Zielone Brygady nr 9 (111), 1-15 maja 1998
20-21.6.98 w Warszawie odbył się IV Krajowy Zjazd Forum Ekologicznego UW. Wzięło w nim udział blisko 100 osób z kilkudziesięciu województw. Zjazd uchwalił program Forum Ekologicznego na l. 1998-2002, regulamin działania Forum, strategię działania na l. 1998-2002 oraz wybrał nowe władze. Wynikiem prac na zjeździe było uchwalenie kilku stanowisk politycznych.
Przewodniczącym Forum Ekologicznego UW został ponownie wybrany Maciej Kozakiewicz z Łodzi. Dziewięcioosobowy Zarząd Krajowy Forum Ekologicznego tworzą ponadto:
Przewodniczącym Krajowej Komisji Rewizyjnej został Tomasz Sakowski z Warszawy.
W nowo wybranym zarządzie znajdują się
4 osoby współtworzące Wyborczą Koalicję
Liderów Ekologicznych, popierającą UW w ostatnich
wyborach parlamentarnych.
Uchwały IV Krajowego Zjazdu Forum Ekologicznego Unii Wolności
Forum Ekologiczne UW apeluje do władz UW o podjęcie aktywnej polityki informacyjnej w istotnych dla Polski kwestiach ekologicznych.
Zawarta w programie naszej partii zasada zrównoważonego rozwoju w praktyce bywa często łamana. Prowadzi to niekiedy do poważnych zagrożeń dla środowiska przyrodniczego. FE UW, starając się aktywnie przeciwdziałać tym zagrożeniom, odczuwa jednocześnie potrzebę wsparcia swych wysiłków przez najwyższe autorytety naszej partii.
Sądzimy, że zdecydowany i jednoznaczny głos przywódców UW w takich kwestiach jak rewizja polityki transportowej państwa czy ochrona całej Puszczy Białowieskiej jest potrzebny zarówno Polsce, jak i naszej partii.
Lasy polskie stanowią bogactwo całego narodu i spełniają wielorakie funkcje. Najważniejsze z nich to: stabilizowanie klimatu, tworzenie zasobów wodnych, ochrona bioróżnorodności, dostarczanie tlenu i usuwanie najważniejszego z gazów szklarniowych - dwutlenku węgla. Oprócz tego stanowią zaplecze dla rekreacji i wypoczynku i spełniają ważną, aczkolwiek malejącą rolę gospodarczą. Aby lasy dobrze spełniały te wszystkie funkcje, konieczna jest ich maksymalna integralność terytorialna i utrzymanie jednego ośrodka koordynacji i zarządzania lasami.
Potraktowanie przez Ministerstwo Skarbu Państwa lasów polskich jako mienia de facto mu zbędnego i zamiar - w ramach prywatyzacji - przekazania ich tytułem ekwiwalentu za mienie utracone świadczy o niepokojącej tendencji obecnego kierownictwa tego resortu do zawężania roli lasów do funkcji czysto utylitarnych, z pominięciem ich wartości jako szczególnego dobra narodowego, mającego służyć także przyszłym pokoleniom. Naszym zdaniem tego rodzaju zamysł nie jest do pogodzenia z długofalową polityką ekologiczną państwa i koncepcją ekorozwoju naszego kraju. Postulujemy jednocześnie wprowadzenie do statutu przedsiębiorstwa Lasy Państwowe takich zmian, które pozwoliłyby na poddanie go większej kontroli społecznej m.in. poprzez powołanie statutowych ciał: Rady Naukowej i Rady Nadzorczej.
W ostatnim czasie zwiększa się w Polsce ilość ostrych konfliktów społecznych o podłożu ekologiczno-przestrzennym (np. protest przeciw budowie autostrady przez Górę Św. Anny, kilkanaście ekologicznych konfliktów lokalizacyjnych w Warszawie itp.). Konflikty te są często skutkiem łamania zasad ekorozwoju.
Uważamy, że rozwój gospodarczy kraju nie musi być sprzeczny z wartościami ekologicznymi. Aby jednak w praktyce minimalizować niebezpieczeństwo takich sprzeczności, partia nasza powinna aktywnie włączać się w procesy wczesnego ostrzegania i rozwiązywania tego typu konfliktów ekologiczno-społecznych, przede wszystkim poprzez mediacyjne działania i negocjacje na właściwych szczeblach administracji rządowej i samorządowej.
