Zielone Brygady nr 11 (113), 1-15 czerwca 1998
Każdemu Śląsk kojarzy się z kopalniami, olbrzymimi miastami pełnymi samochodów, przemysłem ciężkim, zanieczyszczeniami, hałdami i zdewastowanym terenem. I słusznie. Ale Śląsk to nie tylko brudne miasta, szkody górnicze i księżycowy krajobraz wokoło. To także lasy, rezerwaty przyrody (np. Ochojecki, Łęższczok, Murckowski itd.), stawy, wrzosowiska. To wszystko naprawdę można jeszcze znaleźć na Górnym Śląsku. I póki możemy poszczycić się takowym bogactwem przyrodniczym, musimy je chronić.
Wiele razy próbowano stworzyć na terenie Śląska ostoję przyrody - ogród botaniczny. Jednak za każdym razem projekty natrafiały na przeszkody, które okazywały się nie do pokonania. Aż w końcu kolejna próba okazała się być pomyślna - prace nad utworzeniem ogrodu botanicznego na Śląsku ruszyły pełną parą. A oto ich historia.
W marcu '97 odbyło się spotkanie dotyczące utworzenia w województwie katowickim Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego (GOB). Teren pod planowany ogród obejmuje malownicze i bogate przyrodniczo ziemie dzielnicy Mikołowa - Mokre. Byłby to największy ogród botaniczny w Polsce.
5.6.97 odbyło się pierwsze oficjalne zebranie, na którym ukonstytuował się Zarząd Towarzystwa na rzecz Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego.
( )
Towarzystwo zostało zarejestrowane prawnie 9.6.97, a siedzibą jego władz stało się miasto Mikołów. W Statucie Towarzystwa na rzecz Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego określono cele i środki działania, prawa i obowiązki członków oraz władz Towarzystwa. Głównymi celami są: ( ) podejmowanie wszechstronnych inicjatyw na rzecz utworzenia, utrzymania i rozwoju regionalnego Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego, promowanie dziedzictwa przyrodniczego Śląska, uświadamianie społeczeństwu roli edukacyjnej i popularyzacyjnej ogrodów botanicznych oraz znaczenia roślinności w ograniczaniu zanieczyszczeń komunalnych i przemysłowych ( ).
Towarzystwo realizuje swój cel przez:
Towarzystwo prężnie się rozwija i nadal chętnie przyjmuje nowych członków. Członkiem rzeczywistym może zostać każdy, kto ukończył 16 lat, na podstawie pisemnej deklaracji. Członek rzeczywisty ma prawo udziału w obradach Walnego Zgromadzenia oraz prawo głosu. Można również zostać członkiem wspierającym - może to być osoba fizyczna lub prawna albo jednostka organizacyjna, która dla poparcia działalności Towarzystwa zadeklaruje stały wkład finansowy lub rzeczowy. 18.10.97 gmina Mikołów przystąpiła do Towarzystwa jako członek wspierający. ( )
Aby utworzyć taki ogród, potrzebny jest wielki wkład pracy oraz konieczne są fundusze. Uniwersytet Śląski, Polska Akademia Nauk, Śląska Akademia Medyczna prowadzą rozmowy w celu nawiązania współpracy w tworzeniu międzyresortowego instytutu - Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego. W pierwszym etapie PAN utworzy na tym obszarze swoją pracownię naukową - Samodzielną Pracownię Zachowania Bioróżnorodności Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie; natomiast UŚ będzie prowadził tam zajęcia dydaktyczne. Nie jest możliwe otwarcie od razu GOB-u, dlatego przez 3-4 lata istnieć będzie pracownia, do której przypisane zostaną ziemie mające wejść w skład ogrodu. Oczywiście aby on w ogóle zaistniał, konieczne było zdobycie ziemi pod jego budowę. Wiele osób i organizacji służyło pomocą w tej sprawie. Przede wszystkim miasto Mikołów - wiceburmistrz M. Sworzeń, Rada i Urząd Gminy. Dzięki nim nastąpiły i następują zmiany planu zagospodarowania przestrzennego, obejmujące ponad 600 ha. Na ten cel gmina obiecała przeznaczyć część środków własnych.
