„ŻYJĄCE RZEKI TO INWESTYCJA W PRZYSZŁOŚĆ POLSKI”

IRENEUSZ CHOJNACKI –
WYSTĄPIENIE NA KONFERENCJI PRASOWEJ

Szanowni Państwo,
Chciałbym byście Państwo wyobrazili sobie Polskę jako żywy organizm z sercem, rozległą siecią tętnic i żył. Pomyślcie teraz przez chwilę o naszych rzekach jako o naczyniach krwionośnych tego wielkiego organizmu. Dostarczają one wody wszystkim organom – czyli miastom, przemysłowi i rolnictwu. Zabierają one zanieczyszczenia – wciąż jeszcze zbyt wiele zanieczyszczeń. Pracujemy jednak nad tym, aby to zmienić. Obszary zalewowe tych rzek działają jak nasze nerki, filtrują zanieczyszczenia z terenu Polski, a ponadto, właśnie one chronią nas przed powodziami.

Do najważniejszych rzek polskich o wciąż dobrze zachowanych cechach naturalności należą: Wisła, Odra, Bug i Warta. Poza tym mamy w Polsce setki mniejszych rzek o charakterze zbliżonym do naturalnego, takie jak Biebrza i Narew. 40% granic Polski jest „wilgotnych” – mamy na nich takie rzeki jak: Odrę, Nysę Łużycką i Bug. Cała polska sieć rzeczna ma ponad 100 000 km długości.

Wisła jest „ekologicznym kręgosłupem” Polski, a ponadto stanowi jeden z najważniejszych korytarzy ekologicznych Europy (np. dla ryb i ptaków). Jest jedyną wielką rzeką w Europie Środkowej z dobrze zachowaną naturalną dynamiką koryta w większej części swego biegu. Ochrona Wisły została uznana za priorytet międzynarodowy (proponuje się objąć ochroną Dolinę Wisły Środkowej jako obszar wilgotny o znaczeniu międzynarodowym wg konwencji Ramsar). Zlewnia Wisły obejmuje 56% terytorium Polski. Jest to druga co do wielkości rzeka wpadająca do Bałtyku. WWF opracowuje właśnie kompleksowy program ochrony dla całej doliny Wisły. Jego celem jest ochrona walorów przyrodniczych i ustanowienie sieci obszarów chronionych. We współpracy z ogólnoświatową kampanią WWF „Żyjące wody” opracowujemy obecnie modelowe podejście w skali całej zlewni, które ma umożliwić kompleksowe rozwiązywanie problemów zasobów wodnych, jakości wód i ochrony przeciwpowodziowej. W ramach programu będziemy wspierali projekty proekologiczne, które przyniosą korzyści społecznościom lokalnym.

W dolinie Odry (Czechy, Polska i Niemcy) zachowały się do dziś jedne z ostatnich fragmentów lasów łęgowych w Europie. Wraz z partnerami w Polsce i w Niemczech WWF doprowadził w ostatnich latach do ustanowienia 70 000 ha nowych obszarów chronionych.

Setki map przedstawiających transgraniczne koncepcje planowania krajobrazu na obszarze 11 000 km2 zostały wręczone ministerstwom, urzędom wojewódzkim i marszałkowskim oraz gminom i powiatom. Przeprowadzone zostały praktyczne projekty w dziedzinie turystyki ekologicznej, rolnictwa i ekologicznego leśnictwa. W ciągu najbliższych dwóch miesięcy zostanie opublikowany atlas terenów zalewowych całej doliny Odry. Będzie on podstawą do planowania ekologicznej ochrony przeciwpowodziowej.

Torfowiska niskie w dolinie rzeki Biebrzy należą do największych i najlepiej zachowanych naturalnych obszarów wodno-błotnych związanych z europejskimi rzekami nizinnymi. Stąd uznaje się je za „wzorzec” dla tych, którzy usiłują renaturyzować – odtwarzać tereny uprzednio przekształcone-zdegradowane. Na obszarze Bagien Biebrzańskich WWF podejmuje prace mające na celu restytucję torfowisk, rozwój proekologicznej turystyki i wspieranie współpracy między wszystkimi partnerami w regionie.

My, Polacy jesteśmy w posiadaniu wielkich bogactw przyrody – tego rodzaju bogactwa, który Europa Zachodnia w dużej mierze już utraciła. Większość wielkich rzek w Europie została całkowicie zniszczona, skanalizowana, poprzegradzana tamami, odcięta od swoich terenów zalewowych i zanieczyszczona. Społeczeństwa zachodnie płacą ogromną cenę za te zmiany. Mamy szansę wyciągnąć wnioski z tej przykrej lekcji. Czy ją wykorzystamy?

Chciałbym teraz przedstawić Państwu osobę wybitną, profesora Ruuda Lubbersa. Przez 12 lat był on premierem Holandii, a obecnie jest Prezesem Światowego Funduszu na Rzecz Przyrody WWF. Proszę pana profesora Lubbersa.