Parki narodowe stanowią najwyższą formę ochrony przyrody. Aby w dobie intensywnych przemian politycznych i gospodarczych zachodzących w naszym kraju nie stracić bezpowrotnie najcenniejszych elementów naszego dziedzictwa przyrodniczego, należy objąć je ochroną w postaci parków narodowych.
Forum Ekologiczne UW zwraca się do przedstawicieli UW w rządzie RP o realizację deklaracji wyborczych naszej partii i - co za tym idzie - jak najszybsze objęcie ochroną w formie parku narodowego całego obszaru Puszczy Białowieskiej oraz powołanie Parków Narodowych: Turnickiego i Mazurskiego.
Jednocześnie zwracamy się do ministra finansów o zarezerwowanie w budżecie na przyszły rok środków finansowych na powołanie (poszerzenie) tych parków oraz działania osłonowe, wspierające programy ekorozwoju gmin tworzących parki i ich otulinę.
Szczególnie apelujemy o natychmiastowe wstrzymanie wycinki drzew na terenie Puszczy Białowieskiej i poszerzenie granic Białowieskiego Parku Narodowego na obszar całej Puszczy (ostatniego naturalnego lasu nizinnego w Europie).
Żywimy nadzieję, że Przewodniczący naszej partii - prof. Leszek Balcerowicz osobiście zaangażuje się w realizację tego postulatu, zgłaszanego od lat przez polskie i zagraniczne organizacje ekologiczne, elity intelektualne i kulturalne (m.in. Czesława Miłosza i Jerzego Giedroycia) oraz popieranego przez zdecydowaną większość naszego społeczeństwa.
Forum Ekologiczne UW uważa, iż najwyższa już pora skończyć z kilkuletnim mówieniem o utworzeniu nowych parków. MOŚZNiL i rząd koalicji AWS-UW, zwlekając z podjęciem decyzji w tej sprawie, narażają się na kompromitację w oczach krajowej i zagranicznej opinii publicznej.
Forum Ekologiczne UW opowiada się za niezwiększaniem ogólnych obciążeń podatkowych obywateli. Uważamy natomiast, że konieczna jest zmiana struktury obecnych podatków zmniejszająca obciążenie pracy a zwiększająca obciążenie podatkami lub opłatami surowców naturalnych i zasobów przyrodniczych. Reforma taka ma wymiar społeczny i proekologiczny. Będzie prowadziła do zmniejszenia bezrobocia (obniżenie kosztów pracy) oraz zwiększenia oszczędności i racjonalnego wykorzystania surowców.
Opowiadamy się za wprowadzeniem nowych instrumentów rynkowych w ochronie środowiska: opłat produktowych, depozytów ekologicznych oraz handlu emisjami.
Wyrażamy przekonanie, iż mechanizmy ekonomiczne stanowią najskuteczniejsze wsparcie dla realizacji konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju poprzez włączenie kosztów zewnętrznych degradacji środowiska i zdrowia ludzi do rachunku ekonomicznego działalności człowieka.
Rolnictwo ekologiczne jest przyjazne środowisku - przez niestosowanie chemicznych środków ochrony roślin i nawozów sztucznych wpływa pozytywnie na stan wód, gleby oraz jakość uprawianych roślin i hodowanych zwierząt. Produkty przechowywane są w opakowaniach z naturalnych surowców, dających się łatwo przetwarzać. Często postrzegane jako zacofane, przestarzałe, nienowoczesne, w rzeczywistości wymaga wysokiego poziomu wiedzy oraz umożliwia stosowanie najnowszych technologii. Sprzyja ono wielofunkcyjnemu rozwojowi wsi, przyczynia się do powstania małych zakładów przetwórczych wytwarzających produkty według tradycyjnych receptur.
Dalszy rozwój rolnictwa ekologicznego napotyka na bariery, które nie są możliwe do pokonania bez ingerencji państwa. Podstawową przyczyną jest brak jakiegokolwiek unormowania prawnego dotyczącego rolnictwa ekologicznego. W szczególności zachodzi konieczność uregulowania systemu atestacji gospodarstw i certyfikacji produktów ekologicznych oraz oznakowania i reklamy takich produktów. Ma to znaczenie nie tylko z punktu widzenia ochrony praw rolnika ekologicznego, ale i ochrony praw konsumenta. Skandaliczna była polityka ministrów rolnictwa i gospodarki żywnościowej, którzy przez ostatnie 8 lat nie doprowadzili do powstania jakiegokolwiek aktu prawnego dotyczącego rolnictwa ekologicznego. Wzywamy obecnego ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej do przyspieszenia prac nad ustawą o rolnictwie ekologicznym.