( ) Członkowie Towarzystwa zarazili ideą powstania ogrodu botanicznego wiele osób, do których zwracali się z prośbą o pomoc. Jedni przyjmowali to z większym, jedni z mniejszym entuzjazmem, ale każdy pomagał i za to wsparcie serdecznie dziękujemy. Bez pozytywnego nastawienia do ratowania przyrody, bez zaangażowania we wspólny cel, jakim jest tworzenie Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego, nie wiadomo jak sprawy potoczyłyby się. Obecnie uruchomiono procedurę przejmowania części terenów przez PAN na cele ogrodu.
W listopadzie '97 działania na rzecz ogrodu uzyskały poparcie Sejmiku Samorządowego woj. katowickiego, który wyraził uznanie za podjętą inicjatywę tworzenia GOB-u, uznając planowany teren za mający szczególne walory przyrodnicze, a sam ogród za ważny dla środowiska i społeczeństwa. Wyrażając swe poparcie, zastępca przewodniczącego Komisji Sejmiku - J. Rzymełka pisał: ( ) Utworzenie w naszym antropogenicznie przekształconym środowisku naturalnym ogrodu botanicznego uznaję za potrzebne, uzasadnione i oczekiwane przez społeczeństwo ( ).
Zorganizowano wizję lokalną na terenie przeznaczonym pod GOB. W tym spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele PAN-u, członkowie Towarzystwa, przedstawiciele UŚ. Zatwierdzono wstępny projekt ogrodu, który zmierza do zachowania unikalnego, a utrzymanego dotąd dziedzictwa przyrodniczego naszego regionu, w którym zachowały się rzadkie w skali europejskiej siedliska i gatunki roślin i zwierząt. Na obszarze tym występuje 120 gatunków zwierząt chronionych oraz 30 gatunków roślin będących również pod ochroną. Ich dalsza ochrona jest możliwa w strukturach dużego ogrodu.
A oto, jakie kolekcje roślinne są planowane na terenie przyszłego ogrodu botanicznego, z uwzględnieniem walorów siedlisk naturalnych:
1. Ogrody skalne i wapienniki.
2. Kolekcje roślin ozdobnych np. róż, różaneczników, bzów.
3. Arboretum.
4. Herbarium.
5. Poletka doświadczalne.
6. Kolekcje systematyczne i dydaktyczne:
7. Rośliny wodne i bagienne.
8. Rośliny terenów piaszczystych.
9. Ogrody świata,
10. Rezerwat Fiołkowa Góra.
11. Kolekcje specjalne:
Jak widać, oferta dla zwiedzających GOB będzie bogata, dlatego tym bardziej powinniśmy włączyć się w akcję tworzenia tego miejsca. Im szybciej ogród powstanie, tym więcej można będzie zrobić na jego terenie i tym szybciej społeczeństwo będzie mogło zobaczyć prawdziwe piękno naszego regionu. Ogród ma być placówką naukową, regionalnym centrum edukacji ekologicznej, centrum konferencyjnym, miejscem, w którym można by organizować wystawy ogrodnicze, a przede wszystkim ma chronić unikatowe elementy przyrody.
Na terenie przyszłego ogrodu botanicznego znajdują się ciekawe obiekty zabytkowe, jak liczne piece do wypalania wapienia i park przypałacowy wraz z resztkami parkanu. Do l. 60. XX w. istniał na terenie parku pałacyk myśliwski z zapleczem. Do dziś zachowały się fotografie i rysunki tegoż obiektu - członkowie Towarzystwa zdecydowali, iż dobrym pomysłem byłoby odbudowanie pałacyku, który pełniłby funkcję reprezentacyjną w ogrodzie i z pewnością byłby atrakcją dla spacerujących. W związku z tym w grudniu '97 zwrócono się do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach z prośbą o wydanie opinii i pomoc w rekonstrukcji pałacyku. Jak widać, Towarzystwo nie skupia się tylko na ratowaniu przyrody, ale także pragnie chronić zabytki kultury.
