Amerykańska ustawa
o zawieszeniu stosowania ZU

17.10.2001 do Izby Reprezentantów Kongresu USA wpłynął projekt ustawy (nr H. R. 3155) ws. zawieszenia stosowania, sprzedaży, rozwoju, produkcji, prób i eksportu zubożonego uranu (ZU) w celach wojskowych do czasu ukończenia badań nad skutkami zdrowotnymi zastosowań wojskowych tego materiału. Projekt wymienia dotychczasowe wnioski polityczne, społeczne i naukowe nt. ZU, cele proponowanej ustawy oraz środki i terminy wykonawcze.

Stwierdzając we wstępie, że zdrowie i bezpieczeństwo wojskowych USA są godne najwyższej uwagi, ustawa ma na celu humanitarne załatwienie sprawy tysięcy własnych i sojuszniczych kombatantów wojen z użyciem broni ZU. Cierpią oni i umierają na rozmaite choroby, z których znaczny procent pochodzi ze skażenia toksyczno-radioaktywnym pyłem z ZU. Jak tłumaczy ustawa, broń ZU zapala się w pożarach amunicji oraz przy uderzeniu w cel, tworząc mikroskopijne drobinki o własnościach trujących i radioaktywnych wewnątrz organizmu. Drobinki wdychają żołnierze obu stron oraz ludność w rejonie walk i pożarów broni ZU.

Projekt ustawy pojawił się z kilku powodów. Niemałą rolę odegrały zgony i choroby od ZU, ujawniające się wśród personelu europejskich sojuszników USA w NATO po kampaniach bałkańskich. Po Kosowie w 1999 r. wzrosła świadomość zagrożenia od ZU wśród kombatantów, opinii publicznej i decydentów na najwyższym szczeblu. Propaganda nie może już się zasłaniać "innymi powodami", których nie brakowało nad Zatoką Perską, a które trudno przytoczyć w przypadku wojen bałkańskich.

Ustawa przyznaje, że obecnie ok. 130 tys. amerykańskich żołnierzy i kombatantów cierpi na "syndrom wojny nad Zatoką", ale nie wspomina, że trzy czwarte z nich ma kategorię niepełnosprawnych, tysiące już zmarło i że są tysiące. cierpiących z tego powodu wojskowych w krajachsojuszni. W ubr. europejscy członkowie NATO protestowali, że przed wysłaniem wojsk, policji i pracowników do Bośni i Kosowa, Pentagon nie poinformował o bardzo niebezpiecznym zanieczyszczeniu ZU plutonem i in. sztucznymi pierwiastkami promieniotwórczymi.

Ustawa stwierdza, że Stany Zjednoczone zastosowały ponad 300 t ZU w 1991 r. nad Zatoką Perską oraz w l. 1990-tych w byłej Republice Federalnej Jugosławii: w Bośni ok. 3 t ZU, a w Serbii, jej prowincji Kosowie i w Czarnogórze - co najmniej 9 t. USA udostępniło lub sprzedało ZU i broń zawierającą ZU państwom sojuszniczym, a Zjednoczone Królestwo użyło broń ZU podczas wojny nad Zatoką Perską. Projekt podkreśla, że poza walką broń ZU użyto na "licznych obiektach, poligonach i terenach prób wojskowych w USA", narażając wojsko, pracowników i ludność. Projekt ustawy powołuje się na raporty, wg których "stosowanie broni ZU rozprzestrzeniło się do ponad 20 państw."

Uzasadnienie ustawy przyznaje również, że rządy Jugosławii i Iraku mają roszczenia w związku z ujemnym wpływem broni ZU na zdrowie ich obywateli. Konwencja Genewska z 1949 r. precyzuje środki ostrożności walczących stron dla uniknięcia szkód wśród ludności cywilnej. "Spowodowanie nadmiernych szkód lub niepotrzebnego cierpienia wśród ludności z powodu ZU byłoby pogwałceniem Protokołu z 1977 r. tej Konwencji" - stwierdza projekt amerykańskiej ustawy.