Ostatni dramatyczny protest w obronie przyrody Parku Krajobrazowego na Górze Św. Anny przed budową autostrady to symboliczny konflikt dwóch światów, dwóch rodzajów myślenia o postępie i rozwoju ludzkości, także w naszym kraju.
Protest młodzieży przeciwko przejściu autostrady przez tereny uprzednio chronione stanowi dla nas wszystkich swego rodzaju memento, które dotarło do nas w pełni dzięki ich akcji. Przecięcie pasmem autostrady Góry Św. Anny - jedynego w regionie wypiętrzenia, miejsca o dużej wartości przyrodniczej, historycznej i religijnej - jest przykładem błędnej u podstaw polityki lokalizacji autostrad i ciosem w narodową tradycję i kulturę polskiego Śląska.
Pod Górą Św. Anny, mimo wygrania bitwy o beton, nastąpiła ostateczna klęska programu budowy autostrad jako remedium na rażące problemy transportowe kraju.
W ciągu blisko 4 lat trwania programu wybudowano zaledwie kilka kilometrów nowych autostrad. Obecnie okazało się, że cały plan budowy autostrad z pieniędzy prywatnych koncesjonariuszy zawalił się i wyciąga się rękę po nasze podatki - po środki publiczne. Ta sytuacja wskazuje także na dramatyczny brak polityki transportowej w Polsce. Starano się nam wmówić, że wszystkie nasze problemy transportowe rozwiążą autostrady płatne. Tymczasem miasta stały się zakorkowanymi komorami gazowymi. Rocznie ginie na drogach małe miasto wielkości 7 tys. ludzi, a średnio 70 tys. rannych ląduje w szpitalu.
W centrum Warszawy ostatnie badania wpływu spalin samochodowych wskazują na wielokrotne przekroczenia dopuszczalnych stężeń substancji rakotwórczych i mutagennych. Podobna sytuacja ma miejsce w wielu innych aglomeracjach.
Uważamy, że państwo zobowiązane jest do rozwoju proekologicznej infrastruktury transportowej i prowadzenia polityki transportowej minimalizującej negatywne wpływy na środowisko i zdrowie ludzi.
Polityka proekologiczna w zakresie transportu musi wychodzić z założenia ograniczonej pojemności środowiska i przestrzeni dla człowieka, zapewniając sprawne, bezpieczne i ekonomiczne przemieszczanie osób i towarów, a również uwzględniać zdrowie obywateli i dziedzictwo kulturowe narodu. Taka polityka powinna się kierować następującymi wytycznymi:
Nowelizacja ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska obowiązująca od stycznia '98 nałożyła na wojewodów konieczność powoływania i odwoływania członków Rad Nadzorczych WFOŚiGW, zgodnie z kryteriami określonymi niniejszą ustawą.
Niestety, niektórzy wojewodowie przy konstruowaniu składów
Rad Nadzorczych łamią prawo, powołując pod
hasłem: "eksperci z zakresu ochrony środowiska
lub gospodarki wodnej" osoby nie spełniające tych
kryteriów. W związku z powyższym Zjazd Krajowy
Forum Ekologicznego UW zobowiązuje Zarząd Forum Ekologicznego
do wystąpienia do Prezesa Rady Ministrów (wykorzystując
ustawę z 22.3.90 o terenowych organach rządowej administracji
ogólnej, art. 44) o uchylenie wszystkich zarządzeń
wojewodów, którymi przy powoływaniu członków
Rad Nadzorczych WFOŚiGW złamali ustawę o ochronie
i kształtowaniu środowiska.
Program Forum Ekologicznego UW na l. 1998-2002
Polityka gospodarcza państw ukierunkowana włącznie na osiągnięcie najwyższego poziomu konsumpcji materialnej, nie licząca się z długofalowymi konsekwencjami dla środowiska i człowieka jest już obecnie nie do przyjęcia.
