Zielone Brygady nr 11 (113), 1-15 czerwca 1998
Od ponad 5 lat ECEAT-Poland1) przy ścisłej współpracy z ECEAT-International z siedzibą w Holandii realizuje na terenie całej Polski projekt turystyki ekologicznej w gospodarstwach ekologicznych (czyli w gospodarstwach posiadających atest)2) lub w gospodarstwach będących w trakcie przestawiania się na ekologiczne metody produkcji (czyli starających się o taki atest).
Ta forma turystyki nie tylko pozwala ludziom z miasta wypoczywać w kontakcie z naturą i prawdziwym życiem wiejskim, ale właściwie zorganizowana i ugruntowana staje się potężną bronią w walce o zachowanie środowiska naturalnego naszego kraju. Główną ideą projektu jest promocja rolnictwa ekologicznego poprzez turystykę ekologiczną.
Na początku nazwaliśmy ten projekt "EAT", ponieważ "eat" w tłumaczeniu z języka angielskiego oznacza "jeść". Dalsze rozwinięcie tego 3-literowego skrótu dawało: "Eco-Agro-Tourism", by w końcu dotrzeć do sedna sprawy: "Ecological Agriculture and Tourism", czyli "Ekologiczne Rolnictwo i Turystyka". Nazwa ta wyjaśniała jednoznacznie, o jaką żywność nam chodzi i jak w przyjemny sposób (jako turysta) dowiedzieć się o sekretach produkcji tej żywności, jak również gdzie ją kupować. Była ona dla nas, inicjatorów projektu, dobrym odzwierciedleniem jego głównego celu, czyli promocji poprzez turystykę (a pośrednio żołądek turysty) żywności produkowanej metodami ekologicznymi. Połączenie gospodarstw produkujących żywność metodami ekologicznymi i turystycznie atrakcyjnych z możliwością wypoczynku w naturalnych warunkach jest obustronnie korzystne. Rolnika produkującego żywność metodami ekologicznymi wspiera finansowo, turystę natomiast uwalnia na jakiś czas od zdegradowanych warunków jego codziennego życia. Co ważniejsze, obie grupy (rolnicy i turyści) przyczyniają się w ten sposób do ochrony środowiska naturalnego zarówno poprzez sprzyjające mu rolnictwo, jak również ekologiczną formę turystyki. W dalszej konsekwencji dzisiejszy turysta staje się w przyszłości stałym konsumentem żywności produkowanej metodami ekologicznymi, nie tylko ze względu na jej walory smakowe, ale również zdrowotne. Z drugiej zaś strony wzrasta liczba gospodarstw zainteresowanych ekologicznymi metodami produkcji, zachęconych do tego możliwością uczestniczenia w projekcie turystyki ekologicznej realizowanym przez ECEAT-Poland (w woj. jeleniogórskim współrealizowałam w zeszłym roku projekt pt. "Promocja ekoturystyki w gospodarstwach rolnych na terenie Bilateralnego Rezerwatu Biosfery Karkonosze/Krkonose", w którego efekcie liczba gospodarstw zainteresowanych rolnictwem ekologicznym i ekologiczną turystyką wzrosła z 3 do 27).
Turystyka może być z jednej strony (wykorzystując jej aspekt edukacyjno-promocyjny) jednym z bardziej efektywnych narzędzi pomagającym rozwijać rynek zbytu żywności produkowanej metodami ekologicznymi, z drugiej zaś (ze względu na jej ekonomiczny aspekt) przyczyniać się do wzrostu liczby gospodarstw zainteresowanych ekologicznymi metodami produkcji. Wymaga to jednak jednoznacznego określenia formy aktywności i idei, którą ta aktywność promuje. Tak więc nazwa "EAT", którą przyjęliśmy początkowo dla naszego projektu, okazała się nie najlepsza. Powodowała ona, że łączono (i czasami, niestety, wciąż jeszcze się łączy) nasz projekt z agroturystyką/ekoargturystyką, która jest co prawda również formą turystyki w gospodarstwach wiejskich, lecz głównie w tych konwencjonalnych. A przecież to konwencjonalne (chemiczne) rolnictwo jest w dużym stopniu odpowiedzialne za skażenia środowiska, a żywność przez nie produkowana i oferowana konsumentom ma negatywny wpływ na ich zdrowie fizyczne i psychiczne. Agroturystyka jest również często promowana w domach położonych na wsi, które co prawda od strony formalnej mają status gospodarstwa rolnego (czyli właściciele posiadają ponad 1 ha ziemi), lecz ziemia leży odłogiem, a gospodarz korzysta tylko z ulg przysługujących mu z tytułu posiadania ziemi, nie dając w zamian społeczeństwu nic. Przyczynia się to do stwarzania fałszywego obrazu rolnictwa w Polsce i zaciemnia pozytywne zmiany, jakie wnoszą na polską wieś gospodarstwa ekologiczne. Z punktu widzenia zachowania polskich tradycji i kultury również zaznacza się wyraźna różnica pomiędzy gospodarstwami ekologicznymi a tzw. agroturystycznymi. Dla tych pierwszych podtrzymywanie tradycji i kultury to naturalny, codzienny sposób życia, dla drugich, najczęściej, oznacza to przygotowanie tradycyjnych "imprez" lub części pomieszczeń w tradycyjnym stylu, bo można to dobrze sprzedać.
