TRADYCYJNA, NATURALNA RELIGIA
- ODRODZENIE NA LITWIE

Rolnik inwestuje kilkaset rubli w system gromadzenia wody poprzez okrągłe zbiorniki kamienne usytuowane na leśnych polanach; pielgrzymi z wielu miejsc schodzą się na spotkanie na świętym wzgórzu; dzieci w wieku od ośmiu do szesnastu lat biorą udział w letnim obozie na którym uczą się tradycyjnego rzemiosła, ślusarki, tkactwa, ceramiki i tańców ludowych; kobiety w lesie śpiewają tradycyjną pieśń, hymn dla natury; życzliwi krewni rozrzucają garście runa na łożu nowożeńców. Wszystkie te praktyki są przykładem odrodzenia się tradycyjnych obrzędów natury na Litwie, które wzmogło się wraz z uwolnieniem dwu mocnych sił społecznych nacjonalizmu i ekologii.

Obrzędy natury są najstarszym sposobem wyrażania ludzkiej tęsknoty za łącznością ze światem duchowym. Zarówno w Azji, Afryce, Amerykach jak i w Europie, ludzie od zarania dziejów rozwinęli rytuały honorowania duchów przodków, bogów i bogiń, kalendarzy opartych na miesiącu księżycowym i czterech porach roku, jak również ceremonie afirmujące ich strach i szacunek dla środowiska naturalnego.

Tradycyjne obrzędy litewskie są potomkiem starych religii europejskich (rozwiniętych przed r. 1500 p.n.e.); ich wierzenia i ceremonie mają wiele wspólnych cech z innymi wczesnoeuropejskimi religiami animistycznymi, takimi jak np. religia celtycka.

Podstawą obrzędów jest wiara w świętość świata natury, szczególnie lasów. Isnieje wielu różnych bogów i bogiń. Najważniejsze z nich: Perkunas, bóg piorunów i nieba (oddawano mu cześć w średniowieczu na Litwie, Łotwie i w Prusach); Pikolis, bóg świata podziemnego; Patrimbas bóg trawy, ziemi, drzew i wody; Jamina, bogini ziemi; Gabia bogini ognia - świadczą o bogactwie świata natury oraz o wielorakości wyobrażeń religijnych. Bogini Laima jest "dawczynią życia", prządką i tkaczką będącą personifikacją fatum. Opiekuje się ona narodzinami dziecka i jest również właścicielką studni, dających życie źródeł wody.

Głównym sposobem oddawania czci w obrzędach naturalnych nie jest modlitwa, lecz życie w harmonii z naturą. Przodkowie są uważani za wciąż żyjących w drzewach: mężczyźni w dębach (quercus), kobiety w lipach (tilia). Współcześnie żyjący słuchają znów o czasach, kiedy "cała natura była braćmi i siostrami, a wszyscy bogowie byli tacy jak my". Kościołami były polany leśne z ich świętymi kamieniami i źródłami. Ich święte rzeki (sventoji) płynęły poprzez lasy. Ich symbolem jest "Drzewo Świata"; cały świat jest drzewem z ogromnymi korzeniami pokazującymi jego związek z ziemią. Liście są blisko nieba, gdzie żyje świat naturalny (ptaki, zwierzęta, rośliny, itp... włącznie z człowiekiem, o ile szanuje on naturę i żyje z nią w pokoju). Celebracja deszczu pokazuje jego znaczenie jako pokarmu dla Drzewa Świata.

Na spotkaniach Ramuvy (grupa religijna Ramuva) w wielu miastach i miejscach Litwy członkowie i sympatycy uczą się folkloru i opowiadają starożytne historie o bogach i boginiach. Istnieje np. wiele historii o Perkunasie, który podróżował po wsiach północno-wschodniej Europy jako prosty stary człowiek i uczył ludzi jak żyć w szacunku dla przyrody. Nikt nie wiedział kim jest starzec dopóki nie odszedł. Perkunas jest również przedstawiany jako walczący z diabłem za pomocą błyskawic. "Diabeł jest jak człowiek - dobry i zły zarazem" w przeciwieństwie do koncepcji chrześcijańskiej przedstawiającej diabła jako upadłego anioła Lucyfera, zwykle będącego personofikacją zła. Na spotkaniach Ramuvy śpiewa się również tradycyjne pieśni. Pieśni te śpiewają wyłącznie kobiety w grupach po dwie, trzy, lub cztery. Nie ma pieśni solowych, ponieważ składają się one z różnych części zharmonizowanych ze sobą.