Dlatego też ekorozwój musi stanowić podstawę rozwoju społecznego i gospodarczego.*)
Konieczna jest weryfikacja podstawowych polityk państwa pod kątem ich zgodności z zasadami ekorozwoju (w szczególności dotyczy to: polityki transportowej, odpadowej, rolnej, energetycznej, przestrzennej, wodnej, edukacji i uczestnictwa społecznego).
Konieczne jest stworzenie zintegrowanego systemu obszarów chronionych i podniesienie obszaru parków narodowych do 2% powierzchni kraju (m.in. utworzenie Mazurskiego i Turnickiego Parku Narodowego oraz objęcie całego obszaru Puszczy Białowieskiej statusem parku narodowego). Postulujemy również stworzenie stref ochronnych wokół jezior i rzek. Wobec nie kontrolowanego rozwoju cywilizacyjnego niezbędne jest wzmocnienie ochrony prawnej parków miejskich. Konieczne jest uspołecznienie gospodarki leśnej, a także wprowadzenie moratorium na genetycznie zmodyfikowaną żywność. Niepokój budzą sprzeczne z prawem projekty organizowania masowych, komercyjnych imprez sportowych na terenach parków narodowych i innych obszarów cennych przyrodniczo.
Wyrażamy stanowczy sprzeciw wobec planów zorganizowania olimpiady w Tatrach.
Konieczna jest zmiana kierunku strumienia subwencji z dotowania zużycia energii i surowców nieodnawialnych na wspieranie proekologicznych zachowań producentów i konsumentów. W istniejącym systemie kar i opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska należy wprowadzić korelację pomiędzy wysokością opłaty a kosztem usunięcia danego zanieczyszczenia.
Należy obniżać koszty pracy poprzez stopniowe ograniczanie obciążeń socjalnych na rzecz zwiększania obciążeń podatkowych związanych ze zużyciem nieodnawialnych surowców i energii. Relacja pomiędzy tymi dwoma czynnikami produkcji - pracą i "środowiskiem" powinna zapewnić powstawanie produktywnych miejsc pracy oraz zwiększenie konkurencyjności gospodarki i ograniczenie zużycia "środowiska".
Polska posiada wyjątkowy system finansowania ochrony środowiska oparty na pozabudżetowych funduszach, który umożliwia stosunkowo wysoki poziom inwestycji proekologicznych - jednakże dla efektywnego wykorzystania tego systemu potrzebne jest:
Niezbędne jest przyjęcie polityki transportowej państwa zharmonizowanej z polityką ekologiczną. Winna ona zmierzać do zapobiegania tworzeniu sztucznych potrzeb przewozowych oraz do ponoszenia pełnych kosztów przez użytkowników.
Konieczne jest także równe traktowanie wszystkich środków transportu przy uwzględnieniu pełnych kosztów społecznych (zniszczenia środowiska, wypadków itd.). Zapewnienie takich warunków sprawi, że transport publiczny stanie się bardziej konkurencyjny od innych rodzajów transportu.
Elementem takiego systemu powinien być narzut ekologiczny od paliw, który stanowiłby ekwiwalent za straty powodowane przez zanieczyszczenia komunikacyjne. Narzut ten powinien być, podobnie jak "podatek drogowy", elementem ceny paliwa.
Postulujemy również wprowadzenie proekologicznych rozwiązań transportowych w miastach (płatne miejsca postojowe w centrach miast, wydzielone pasy dla komunikacji publicznej, strefy pieszo-rowerowe itp.).
Decyzja o budowie autostrad w Polsce została podjęta bez wcześniejszego opracowania i przyjęcia polityki transportowej państwa. W związku z tym należy zweryfikować program rozwoju drogownictwa.
Sprzeciwiamy się budowie autostrad płatnych z naszych podatków uważając, że środki publiczne powinny być angażowane przede wszystkim w budowę obwodnic oraz modernizację istniejących dróg. Budowa na pewnych odcinkach dodatkowych pasów ruchu będzie łatwiejsza, znacznie tańsza oraz mniej konfliktogenna od budowy autostrad. Przygotowana przez ruch ekologiczny alternatywna polityka transportowa może służyć jako podstawa do stworzenia zrównoważonej polityki transportowej.
