Wibracje, nieznane zagrożenie
|
Człowiek od zawsze dążył do ułatwienia
sobie życia - postęp stał się nieodłącznym
elementem egzystencji ludzi. Ceną jaką płacimy
za wzrost poziomu życia jest zagrożenie naszego zdrowia.
Przemysł emituje do środowiska szkodliwe gazy, wypuszcza
ścieki, produkuje odpady, powoduje wzrost poziomu hałasu.
Do tych szkodliwych czynników należą też
wibracje, czyli drgania mechaniczne. |
Dysk do pomiarów drgań siedziska
|
Wielu ludzi mówiąc o ochronie środowiska ma na
myśli namacalne zanieczyszczenia, ale coraz częściej
dodają także hałas. Nie zdajemy sobie jednak jeszcze
sprawy z zagrożenia wibracjami, a jest ono poważne,
szczególnie w przemyśle i transporcie. O jego powadze
świadczą liczne rozporządzenia i normy ograniczające
prawnie to zagrożenie.
Czym są drgania? Są to zmiany położenia cząsteczek
względem położenia równowagi, charakteryzują
się m.in. częstotliwością. Każdy obiekt
ma własną częstotliwość drgań
np. dłoń ma częstotliwość drgań
własnych od 30 do 50 Hz, a głowa
od 20 do 30 Hz. Gdy
częstotliwości drgań dłoni pokryją
się z częstotliwością drgania trzymanego
w niej urządzenia, to teoretycznie może nawet dojść
do zerwania tego organu! Oczywiście jest to skrajny przypadek,
ale możliwy, to tzw. zjawisko rezonansu. W praktyce zjawisko
takie można zaobserwować przy mostach wiszących
- rozhuśtany przez wiatr most waha się z częstotliwością
zbliżonej do częstotliwości własnych przęseł
i następuje jego zerwanie, żołnierze idący
krokiem marszowym zawsze przed wejściem na most rozluźniają
swe szyki. Jeśli chcemy sami zbadać to zjawisko, pójdźmy
nad strumyk, znajdźmy kładkę i zacznijmy skakać...
Efekt łatwo sobie wyobrazić.
Oczywiście zerwania kończyn to nie jest jedyne zagrożenie
jakie niosą za sobą wibracje, podałem je raczej
jako ciekawostkę. Skutki drgań zależą od
wielu czynników, od ich rodzaju (istnieje podział
na drgania miejscowe oddziaływujące na kończyny
górne i ogólne, różnią się
m.in. częstotliwościami), od naszej wrażliwości,
odporności, budowy ciała, czasu ekspozycji na narażenie.
I tak będąc przez dłuższy okres nastawieni
na wibracje możemy odczuwać zakłócenia
koordynacji ruchów, zwiększenie czasu reakcji, zmęczenie
i znużenie. Kojarzy się z czymś? Do groźniejszych
efektów należą m.in. zmiany w układach nerwowych,
krążenia, kostno-stawowym. W konsekwencji narażenia
na drgania może wystąpić choroba wibracyjna, a
lista zmian i schorzeń wchodzących w jej skład
jest długa. Niestety, chorobę wibracyjną uważa
się za nieuleczalną.
Największym zagrożeniem ze strony drgań objęci
są kierowcy, operatorzy mający bezpośrednią
styczność z maszyną, pracownicy fizyczni w fabrykach.
Dobitnym przykładem jest postać robotnika na ulicy
obsługującego młot pneumatyczny. Często nie
posiada on ochronników słuchu (hałas też
jest wibracją), rękawic wibroizolacyjnych i częstokroć
nie przestrzega określonego czasu w jakim może obsługiwać
to urządzenie. Nie jest świadom, iż szkodzi nie
tylko sobie, rodzinie, ale także obciąża podatników
kosztami opieki zdrowotnej i rent. Jak widzimy, wibracje mają
nie tylko negatywne skutki zdrowotne, a także skutki społeczne
i ekonomiczne. Dlatego szereg instytucji zajmuje się przeciwdziałaniem
zagrożenia wibracjami, ochroną zatrudnionych. Pracownicy
mają pod tym względem specjalne ograniczenia czasu
pracy na szkodliwym stanowisku, są kierowani na badania kontrolne,
powinni stosować specjalne ochrony typu: rękawice,
buty, podkładki. Nie robiąc tego skazują się
na kalectwo. Często nie zdają sobie sprawy z zagrożenia,
choć teoretycznie powinni, gdyż mają specjalne
przeszkolenie z zakresu bhp.
To, że nie widzimy drgań, nie znaczy że nie można
ich zmierzyć. Stosowane są mierniki i analizatory pozwalające
na określenie ich poziomu. Najczęściej mierzy
się przyspieszenia drgań, przetworniki umieszcza
się w taki sposób, by drgania oddziaływały
na nie tak, jak w rzeczywistości oddziałują na
część ciała. Mogą być osadzone
za pomocą specjalnych uchwytów, dociśnięte
do powierzchni drgającej, lub umocowane w dysku, na którym
siada operator urządzenia.
Dzięki pomiarom drgań odpowiednie służby
państwowe i bhp mają możliwość ocenienia
szkodliwość wibracji, czego skutkiem są kroki
zapobiegawcze. Czynności te można podzielić na
dwie grupy: techniczne i organizacyjne. Techniczne są kosztowne,
polegają na przebudowach maszyn, ich fundamentów itp.
Kroki organizacyjne to ograniczenie do minimum czasu narażenia
pracownika, odłączanie maszyn kiedy nie muszą pracować.
Korzystając z dobrodziejstw techniki pamiętajmy, że
nic na świecie nie jest za darmo. Za komfort płacimy
uszczerbkiem na zdrowiu oraz zanieczyszczeniem środowiska.
Na szczęście inżynierowie pracują nad czystszymi
technologiami starając się wyeliminować szkodliwe
wibracje, a polscy naukowcy mają w tej materii wielkie osiągnięcia.
My musimy być świadomi zagrożeń jakie czyhają
na nasze zdrowie i przestrzegać przepisów bhp, które
są tworzone w trosce o nas.
tekst i foto Marcin Kulczykowski
e-mail: marcin139@o2.pl
Zbigniew Engel, "Ochrona środowiska przed hałasem
i drganiami", PWN, Warszawa 1993.
|