ZU jest wystarczająco niebezpieczny w postaci drobinek. Na dodatek wytwórcy amerykańscy zanieczyścili ZU transuranowcami - Pentagon przyznał (ale dopiero pod koniec 2000 r., co ustawa przemilcza), że broń ze ZU jest zanieczyszczona pierwiastkami transuranowymi, w tym plutonem. Transuranowce to sztuczne pierwiastki promieniotwórcze, które wg norm nie powinny znaleźć się w składzie ZU. Pochodzą najprawdopodobniej z nielegalnego recyklingu wypalonego paliwa jądrowego. Podany w ustawie dla przykładu pluton jest substancją "niezwykle trującą, rakotwórczą i radioaktywną". To samo dotyczy innych transuranowców w ZU.

Z uwagi na fatalne skutki nawet tzw. śladowych ilości transuranowców, projekt ustawy przewiduje wyczerpujące badania poziomu i zakresu zanieczyszczenia broni ZU. Niezależnie od zagrożenia jakie stwarzają transuranowce, projekt ustawy stwierdza konieczność zbadania "wpływu na zdrowie skażenia w wyniku stosowania broni ZU przez oddychanie, drogą pokarmową lub inną [oraz] zanieczyszczenia wywołanego w środowisku przez ZU", włącznie z miejscami produkcji metalu ZU i wytwarzania z niego broni.

Ustawa zawiesiłaby sprzedaż i eksport ZU w celach wojskowych do czasu wydania przez departament zdrowia stwierdzenia o nieszkodliwości ZU. Ewentualny handel byłby ograniczony do ZU wolnego od transuranowców, pod warunkiem, że inne działania ZU na zdrowie okazałyby się bezpieczne.

Proponowana ustawa powierza wyegzekwowanie projektu najwyższym urzędom federalnej administracji, które byłyby odpowiedzialne przed komisjami tematycznymi w Izbie Reprezentantów i Senacie USA.

Nie później niż 90 dni po wejściu ustawy w życie, Sekretarz Obrony zarządzi, że wszystkie rodzaje Sił Zbrojnych USA zawieszają stosowanie broni z ZU aż do wyjaśnienia szkodliwości w stosunku do wojsk USA i NATO oraz ludności w miejscu użycia broni ZU, włącznie ze skutkami długoterminowymi i resztkowymi.

Najwyższy Inspektor Stanów Zjednoczonych (Comptroller General) przeprowadzi dochodzenie nt. zanieczyszczenia broni ZU transuranowcami. Obejmie ono okoliczności, w których zaszło zanieczyszczenie i identyfikację odpowiedzialności od dołu po kierownictwo Departamentu Obrony. Dochodzenie ustali wagową i procentową ilość zanieczyszczeń oraz czy niepowiadomienie na czas jakiejkolwiek związanej strony nie pogwałciło obowiązujących praw i układów międzynarodowych.

Dyrektor Rejestru Substancji Trujących i Chorób oraz Dyrektor Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom wspólnie przeprowadzą wyczerpujące badania skutków zdrowotnych od broni ZU na kombatantach wystawionych na działanie uranu i na ich potomstwie.

Grupa objęłaby członków Sił Zbrojnych USA, którzy:

1. wdychali dym z pożarów pojazdów załadowanych bronią ZU lub z pożarów składów broni ZU;
2. pracowali w środowisku zapylonym pyłem z ZU lub w miejscach po pożarach ZU;
3. znajdowali się wewnątrz pomieszczenia lub pojazdu trafionego bronią ZU;
4. wchodzili na lub do sprzętu lub budynków trafionych bronią ZU; albo
5. byli w służbach medycznych udzielających bezpośredniej pomocy powyższym członkom Sił Zbrojnych USA.

