Aktualna sytuacja w Polsce
w zakresie polityki regionalnej
w procesie integracji z Unią Europejską

W efekcie procesu dostosowania do Unii Europejskiej w Polsce są przygotowane lub przygotowuje się następujące dokumenty:

1. Na poziomie krajowym:
   • Narodowy Plan Rozwoju na lata 2000-2006 (do tej pory przyjęto Wstępny Narodowy Plan Rozwoju na lata 2000-2004 i przygotowuje się Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006);
   • długofalowa strategia rozwoju regionalnego kraju;
   • Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001-2006;
   • Polska 2025. Długofalowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju.
2. Na poziomie województwa (przygotowywane przez zarząd województwa i następnie uchwalane przez sejmik województwa):
   • strategie rozwoju województwa (opracowane we wszystkich regionach w Polsce);
   • programy wojewódzkie;
   • plany zagospodarowania województwa.
3. Na poziomie gminy (przygotowywane przez zarząd gminy i uchwalane przez radę gminy):
   • studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy;
   • miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 (NPR)

Po przystąpieniu do EU Polska zostanie w latach 2004-2006 w całości objęta Celem 1 wspólnotowej polityki regionalnej, której zadaniem jest rozwój strukturalny i dostosowanie słabiej rozwiniętych regionów Unii Europejskiej do jej najlepiej rozwiniętych regionów. Oprócz tego Polska uzyska wsparcie z Funduszu Spójności.

Narodowy Plan Rozwoju określa najważniejsze działania strukturalne, które Polska będąc członkiem EU zamierza zrealizować w latach 2004-2006, na co może otrzymać współfinansowanie ze środków Wspólnoty w wysokości 13,8 mld EUR (co stanowi ok. 2,7% PKB Polski). Za przygotowanie NPR w Polsce odpowiada Ministerstwo Gospodarki, które planuje, że do końca listopada br. Polski Rząd i Parlament zaakceptują NPR, a następnie do końca roku zostanie on przekazany do Komisji Europejskiej.

Celem Narodowego Planu Rozwoju jest - rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do harmonijnego rozwoju oraz zapewnienie wzrostu zatrudnienia i poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z UE na poziomie regionalnym i krajowym.

Cele NPR w zakresie ochrony środowiska będą realizowane poprzez inwestycje w zakresie:

• poprawy jakości wód powierzchniowych;
• poprawy jakości wody pitnej;
• poprawy jakości powietrza na obszarach o przekroczonych normach;
• racjonalną gospodarkę odpadami.

NPR składa się z sektorowych programów operacyjnych oraz zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego.

Po roku 2006 planowane jest wykonanie 16 odrębnych programów operacyjnych po jednym dla każdego regionu w Polsce. Natomiast w roku 2003 na podstawie NPR i po uzgodnieniu z Komisją Europejską podpisane zostaną Podstawy Wsparcia Wspólnoty dla Polski.

Owe Podstawy w latach 2004-2006 będą wdrażane poprzez:

• sześć Sektorowych Programów Operacyjnych (SPO);
• jeden Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego;
• Fundusz Spójności;
• Inicjatywy Wspólnotowe (EQUAL, INTERREG).

Przewiduje się, że w Polsce w latach 2004-2006 na realizację NPR zostanie przeznaczone:

• z programów realizowanych w ramach Podstawy Wsparcia Wspólnoty - 13,86 mld EUR;
• z budżetu państwa i samorządów - 6,23 mld EUR;
• ze środków prywatnych - 3,16 mld EUR.

Programy operacyjne i instytucje odpowiedzialne za ich programowanie i zarządzanie:

Nazwa programu	Instytucja
SPO wzrost konkurencyjności	Ministerstwo gospodarki
SPO rozwój zasobów ludzkich	Ministerstwo pracy i polityki społecznej
SPO rozwój obszarów wiejskich	Ministerstwo rolnictwa i rozwoju wsi
SPO rybołówstwo	Ministerstwo rolnictwa i rozwoju wsi
SPO transport i gospodarka morska	Ministerstwo infrastruktury
SPO ochrona środowiska i gospodarka wodna	Ministerstwo środowiska
zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego	Ministerstwo gospodarki we współpracy z samorządami województw
pomoc techniczna	Ministerstwo gospodarki

Rola polskich organizacji pozarządowych (NGO's)
w procesie powstawania i konsulacji NPR

W Polsce w procesie konsultacji biorą udział samorządy, środowiska naukowe, przedsiębiorcy oraz organizacje pozarządowe. Konsultacje dotyczą m.in. układu celów i priorytetów NPR, kryteriów podziału środków finansowych oraz systemu wdrażania programów operacyjnych.

