SPRAWOZDANIE Z 7. SESJI
KOMISJI TRWAŁEGO ROZWOJU ONZ 19-30.4.99

Komisja Trwałego Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych swoje siódme posiedzenie poświęciła czterem tematom:

1. Rozwojowi turystyki w kategoriach ekorozwoju, czyli tzw. turystyce zrównoważonej (z ang. sustainable tourism).
2. Ochronie mórz i oceanów.
3. Produkcji i konsumpcji - jw. w kategoriach ekorozwoju.
4. Problemom rozwoju zrównoważonego małych krajów wyspiarskich.

Zgodnie z planem, najwięcej czasu poświęcono problematyce turystycznej, choć nie wydaje się, by problematyka ta zdominowała inne wyżej wymienione tematy Sesji. Wiele miejsca zajęła również:

• dyskusja o niezgodnej z proekologicznymi kierunkami rozwoju produkcji i konsumpcji - w tym szczególnie: odpowiedzialności producentów za kierowanie na rynek niezdrowych, nieprzyjaznych człowiekowi i środowisku produktów,
• ochronie wód mórz i oceanów - z czego faktycznie poruszanymi sprawami był stan sanitarny wód i nadmierne rybołówstwo, w zasadzie nie było mowy - poza marginesowymi uwagami - o turystyce morskiej. Sprawy wybrzeży użytkowanych turystycznie, ich przeinwestowaniu, nadmiernej antropopresji w pasach pobrzeży i nieprawidłowemu zagospodarowaniu były tematem dyskusji dotyczącej problemów krajów wyspiarskich.

Już ta ostatnia uwaga wskazuje, że nie było pełnej integracji programu sesji ani też zintegrowanego podejścia do zaproponowanych tematów, co uważam za niedostatek tych obrad. Choć wszyscy zgodnie nawoływali do takiego podejścia w rozwoju np. turystyki - a dyskusja ta toczyła się przez całe pierwsze trzy dni sesji plenarnej, to do końca obrad (dwa tygodnie) poszczególne tematy pozostały odrębnymi polami sporów, ustaleń, rezolucji i komunikatów końcowych.

Co w tych poszczególnych tematach ustalono oraz jakie materiały poprzedzały obrady i ich przebieg można odtworzyć w Internecie, posługując się stronami:

strona: www.earthtimes.org Sustainable Development - CSD Sessions strona: www.un.org/esa/sustdev strona: www.un.org/esa/agenda21/natlinfo Inf. narodowe prowadzone dla KTR

UDZIAŁ POLSKI

Polska była reprezentowana przez delegację rządową, której przewodniczył prof. Jan Szyszko - Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Wystąpienie oficjalne polskiego ministra na Sesji Wysokiego Szczebla poświęcone było problematyce turystyki. Tekst przemówienia jest do wglądu wśród materiałów przywiezionych z obrad i pozostaje do ewentualnego wykorzystania przez organizacje pozarządowe w InE.

Minister J. Szyszko również prezentował osiągnięcia grupy regionalnej współpracującej nad Agendą 21 dla Bałtyku - odbyły się w sumie trzy prezentacje tego zagadnienia - w tym jedna na sesji plenarnej i dwie jako spotkania towarzyszące. Były one przygotowane wspólnie z ministrem ochrony środowiska Szwecji, towarzyszyły im dyskusja i wiele materiałów informacyjnych, cennych merytorycznie, publikacji wydanych na wysokim poziomie edytorskim, szeroko i dobitnie promujących postępy współpracy państw nadbałtyckich.

Nie można niestety powiedzieć tego o prezentacji i promocji naszej polityki turystycznej. Może nie ma czego specjalnie promować - chyba po prostu nie mamy produktu dostatecznie proekologicznego, choćby na poziomie minimum spełniania zasad ekorozwoju. Również polityka taka pozostaje w sferze postulatów InE i zaledwie dyskusji, jak na zasięg tematu wskazany w KTR ONZ - w Polsce podejmowanej przez bardzo wąskie grono (próbą jego poszerzenia było seminarium, które się odbyło w grudniu '98 - zorganizowane przez InE przy wsparciu finansowym UKFiT, z udziałem wiceministrów turystyki i ochrony środowiska, nt. potrzeby opracowania polityki zrównoważonego rozwoju polskiej turystyki - w ramach polityki ekologicznej państwa i polityki resortowej UKFiT).

Podczas Sesji KTR ONZ minister ochrony środowiska podkreślił troskę o użytkowanie turystyczne obszarów najcenniejszych przyrodniczo (prawnie chronionych) i wskazał na dynamiczny rozwój turystyki wiejskiej. Wobec przytoczenia wielkich liczb ilustrujących rozmiary ruchu turystycznego w Polsce wydaje się, że "gotowość deklarowana" współdziałania wnioskodawców i polityków na rzecz polityki zrównoważonego rozwoju turystyki winna przejść jak najszybciej do etapu praktycznych prac nad jej koncepcją, instrumentami i praktyką. Wniosek ten nie był przedwczesny lub odosobniony - co wskazują trendy światowe.