Kolejne kroki w kierunku utworzenia GOB-u to:
Wszystkich zainteresowanych projektem, pragnących dowiedzieć się czegoś więcej prosimy o kontakt:
Uniwersytet Śląski posiada ankiety członkowskie - serdecznie zapraszamy wszystkich chętnych, którzy chcieliby włączyć się w działania zmierzające do utworzenia Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego. Składka roczna wynosi 24 zł.
Zachęcamy do wspierania finansowego tej ostoi przyrody Śląska: każda złotówka może się przydać.
Śląsk jest obszarem silnie zdegradowanym - o tym nikogo nie trzeba przekonywać. Dlatego każdy powinien rozumieć, jak ważnym dla przyrody i ludzi jest każdy większy obszar zieleni, objęty ochroną, mający gwarancję, iż nie zostanie zmieniony w parking, stację benzynową czy ogromny supermarket. Włączmy się wszyscy w działanie na rzecz GOB-u - każda pomoc jest jednakowo ważna i za każde wsparcie gorąco dziękujemy.
Ł Opracowano dzięki pomocy pani mgr J. Szymanowskiej-Pułka i pana prof. W. Włocha.
Wieś Bobrzany położona jest między Szprotawą, Małomicami i Żaganiem (woj. zielonogórskie). W krajobrazie przeważają uprawy rolne i luźna zabudowa jednorodzinna. Mieszka tu przynajmniej 1000 osób.
Prowadzone w sierpniu '96 badania florystyczne na obszarze Bobrzan i okolic dały dosyć skromne wyniki. Duży wpływ na to miały takie czynniki, jak brak mapy i ograniczony czas pobytu na tym terenie. Pomimo wielu trudności odnalazłem tu stanowiska ciekawych przedstawicieli flory naczyniowej i zdecydowałem się na zestawienie ich w krótką notatkę. Wyniki badań w postaci listy stanowisk przedstawiam poniżej.
Informacje o stanowiskach poszczególnych gatunków roślin podano w następującej kolejności:
Ponadto w tekście zastosowano następujące skróty: CH - gatunek objęty ochroną całkowitą; CHCZ - gatunek podlegający częściowej ochronie prawnej.
1. Zanokcica murowa (Asplenium ruta-muraria).
Bobrzany, mury wiaduktu kolejowego; nielicznie (notowanie pochodzi z 1995 r.; według obserwacji z sierpnia '96 stanowisko zostało zniszczone w związku z renowacją i malowaniem mostu).
2. Konwalia majowa (Convallaria majalis) - CHCZ.
3. Kruszyna pospolita (Frangula alnus) - CHCZ.
Bobrzany, skraj niewielkiego lasu naprzeciw posesji P. Kasietczuków (?); pojedyncze okazy.
4. Bluszcz pospolity (Hedera helix) - CH.
5. Kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium) - CHCZ.
6. Miodunka ćma (Pulmonaria obscura).
Szprotawa, Sowiny, skraj cienistego lasu liściastego; nielicznie.
7. Rozchodnik wielki (Sedum maximum).
Pobocze szosy z Bobrzan do Szprotawy (droga nr 298); licznie.
8. Gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea).
Bobrzany, w okolicy Czarnego Stawu, płat lasu mieszanego; licznie.
9. Kalina koralowa (Viburnum opulus) - CHCZ.
Bobrzany, las między cmentarzem i linią kolejową, las mieszany; parę okazów.
10. Barwinek pospolity (Vinca minor) - CH.
Bobrzany, las między cmentarzem i linią kolejową, skraj lasu liściastego; niewielki płat.
AFRO sprzedaje również lektury, podręczniki i różne inne książki.
Informacja - adres, koperta, znaczki po 0,65 zł.
Gratisowe prezenty!