Cele konsultacji:

• informowanie o możliwościach korzystania ze środków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności przez Polskę po uzyskaniu członkostwa w UE;
• informowanie o procesie przygotowania dokumentów programowych zgodnie z zasadami funduszy strukturalnych UE;
• prezentacja projektu NPR i charakterystyka celów i priorytetów;
• przekazanie informacji o celu i znaczeniu konsultacji społecznych dla NPR;
• przekazanie informacji o trybie i przebiegu konsultacji (regionalnych, sektorowych, horyzontalnych);
• przekazanie informacji o sposobie wykorzystania doświadczeń z przeprowadzonych konsultacji;
• przekazanie informacji o dalszym trybie prac nad NPR i SPO.

Poza konsultacjami organizowanymi dla oceny projektu NPR, przeprowadzone są konsultacje dla poszczególnych programów operacyjnych (dokumentów służących realizacji Podstaw Wsparcia Wspólnoty). Konsultacje dla projektów Sektorowych Programów Operacyjnych (SPO) przeprowadzone są przez poszczególne ministerstwa odpowiedzialne za przygotowanie odpowiednich programów. Do udziału w nich zostały zaproszone samorządy oraz organizacje społeczne i gospodarcze (m.in. Izby Gospodarcze, uczelnie), których podstawową działalnością są dziedziny, za które odpowiedzialne są poszczególne ministerstwa.

Na poziomie regionalnym do końca października br. przeprowadzane były również konsultacje projektu Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, wynikającego m.in. ze strategii rozwoju poszczególnych województw. Wnioski wynikające z konsultacji społecznych mają zostać wykorzystane w trakcie dalszych prac i zaprezentowane na konferencji podsumowującej proces konsultacji (w listopadzie), jak również umieszczone w ostatecznej wersji dokumentów.

W ramach powyżej opisanych konsultacji polskie NGO's mogą wyrazić swoje stanowisko w sprawie planów i programów. Natomiast w Polsce (inaczej niż np. w Czechach lub na Węgrzech) nie ma specjalnych komitetów czy komisji wspólnych między NGO's i rządem (samorządem regionalnym), które uczestniczyłyby w procesie powstawania NPR i SPO.

W trakcie konsultacji polskie NGO's wyrażają jedynie swoje stanowisko i często jest ono uwzględniane, ale nieporównanie większy wpływ na powstające dokumenty mają grupy lobbystyczne i przemysłowe. W związku z tym polskie NGO's powinny mieć wsparcie od strony rządu w postaci stworzenia np. wspólnych pozarządowo-rządowych komitetów konsultacyjnych.

Do końca 2002 roku realizowany będzie projekt przygotowania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla NPR.

Jest to projekt polskiego biura REC (Regionalnego Centrum Ekologicznego na Europę Środkową i Wschodnią w Budapeszcie). Do 10 października powstała wersja robocza oceny, która następnie została przekazana ministerstwu gospodarki, które koordynuje powstawanie NPR. Wersja końcowa oceny zostanie zaprezentowana na konferencji w Warszawie w pierwszej połowie grudnia br.

W trakcie prac do oceny NPR i SPO użyto 23 wskaźników oceniających kryteria formalne i ekonomiczne pod względem zgodności z zasadami ekorozwoju. Jak dotąd WSZYSTKIE komponenty programu zostały ocenione negatywnie pod względem uwzględnienia w nich zasad rozwoju zrównoważonego.

Mimo tego postanowiono, że program nie zostanie odrzucony w całości (aby uwagi z oceny zostały w ogóle uwzględnione w programie), ale po kolei zostaną wypunktowane jego braki z konkretnymi zaleceniami poprawek.

Wystąpienie zostało wygłoszone przez Piotra Hańderka z Europejskiego Centrum Proekologicznego z Wrocławia na spotkaniu przygotowującym dialog środkowoeuropejskich organizacji pozarządowych z Komisją Europejską, w zakresie ochrony środowiska i polityki regionalnej. Spotkanie zorganizował REC (Regionalne Centrum Ekologiczne na Europę Środkową i Wschodnią), odbyło się ono w dniach 5-6.10.2002 w Szentendre k. Budapesztu.