Ludzie nie będący członkami Ramuvy są zawsze mile widziani na organizowanych przez grupę festiwalach. W trakcie Gure (wiosennego, zielonego festiwalu odbywającego się w najdłuższym dniu roku - przesileniu czerwcowym) tańczy się, śpiewa i gra na tradycyjnych drewnianych instrumentach strunowych, ku czci wiosny. Na specjalnym miejscu na świętym wzgórzu rozpala się święty ogień i spala w nim zioła. Purpurowy i żółty kwiat Kupole jest święty. Cmentarze znajdują się w lasach, zatem dusze przodków mogą słuchać wszystkich ich głosów. Na ceremonii ku czci zmarłych uczestnicy palą ogień przez całą noc. Na ziemię roni się piwo, jako dar dla przodków, obdarowuje się ich także chlebem. W trakcie zimowego festiwalu odbywającego się w dniu zimowego przesilenia (najkrótszy dzień w roku) spala się kawałki drewna symbolizujące wszystkie złe uczynki i słowa.

Jakkolwiek duże ceremonie są wzruszające i ekscytujące i zapoznają rzesze nowych ludzi z wierzeniami i praktykami członkowie grupy twierdzą iż "nie można odczuwać natury w tłumie. Ażeby porozmawiać z naturą potrzeba być samemu w lesie". Jeden z nich zapytany o korzenie tych praktyk wyjaśnił "to jest nasza krew"; energie przodków kumulowały się w lasach przez wieki. Współcześnie praktykujący próbują "obudzić wszystkie święte miejsca", szczególnie lasy, które są postrzegane jako siedlisko dusz przodków, bogów i bogiń.

Starsi uczestnicy grupy (mający po pięćdziesiąt, sześćdziesiąt lat) są odbierani jako filozofowie; młodsi podzielają ich zapał i entuzjazm ale "nie mogą czuć wszystkiego". Vaidila czy Krivis (księża) są zawsze mężczyznami, aczkolwiek kobiety stanowią aktualnie 2/3 członków.

W nie tak dalekiej przeszłości członkowie grupy praktykujący naturalne obrzędy byli prześladowani przez KGB; ich ceremonie były zakazane z uwagi na ich związek z litewskim nacjonalizmem. Istnieją napięcia pomiędzy grupą, a również odradzającym się kościołem katolickim. Członkowie grupy twierdzą, iż w średniowieczu kościoły budowane były na świętych wzgórzach, aby wyplenić obrzędy naturalne. Odbierają oni religię katolicką wraz z jej ozdobnymi kościołami i szatami jako zbyt oderwaną od natury. Pomimo tego, że Ramuva jest ruchem religijnym i kulturalnym, jego zainteresowania polityczne pokrywają się z ruchem zielonych.

Intrygującym paradoksem jest to, iż religia ta szczególnie skoncentrowana na litewskiej kulturze i dziedzictwie, jednocześnie włącza swoich uczestników w ogólnoświatowy ruch odrodzenia się tradycyjnych obrzędów naturalnych. Zainteresowanie tymi obrzędami jest szczególnie widoczne pośród ludzi wywodzących się z partii o ateistycznym światopoglądzie. W miarę jak zainteresowanie "materializmem dialektycznym" wygasa, ludzie szukają wokół siebie takich wierzeń i ideologii, które są zbudowane wokół związków wewnątrzludzkich, oraz związków z naturą. Święte nakazy poszanowania i chronienia natury są częścią kultury, która szanuje naszych przodków i zamierza pozostawić świat lepszym dla naszych następców.