Konflikt o Górę Św. Anny, w którym już na początku władza i inwestor uciekli się do metod siłowych, to objaw szkodliwych swoistości obecnej polityki transportowej i polityki zagospodarowania przestrzennego. Charakteryzuje się ona, zwłaszcza w odniesieniu do lokalizacji autostrad:

• oczywistym zapóźnieniem rozwiązań koncepcyjno-projektowych, sprzecznych z osiągnięciami nauki i doświadczeniami światowymi;
• beztroską wobec nadrzędnych, często niepowtarzalnych wartości przyrodniczych, kulturowych i społecznych;
• łamaniem zasad polityki ekologicznej, kulturalnej, zdrowotnej, a także zasad właściwie rozumianego bezpieczeństwa, zdefiniowanych w konstytucji i innych aktach ustawodawczych, w dokumentach ONZ-etu, Unii Europejskiej;
• maksymalizacją kosztów rzeczowych, finansowych i społecznych;
• ukierunkowaniem jedynie na osiąganie doraźnych korzyści finansowo-materialnych przez wąskie grupy kapitału związane z budową i eksploatacją tego rodzaju szlaków transportowych.

Podstawowe, zgodne z tymi założeniami przesłanki polityki autostradowej wraz z propozycjami optymalnych rozwiązań alternatywnych znalazły wyraz w licznych publikacjach będących dorobkiem konferencji naukowych lub specjalistów indywidualnych. Można tu wymienić książki i inne publikacje:

• Trasa A-2 a ekosystem Warszawy południowej - materiały z konferencji w Centrum Onkologii w Warszawie, 1995 r.;
• Sieć autostrad w świetle wymogów bezpieczeństwa RP - materiały z sympozjum w Akademii Obrony Narodowej, 1996 r.;
• Konflikty wokół przebiegu autostrad w Polsce. Przypadek aglomeracji warszawskiej - materiały z konferencji w Komitecie Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk, 1997 r.;
• W trosce o Warszawę - materiały z konferencji w Centrum Onkologii, 1997 r.;
• prof. Stefan Kozłowski, W drodze do ekorozwoju, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997;
• Szanse i zagrożenia. Przegląd sektora transportu w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej, wydanie Polskiego Klubu Ekologicznego, Kraków 1997;
• Autostrady - drogi do… nikąd, Towarzystwo Ekologiczne "Ziemia Przede Wszystkim";
• Deklaracja Lanckorońska - ogłoszona 6.12.97 przez reprezentatywne polskie organizacje ekologiczne.

Postępowania tego rodzaju znamionują arogancję i zachętę do działań godzących w niezbędne zdrowiu, życiu i zrównoważonemu rozwojowi wartości nadrzędne. Jeżeli chodzi o Warszawę, mnożą się one tu jak przysłowiowe grzyby po deszczu. Są to - często także zachwalane jako "ekologiczne" - inwestycje mieszkaniowe i usługowe w strefach chronionych Skarpy Wiślanej, Jeziorka Imielińskiego i innych akwenów, nad Potokiem Służewskim (m.in. parkingi SM "Arbuzowa"), osiedla "Eko-Sękocin" czy "Patio". To ostatnie osiedle usytuowano na terenach rolniczych, a więc nie przeznaczonych pod budowę mieszkań. Ale - chyba w charakterze "odgromnika" przed krytyką - z domkiem dla szefa wydziału Naczelnego Sądu Administracyjnego, powołanego do osądzenia samowoli budowlanych! Oto kolejna metoda zabezpieczenia ze strony dewastatorów środowiska. Jeżeli dla inwestycji antyekologicznych nie wystarcza lansowanie haseł z przymiotnikiem "ekologiczne", to kupuje się dla ich osłony odpowiedniego "patrona" (który w przypadku ujawnienia afery miałby zamknąć buzię "krytykantom", a w razie zagrożenia udaje, iż nic mu nie było wiadomo o matactwach). Czyż nie są to kpiny z praworządności?

Przytoczone tu fragmentarycznie delikty i zamierzenia wyrażają, właściwą cywilizacji nierównowagi, tendencję do maksymalizacji za wszelką cenę korzyści finansowo-materialnych wąskich grup kapitałowych i związanych z nimi elementów skorumpowanych lub nacechowanych brakiem świadomości, kosztem nadrzędnych wartości publicznych. Skutkują one nieodwracalnymi szkodami dla zdrowia i życia ludzi, przyrody i kultury. Panoszenie się takich elementów ułatwia - często powodowane celowo - wytwarzanie chaosu, sprzeczności i kłótni, osłabiających ogniwa władzy samorządowej i państwowej oraz ruchu ekologicznego. Taki wniosek potwierdza analiza przytoczonych tu faktów, jak również bogate doświadczenia społecznych członków komisji ekologicznych z ubiegłej kadencji samorządu gminnego, m.in. na warszawskim Ursynowie.

Troska o jakość życia teraz i w przyszłości wymaga więc:

• osobowego, koncepcyjnego i organizacyjnego wzmocnienia tendencji budowy cywilizacji charakteryzującej się równowagą w stosunkach między ludźmi i w stosunkach ludzi z przyrodą;
• uskutecznienia działań ukierunkowanych na minimalizowanie i usuwanie ze struktur społecznych,^*) samorządowych i państwowych oraz z firm prywatnych elementów destrukcyjnych, dążących przede wszystkim do maksymalizacji osobistych i grupowych korzyści kosztem nadrzędnych wartości publicznych, i wyrządzających nieodwracalne szkody ludziom, przyrodzie i kulturze (powinien temu sprzyjać przepis nowego kodeksu karnego definiujący odpowiedzialność za spowodowanie katastrofy ekologicznej).

• przedsięwzięcia zmierzające do rychłej zmiany na proekologiczną polityki transportowej państwa (w tym - istotne zmiany w treści ustawy o autostradach płatnych);
• szybkie uformowanie i wprowadzenie w życie właściwych dla społeczeństwa demokratycznego i państwa prawa sposobów negocjacji społecznych (na wzór francuski?), służących korzystnemu z punktu widzenia ekorozwoju rozwiązywaniu konfliktów, a pierwszym przedmiotem negocjacji powinna być polityka transportowa, poczynając od sprzeczności w zakresie lokalizacji autostrad (brak takiej instytucji sprzyja samowoli często uciekającej się do matactw i użycia siły, skutkuje zaś postępującą dewastacją środowiska naturalnego i społecznego i ułatwia rozchodzenie się polityki deklarowanej z polityką realizowaną);
• poszukiwanie i właściwe spożytkowanie ludzi, koncepcji i organizacji służących potrzebom ekorozwoju we wszystkich dziedzinach życia;
• grupowanie i upodmiotawianie dla tych potrzeb środowisk społecznych, naukowych, samorządowych, parlamentarnych, biznesowych (m.in. przez ukazanie możliwości inwestowania w ochronę środowiska);
• formułowanie i wdrażanie założeń powszechnej edukacji ekologicznych, obejmującej wszystkie rodzaje i stopnie szkolnictwa (poczynając od starszych grup przedszkolnych), ośrodki opiniotwórcze (prasa, radio, telewizja, wydawnictwa), samorządy terytorialne, urzędy i instytucje państwowe (poczynając od Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej i działającej w jego strukturze Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad), spółdzielczość mieszkaniową, zakłady pracy i firmy należące do wszystkich form własności.

Stanisław Abramczyk
1.9.98

DARŁOWO

WARCINO, GM. KĘPICE

WOJ. KOSZALIŃSKIE

Bernard Konarski
rys. Jarosław Gach