W podsumowaniu 7. Sesji Komisji Trwałego Rozwoju ONZ dotyczącym turystyki wnioski są następujące:

1. Na Sesji Wysokiego Szczebla - w punkcie kulminacyjnym obrad - Ministrowie wnieśli wiele informacji o sytuacji turystyki w swoich krajach z podkreślaniem zwykle potrzeby i gotowości podjęcia kierunku zrównoważonego rozwoju tego sektora gospodarki - zwłaszcza z uwagi na konieczność ochrony sfery przyrodniczej.
2. W ww. Sesji wiele głosów przypadło w udziale przedstawicielom krajów wyspiarskich, którzy podkreślali w swych wystąpieniach problemy wrażliwości ekosystemów tego typu regionów, tak cieszących się zainteresowaniem turystyki i intensywnie przez nią użytkowanych.
3. Stwierdzano jednocześnie często, że turystyka pomaga w łagodzeniu ubóstwa, gdzie indziej stanowi znaczący czynnik wzmocnienia dochodowości regionów nieuprzemysłowionych, zwykle rolniczych - o słabej ekonomice tegoż rolnictwa.
4. W trosce o trwały rozwój turystyki poruszono też fakt, że wojny niszczą i biznes turystyczny i regiony, gdzie się toczą lub w ich sąsiedztwie (por. Bałkany).
5. Turyzm - jak się okazuje coraz wyraźniej - jest sprawcą nie tylko degradacji środowiska przyrodniczego, ale zrodził też groźne zjawisko złego traktowania dzieci i kobiet, z czego najpoważniejszym jest ich seksualne wykorzystywanie (proceder ten rozwija się gwałtownie i już posunął się do form handlu, porwań).
6. Zrównoważenie rozwoju turystyki w sferze przyrodniczej i społecznej powinno - zdaniem dyskutantów w ONZ - polegać na ochronie interesów lokalnej społeczności; turyzm bowiem powoduje ubożenie regionów turystycznych - wyciekają z nich nie tylko zasoby naturalne, ale i zyski z turystyki (zyski te czerpie organizator zwykle zlokalizowany poza regionem - w wielkich centrach miejskich, funkcjonujący w pobliżu rynku konsumenta, a nie producenta)
7. W części obrad poświęconej problematyce ochrony mórz i oceanów powrócono do sprawy niszczenia przez turystykę wybrzeży, który to typ krajobrazu i siedlisk jest szczególnie wrażliwy na antropopresję (zalicza się go do trudnoodnawialnych).
8. Podkreślano ciągle potrzebę edukacji ekologicznej, która winna być ukierunkowana na małe przedsięwzięcia gospodarcze w turystyce do pojedynczych inicjatyw włącznie (ekoturyzm, agroturyzm itp. indywidualnie zarządzane instytucje turystyczne).
9. W edukacji ekologicznej za problem wymagający najpilniejszego naświetlenia i nagłośnienia - wręcz w postaci kampanii - uznano produkcję odpadów powstających w tym sektorze gospodarki oraz postawienie wymogów gospodarowania tymi odpadami.

Reasumując:

Uznano za najpilniejsze potrzeby:

• minimalizację wytwarzania odpadów w sektorze turystyki,
• ochronę walorów przyrodniczych i kulturowych,
• dbałość o interesy lokalne, w tym grup etnicznych,
• zwalczanie turystyki seksualnej (sextourism to oficjalne określenie tego problemu).

Uznano, że turystyczna społeczność międzynarodowa ma do odegrania ważną rolę w integrowaniu działań na rzecz rozwiązywania powyższych problemów.

Spośród proponowanych dróg rozwiązań podkreślano, że:

Najważniejsze jest wzmacnianie poziomu lokalnego turystyki, a mianowicie:

• uczestnicy turystyki w regionach muszą się integrować na poziomie lokalnym,
• przemysł turystyczny ma wobec nich zobowiązania, z których się nie wywiązuje,
• Agenda 21 Turystyki jest to dokument stanowiący dobrą podstawę prac na tym poziomie.

Postulowano:

• potrzebę opracowania programów pracy, które to programy jasno zidentyfikują odpowiedzialność za poszczególne działania i terminy ich realizacji,
• poparcie dla roli biznesu turystycznego, uznając ją za partnerską,
• pełne wykorzystanie wniosków i propozycji, których wiele zgłoszono do KTR.

Turystyka a morza i oceany:

We wnioskach końcowych dotyczących problematyki ochrony mórz i oceanów podkreślano konieczność zadbania o czystość wód w aspekcie utrzymania ich walorów turystycznych oraz monitorowanie wpływu turystyki na akweny morskie.

Turystyka a sfera społeczna i ekonomiczna:

W odniesieniu do problemów społecznych i gospodarczych wskazywano na poważną rolę turystyki w tworzeniu miejsc pracy (por. materiały ILLO - Światowej Organizacji Pracy).

OCEANY I MORZA

Problemami najważniejszymi w tej części obrad były:

• bilans zasobów mórz i oceanów,
• zagospodarowanie stref brzegowych,
• potrzeba rzetelnej wiedzy - stosowania dorobku nauki, szczególnie w decyzjach dotyczących wybrzeży,
• porozumienia narodowe i koordynacje rządów krajów nadmorskich,
• ochrona trwałości zaopatrzenia krajów rozwijających się w owoce morza,
• nadmierne rybołówstwo (odławianie i odpady przemysłu rybnego),
• ochrona biologicznej różnorodności,
• ochrona raf koralowych:
  • jako wskaźników zdrowotności mórz i oceanów,
  • jako atrakcji turystycznych,
  • jako obszarów chronionych w postaci rezerwatów morskich, (np. Międzynarodowej Rafy Koralowej i inne koncepcje),
• zmiany klimatyczne i ich skutki.