Dyrektor Rejestru Substancji Trujących i Chorób przeprowadzi ocenę zdrowia publicznego wśród osób, które mogą być powiązane epidemiologicznie z wojskowymi obiektami lub urządzeniami USA, gdzie broń ZU została lub jest obecnie stosowana, lub powiązane z zakładami bieżącej jak i przeszłej produkcji metalu ZU lub broni ZU.

Wyżej wymienieni dyrektorzy, przedstawią Kongresowi raport z wynikami badań. Wpłyną one nie później niż 2 lata po wejściu ustawy w życie i będą zawierać wnioski dyrektorów na tematy poruszone w raporcie. Dyrektorzy włączą do raportu listę chorób lub stanów stwierdzonych wśród przebadanych grup oraz wskaźniki epidemiologiczne w porównaniu z ogółem społeczeństwa.

Nie później niż 180 dni po wejściu ustawy w życie, Sekretarz Obrony przedstawi Administratorowi EPA listę i mapy miejsc w USA, gdzie broń ZU została użyta lub wyprodukowana. EPA przeprowadzi wyczerpujące badania możliwego skażenia gleby, powietrza, wody i roślinności przez ZU i na ich podstawie wyda zarządzenia oraz wymagania ws. oczyszczania i złagodzenia skażenia w tych miejscach. Sekretarz Obrony opracuje plan złagodzenia i oczyszczenia każdego z miejsc, listę priorytetów, a potem sprawozdania każdego roku aż do zakończenia robót. Sekretarz rozpocznie lub zakontraktuje roboty w każdym z miejsc w sposób i w zakresie określonymi w raporcie Administratora EPA. EPA byłby także odpowiedzialny za ogólne zalecenia nt. oczyszczania miejsc, gdzie użyto amerykański ZU za granicą.

Niezależnie od innych postanowień prawa, złagodzenie i oczyszczenie po skażeniu przez ZU przebiegnie zgodnie z postanowieniami National Environmental Policy Act (NEPA, państwowe prawo polityki środowiska) z 1969 r., bez względu na wyjątki w NEPA w stosunku do Departamentu Obrony lub jego agend.

Czy ustawa przejdzie i w jakim sformułowaniu? Wiadomo, że mocodawcy odpowiedzialni za dotychczasowe szkody z powodu ZU będą się bronić przed kryminalną odpowiedzialnością. Dlatego USA i NATO wydały na propagandę za ZU chyba więcej niż na leczenie poszkodowanych.

Ustawa nie przywróci zdrowia i życia dotychczasowym ofiarom, ale może pomóc chorym i ustrzec następnych przed wystawieniem się na działanie ZU w produkcji, próbach i wojnach z użyciem tej broni . Poważne potraktowanie ustawy o ZU w użyciu militarnym prowadziłoby do ograniczeń zastosowań cywilnych ZU takich jak:

1. przeciwwagi w samolotach, śmigłowcach, windach, dźwigach, podnośnikach widłowych;
2. miecze w jachtach wyczynowych i stępkach w jednostkach pływających o specjalnych wymaganiach stateczności;
3. pręty obciążające w wiertnictwie;
4. kontenery wszelkiej wielkości na materiały radioaktywne, od jądrowych prętów paliwowych, przez radioizotopy medyczne, po odpady z przemysłu atomowego;
5. osłony radiologiczne w medycynie i przemyśle;
6. beton (Ducrete™) z kruszywa produkowanego z tlenków ZU;
7. powtórne użycie metali skażonych ZU (np. stali z przemysłu nuklearnego) przez przetopienie w produkty użytku codziennego.

Zastosowania cywilne również zagrażają zatruciem i napromieniowaniem wewnętrznym w momencie wyzwolenia drobinek zawierających ZU: metalicznych przy obróbce i wytwarzaniu przedmiotów ze ZU; tlenkowych w wyniku korozji ZU albo zapłonu ZU w pożarach; lub z innej przyczyny. Wyobraźmy sobie, jakie byłyby następstwa, gdyby Ducret™ był w budynkach World Trade Centre i Pentagonu zniszczonych 11.9.2001.