ECEAT-Poland ma również w dużym stopniu różne od agroturystycznych tzw. kryteria i standardy. Są one podporządkowane międzynarodowym kryteriom opracowanym przez ECEAT-International na zlecenie rządu holenderskiego i Wspólnoty Europejskiej. Nie chodzi nam o kafelki w łazienkach, dywany i odpowiednią liczbę poprawnie ustawionych szafek w pokoju, lecz o utrzymanie typowej dla wiejskiego domu atmosfery (nie spotykanej już w tzw. wysoko rozwiniętych krajach) i inspirowanie ekologicznych inwestycji w gospodarstwie. Dlatego gospodarstwa współpracujące z ECEAT powinny przede wszystkim:
Zmieniliśmy więc nazwę projektu realizowanego przez ECEAT-Poland na nazwę: "Turystyka ekologiczna w gospodarstwach ekologicznych", aby była jednoznaczna i dobrze oddawała ideę, o którą walczymy (podobnie jak EKOLAND3) nie używa mocno nadużywanej nazwy "zdrowa żywność", lecz "żywność produkowana metodami ekologicznymi").
Co prawda, przy odrobinie szczęścia można i w stogu siana znaleźć igłę, ale przyznacie, że trudno. Podobnie wśród szerokiej oferty agroturystycznej ktoś szczególnie wrażliwy i cierpliwy może znaleźć ekologiczne gospodarstwa z atestem, ale trudno będzie przeciętnemu turyście odróżnić to gospodarstwo od innych agroturystycznych. Trudno więc promować ideę.
Sieć ECEAT obejmuje obecnie 23 kraje europejskie, ale to właśnie Polska ma w niej szczególną pozycję. Decyduje o tym struktura polskiej wsi (fakt istnienia ponad 2 mln małych rodzinnych gospodarstw), która daje dużą szansę na szybki wzrost liczby gospodarstw produkujących żywność metodami ekologicznymi, przyczynia się do utrzymania lokalnych tradycji i kultury oraz ciekawego pod względem turystycznym krajobrazu.
Konsekwentne realizowanie turystyki ekologicznej w gospodarstwach ekologicznych przez ECEAT-Poland owocuje wzrostem zainteresowania naszą ofertą ze względu na jej prawdziwość i unikalność zarówno ze strony turystów, jak i profesjonalnych biur turystycznych. Odzwierciedleniem tego są również wrażenia naszych gości:
( ) Jadąc tutaj nie spodziewaliśmy się tylu wrażeń i ciekawych dni. Dwa tygodnie upłynęły nam chyba najszybciej w życiu. Gospodarze stworzyli wspaniałą, ekologiczną, pełną radości i solidnej pracy enklawę, w której przebywanie uczy życia i cieszenia się nim. Życzliwy stosunek do wszystkich gości i szczere zaangażowanie wpływa uzdrawiająco na samopoczucie i komfort wypoczynku ( ).
( ) Gospodarze niezwykle sympatyczni, kwatera przytulna, obiady smaczne, a sama świadomość spożywania nie zatrutych ziemniaków czy mleka działa relaksująco, aż się nie chce wyjeżdżać po tych dwóch tygodniach ( ).
( ) Mieszkam na Śląsku, który jaki jest, każdy wie. Myślałam, że świat byłby piękny, gdyby nie ludzie, lecz po pobycie w gospodarstwie ekologicznym zmieniłam zdanie - ludzie też potrafią upiększyć ten świat ( ).
Zapraszam serdecznie gospodarzy produkujących żywność metodami ekologicznymi oraz tych, którzy chcą przestawić swoje gospodarstwa na takie metody do podjęcia współpracy z ECEAT-Poland. Zapraszam serdecznie wszystkich do spędzania wolnego czasu w ekoturystycznych gospodarstwach ECEAT-Poland; jest to niezapomniana przygoda.
1) ECEAT-Poland (Europejskie Centrum Rolnictwa Ekologicznego
i Turystyki oddział w Polsce
* 34-146
Stryszów 156) /2
0-33/10-96-80 - stowarzyszenie, którego głównym
celem jest wspieranie rolnictwa ekologicznego poprzez turystykę
ekologiczną w gospodarstwach. ECEAT-Poland dysponuje bazą
noclegową u ekorolników na terenie całej Polski.
Jest wyłącznym przedstawicielem fundacji ECEAT-International
z siedzibą w Amsterdamie. Współpracuje z innymi
krajami (Belgia, Bułgaria, Czechy, Niemcy, Austria, Estonia,
Francja, Grecja, Węgry, Holandia, Litwa, Łotwa, Portugalia,
Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwajcaria,
Irlandia, Włochy) należącymi do sieci ECEAT (European
Centre for ECO-Agro Tourism), dzięki czemu polscy rolnicy
goszczą zagranicznych turystów, a polscy turyści
mogą korzystać z bazy noclegowej tych krajów.
2) Gospodarstwa spełniające warunki środowiskowe i produkcyjne, czyli odpowiadające wymogom rolnictwa ekologicznego, uzyskują atest na produkty wytworzone w okresie objętym kontrolą. Atest jest wystawiany imiennie na osoby przyjmujące zobowiązanie do produkcji metodami ekologicznymi.
3) EKOLAND - Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi * Przysiek k. Torunia, 87-132 Pędzewo.