Konieczne jest stworzenie zintegrowanego systemu gospodarki odpadami opartego na opłacalności niewytwarzania odpadów, promocji wielokrotnego użycia i recyklingu oraz zasadzie odpowiedzialności producenta za wytworzone produkty, gdy tracą one swoje cechy użytkowe i stają się odpadami.
Uważamy, iż zgodnie ze strategią postępowania z odpadami w Unii Europejskiej pierwszym krokiem powinna być prewencja, czyli działanie na rzecz zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń i odpadów. Kolejne kroki to segregacja odpadów i gospodarcze ich wykorzystanie w procesach produkcji. Na końcu tego procesu znajduje się składowanie pozostałości, w tym kompostowanie lub termiczne wykorzystanie (spalenie) odpadów. Te ostatnie metody są najbardziej skomplikowane technicznie i najczęściej najdroższe. Powodują również nowe problemy ekologiczne, na przykład powstawanie wysokotoksycznych pyłów i popiołów w procesie spalania.
Uważamy, iż nie można "wyjmować" spalarni z całego procesu zintegrowanej gospodarki odpadami w danym regionie. Budowa spalarni może być, ale wcale nie musi, elementem końcowym kompleksowego rozwiązania gospodarki odpadami komunalnymi lub przemysłowymi. Opowiadamy się za rzetelnymi analizami ekonomicznymi takich rozwiązań, obejmującymi oceny oddziaływania na środowisko oraz analizy ekonomiczno-ekologiczne alternatywnych sposobów unieszkodliwiania odpadów.
Proponujemy utrzymanie i rozwój przyjaznej środowisku struktury polskiego rolnictwa, opartej na gospodarstwie rodzinnym i promocję tego typu struktury w Unii Europejskiej. Postulujemy zaprzestanie dopłat do paliwa i nawozów sztucznych/pestycydów. Postulujemy uregulowanie prawne sytuacji rolnictwa ekologicznego oraz wprowadzenie dopłat na przekształcanie gospodarstw konwencjonalnych na ekologiczne. Oczekujemy zrównania szans w dostępie do rolniczych kredytów preferencyjnych przez rolników ekologicznych. W negocjacjach z UE polskie rolnictwo powinno zapewnić sobie możliwość rozwoju rolnictwa ekologicznego, podobnie jak to uczyniły nowo przyjęte kraje UE: Austria, Szwecja, Finlandia.
Politykę energetyczną należy oprzeć na efektywnym wykorzystaniu energii i zróżnicowaniu źródeł jej wytwarzania, wsparciu rozwoju i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Konieczne jest kompleksowe wsparcie dla działań pozwalających na uzyskanie oszczędności w konsumpcji energii, m.in. w sektorze komunalno-bytowym, jak i w przemyśle, np. poprzez preferencyjne ulgi podatkowe. Niezbędne jest opracowanie polityki państwa w zakresie energii odnawialnej, uwzględniającej m.in. wprowadzenie mechanizmów finansowych pozwalających na opłacalność zakupów tej energii.
Właściwie prowadzona polityka przestrzenna warunkuje zrównoważoną politykę transportową, surowcową, przemysłową itp. Polityka przestrzenna jako jeden z najważniejszych instrumentów ekorozwoju powinna być zintegrowana i koordynowana przez resort ochrony środowiska. W ramach tej polityki należy dążyć do dekoncentracji miast - zapewniającej uspokojenie ruchu samochodowego, promocję komunikacji zbiorowej oraz ruchu pieszego i rowerowego. Należy dążyć do oparcia rozwoju gospodarczego i społecznego o lokalne zasoby ludzkie i przyrodnicze.
Nasze postulaty to:
Konieczny jest większy udział społeczeństwa (w tym organizacji pozarządowych) przy tworzeniu różnych polityk w państwie. Ma to olbrzymie znaczenie także dla skuteczności wprowadzenia tych polityk w życie.
Uważamy, że edukacja ekologiczna, zwłaszcza prowadzona wśród młodzieży, jest warunkiem właściwej realizacji polityki ekologicznej państwa.
*) Pojęcie "ekorozwoju" w brzmieniu zapisanym w projekcie Ustawy o zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz o zmianie niektórych ustaw. Art. 3 pkt 3a: ekorozwój - rozumie się przez to taki zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy, w którym w celu równoważenia szans w dostępie do środowiska dla poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli, zarówno współczesnego jak i przyszłych pokoleń, następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych.