RAPORT
O STANIE ZANIECZYSZCZENIA RZEK
W WOJ. RZESZOWSKIM

Na wstępie trzeba nakreślić ogólny zarys trzech klas czystości wód powierzchniowych ze względu na ich przeznaczenie gospodarcze.

Klasa I - wody przeznaczone do:

1. zaopatrzenia ludności w wodę do picia,
2. zaopatrzenie przemysłu spożywczego i innych przemysłów wymagających wody o jakości wody do picia,
3. hodowli ryb łososiowatych.

Klasa II - wody przeznaczone do:

1. hodowli ryb z wyjątkiem łososiowatych,
2. hodowli zwierząt gospodarskich,
3. urządzenia zorganizowanych kąpielisk,
4. celów rekreacyjnych i uprawiania sportów wodnych,

Klasa III - wody przeznaczone do:

1. zaopatrzenia zakładów przemysłowych z wyjątkiem zakładów wymagających wody o jakości wody do picia,
2. nawodnienie terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz upraw pod szkłem.

W woj. rzeszowskim żadna z rzek nie prowadzi wód odpowiadających I klasie czystości. Do II klasy czystości zaliczono 1,5% rzek (górny bieg Tuszynki), natomiast rzek z wodami III klasy czystości jest 11,5% (odcinki rzek Tartaka, Tuszynka, Bystrzyca, Łęg, Przyrwa, Nil, Złota), a 87,0% rzek prowadzi wody nie odpowiadające normom dla wód powierzchniowych.

Decydującym wskaźnikiem dyskwalifikującym wody jest wskaźnik bakteriologiczny oraz wskaźnik chemiczny (tlen rozpuszczony i fosforany). Ogólnie stan sanitarny rzek jest bardzo zły, wskaźniki chemiczne jak i bakteriologiczne nie odpowiadają dopuszczalnym normom.

Ocena czystości rzek według wskaźników fizyko-chemicznych przedstawia się następująco:
I klasa czystości - brak,
II klasa czystości -14,8% badanych rzek,
III klasa czystości - 50,0% badanych rzek,
Wody nie odpowiadające normom - 32,2% badanych rzek.

Ocena czystości rzek według wskaźnika bakteriologicznego:
I klasa czystości - brak,
II klasa czystości - 3,8% długości badanych rzek,
III klasa czystości - 9,6% długości badanych rzek,
Wody nie odpowiadające normom 86,6% długości badanych rzek.

Przykładem odzwierciedlającym stan rzek na terenie woj. rzeszowskiego może być Wisłok. Posiada on największą zlewnię na obszarze woj. rzeszowskiego, którą reprezentują następujące dopływy: Różanka, Stobnica, Gwoźnica, Mogielnica, Lutcza, Strug, Młynówka, Przyrwa, Czerna, Młynówka Rakszewska, Mikośka i Sowa. Wisłok wprowadza na teren województwa rzeszowskiego wody nieprzydatne do gospodarczego wykorzystania ze względu na wysokie wartości fosforanów i zły stan bakteriologiczny.

Wskaźnik bakteriologiczny we wszystkich przekrojach pomiarowych przekracza dopuszczalną normę dla wód powierzchniowych. Ponadto wody Wisłoka są pod silnym wpływem ścieków obciążonych dużą ilością zanieczyszczeń organicznych. Na odcinku od granic województwa do miasta Strzyżowa obserwuje się niewielkie efekty procesu samooczyszczania się rzeki w zakresie chemicznego składu wody. Spadają wartości zanieczyszczeń chemicznych i azotu amonowego. Wody Wisłoka wzbogacają się o tlen rozpuszczony. Stężenie fosforanów przekracza jednak dopuszczalne normy dla wód powierzchniowych. W dalszym biegu rzeki stężenie fosforanów spada i odpowiada III klasie czystości. Wpływ zanieczyszczeń odprowadzonych z miasta Strzyżowa zaznacza się przede wszystkim wzrostem zanieczyszczeń chemicznych - III klasa czystości. Procesy samooczyszczania wpływają na poprawę jakości wody z biegiem rzeki, aż do ujścia rzek Mogielnica, Lutcza, wprowadzających zanieczyszczenia z miasta Boguchwała.

Poniżej miasta Boguchwał następuje pogorszenie jakości wód Wisłoka - stężenie fosforanów przekracza dopuszczalne normy dla wód powierzchniowych. Stężenie chemiczne wzrasta, osiągając wartość odpowiadającą III klasie czystości. Na tym odcinku zlokalizowany jest Zalew Rzeszowski. W wyniku zrzutu zanieczyszczeń z miasta Rzeszowa wody Wisłoka ulegają dalszemu pogorszeniu. Wartości wszystkich wskaźników fizyczno-chemicznych wzrastają. Zaznacza się znaczny ubytek tlenu rozpuszczonego. Stan sanitarny wody także znacznie pogarsza się. Na odcinku od Rzeszowa do Łańcuta następuje pewna poprawa jakości wody pod względem sanitarnym i hydrobiologicznym.

Wisłok prowadzi jednak w dalszym ciągu wody zanieczyszczone ponad dopuszczalne normy dla wód powierzchniowych. Przy tak wysokim stopniu zanieczyszczenia rzeki wpływ zanieczyszczeń odprowadzanych z miasta Łańcuta jest mało widoczny. Zaznacza się ubytek tlenu rozpuszczonego, wzrasta także stężenie fosforanów. W dalszym biegu jakość wód Wisłoka nie ulega większym zmianom. Do Sanu wprowadza wody zanieczyszczone ponad dopuszczalne normy dla wód powierzchniowych o czym decydują fosforany i zły stan bakteriologiczny.

Podsumowując więc można łatwo zauważyć, iż tylko w bardzo krótkim odcinku rzeki, Wisłok odpowiada III klasie czystości, a reszta rzeki to wody bezklasowe.

Tak więc korzystamy z wody przeznaczonej do zaopatrywania zakładów przemysłowych. Pijemy wodę, która nie nadaje się do picia. Służby sanitarne bardzo rzadko informują społeczeństwo o różnorakich skażeniach wody, najczęściej spowodowanych przez WSK, które spuszcza swoje ścieki bezpośrednio do Wisłoka.

Opracowanie sporządziliśmy na podstawie raportu "Ośrodka Badań i Kontroli Środowiska w Rzeszowie", nie do końca przekonani o wiarygodności źródła.