótkowzrocznej polityki – reagującej jedynie na zaszłe już zmiany w uwarunkowaniach życia (gdyż bez możliwości przewidywania jej kompleksowych, rozległych w czasie i przestrzeni następstw);
• utratę skuteczności darwinizmu społecznego jako czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego.
Kryzys globalny zagrażający globalną katastrofą jest skutkiem niedostosowania współczesnej polityki, ekonomiki, dominującej aksjologii do życia wspomaganego rozwiniętą nauką i szeroko stosowaną techniką, czyli do sytuacji zmian. Kryzys ten przejawia się narastaniem deficytu zasobów naturalnych i przyrodniczych oraz brutalną walką o dostęp do tych zasobów. Lecz w rzeczywistości nie ma bezwzględnego deficytu zasobów. Jest natomiast deficyt wiedzy, techniki, zdolności mądrego wartościowania i czasu – czynników niezbędnych dla zwiększania dostępności zasobów deficytowych lub alternatywnych.
Przezwyciężenie tego kryzysu wymaga m.in.:
• stworzenia możliwości prowadzenia polityki dalekowzrocznej, opartej na wiedzy o jej kompleksowych skutkach;
• zastąpienia rozwojową metodą wstępnej selekcji w przestrzeni wirtualnej (z pomocą symulacji komputerowej) przestarzałej metody „prób i błędów”, „wzorców sprawdzonych” (zazwyczaj w warunkach innych niż aktualne i nadchodzące) i eliminacji poprzez śmierć słabszych, niedostosowanych (do nowych uwarunkowań życia);
• przekształcenia obecnej krótkowzrocznej ekonomiki, opartej na zasadzie „wzrostu kosztem otoczenia (społecznego lub przyrodniczego)”, w ekonomikę dalekowzroczną, elastyczną, opartą na kompleksowym rachunku korzyści i kosztów gospodarowania; uwzględniającym społeczne i przyrodnicze składniki oraz na zasadzie „rozwoju razem z otoczeniem (społecznym i przyrodniczym)”.
Powyższe wymogi trwałego rozwoju nabierają szczególnej wagi wobec nadchodzącego powiększenia Unii Europejskiej. Skutkiem tego będzie wzrost jej bezwładności. Powodzenie integracji wymaga pilnego usprawnienia mechanizmów wielopoziomowego zarządzania rozwojem tej międzynarodowej wspólnoty, m.in. zwiększenia jej dalekowzroczności i elastyczności.
II MIĘDZYNARODOWE UWARUNKOWANIA TRWAŁEGO ROZWOJU POLSKI
Przezwyciężenie kryzysu globalnego i doprowadzenie do trwałego rozwoju Polski wymaga nie tylko międzynarodowej, lecz także ogólnoświatowej współpracy.
Jej podstawą powinno być uznanie, iż:
• kontynuacją metody darwinizmu społecznego nie można przezwyciężyć kryzysu globalnego;
• opanowanie zdolności trwałego rozwoju wymaga wbudowania w światowy system społeczno-gospodarczy mechanizmów jego dalekowzroczności i elastyczności (feed forward), oraz zmiany obecnego egoistycznego systemu wartościowania następstw polityki na ekohumanistyczny.
Ekohumanizm, to partnerskie współdziałanie dla dobra wspólnego – wszystkich ludzi (bogatych i biednych, społeczności wysoko rozwiniętych i w rozwoju opóźnionych), ich następców oraz środowiska przyrodniczego – powszechnie wspomagane nauką i wysoką techniką (jest to zgodne z „Deklaracją z Rio” – 1992).
W ślad za tym należy doprowadzić do utworzenia, działającego na zasadzie pomocniczości, profesjonalnego Światowego Centrum Strategii Trwałego Rozwoju, o zasięgu dalekowzroczności rzędu 100 lat. Głównym i dalekosiężnym zadaniem Centrum powinno być dokonanie takiej zmiany wzorców produkcji i konsumpcji, która umożliwi osiągnięcie stanu symbiozy w stosunkach międzyludzkich oraz w układzie: człowiek – przyroda.
Zadaniem pierwszoplanowym Centrum powinno być utworzenie powszechnie dostępnego światowego systemu przewidywania i wymiernego wartościowania skutków ludzkich działań i innych zmian w uwarunkowaniach życia ludzi i przyrody. Etapem pierwszym tego informacyjnego przedsięwzięcia powinno być stworzenie światowego systemu prognozowania ostrzegawczego. Można przy tym wykorzystać już istniejące metody prognostyczne, m.in. „dynamiki systemów” Forrestera – Meadowsa, dalej rozwijane i sukcesywnie przenoszone na niższe poziomy organizacji światowej społeczności (ugrupowania państw, państwa, regiony, lokalne społeczności i in.).
System ten umożliwi monitorowanie i ocenianie zmian w jakości procesu życia światowej (i lokalnych) społeczności. W przypadku stwierdzania, iż rozwój ulega przyhamowaniu, można będzie z odpowiednim wyprzedzeniem przygotowywać restrukturyzację danej społeczności niezbędną dla jego podtrzymania.
Ponadto realizacja tego pierwszego etapu budowy informacyjnych podstaw trwałego rozwoju radykalnie przyczyni się do usprawnienia rozwoju nauki i techniki. Podczas prognozowania będą ujawniały się braki niezbędnej wiedzy. W wyniku prognoz ostrzegawczych będą poznawane różnorodne potencjalne zagrożenia dla uniknięcia których konieczny będzie odpowiedni rozwój techniki.
III POLSKIE PRZEDSIĘWZIĘCIA NA RZECZ TRWAŁEGO ROZWOJU
POLSKI I ŚWIATA
Programem działań dotyczącym trwałego rozwoju Polski należy objąć m.in.:
• wystąpienie z inicjatywą utworzenia Światowego Centrum Strategii Trwałego Rozwoju, adresowaną do Światowego Szczytu na rzecz Społeczeństwa Informacyjnego (Genewa, grudzień 2003);
• doprowadzenie do podjęcia również w ramach Unii Europejskiej programu budowy informacyjnych podstaw trwałego rozwoju;
• przekształcenie GUS w Główny Urząd Statystyki i Prognozowania Ostrzegawczego (GUSiPO) z powierzeniem mu roli wiodącej w upowszechnianiu w Polsce omawianych metod prognozowania oraz utworzenie np. przy GUSiPO Instytutu Metod Prognozowania Ostrzegawczego;
• utworzenie przy Prezydencie RP Rady do spraw Strategii Trwałego Rozwoju Polski (o horyzoncie pięćdziesięcioletnim).
• przekształcenie Senatu w Izbę Strategii Trwałego Rozwoju Polski, z okresową zastępowalnością 1/3 senatorów.
Uzasadnienie powyższych tez na stronach Klubu Twórców Ekorozwoju http://www.psl.org.pl/kte/

Lesław Michnowski
Przewodniczący Klubu Twórców Ekorozwoju przy
Ludowym Towarzystwie Naukowo-Kulturalnym
Al. 3 Maja 2 m. 164
00-391 Warszawa
tel. 22/7681019
e-mail: kte@psl.org.pl