SPITSBERGEN - WYSPA OSTRYCH GÓR

SVALBARD - to archipelag norweski w północnej części Oceanu Atlantyckiego obejmujący wyspy: Spitsbergen, Ziemię Północno - Wschodnią, Wyspę Edge'a, Wyspę Barentsa, Wyspę Niedźwiedzia, Wyspę Nadziei, Ziemię Króla Karola, Kwitoya. Powierzchnia całego archipelagu wynosi 62,0 tys. km , przy czym sama wyspa Spitsbergen stanowi prawie 2/5 tego terytorium, bo aż 39,4 tys. km . Odkrycia archipelagu dokonała w 1596r. holenderska wyprawa dowodzona przez W. Barentsa. Sama nazwa "Spitsbergen" oznacza ostre góry. Dawniej pod tą nazwą rozumiano znakomitą większość archipelagu Svalbardu. W 1920r. przydzielony Norwegii archipelag przyjął nazwę Svalbardu (zimne wybrzeże), zaś Spitsbergenem nazwano największą jego wyspę (dawny Spitsbergen Zachodni). Często spotyka się, nawet obecnie przekonanie, że Svalbard jest najbardziej wysuniętą na północ europejską grupą wysp. Otóż dla sprostowania tego twierdzenia warto wspomnieć, że to wysunięta bardziej na wschód Ziemia Franciszka Józefa jest położona bliżej bieguna.

Svalbard jest obszarem górzystym (wys. do 1712 m n.p.m.), powierzchnię ma mocno pofałdowaną i pokrytą w większości lodowcami. Jest to obszar starych fałdowań (głównie okresu kaledoń- skiego). Spotykamy tu przede wszystkim skały metamorficzne (jak również pochodzenia wapiennego) - marmury, fyllity, dolomity; powierzchnia ma ukształtowanie form polodowcowych. Od początku XXw. obserwujemy cofanie się lodowców. Zlodowacenie powierzchni wyspy zależy w dużej mierze od ekspozycji terenu. Obszary klimatyczne cieplejsze (wyeksponowane), bądź poddane działaniu fenów są pozbawione lodowców (topnieją one w lecie). Bujniejsza jest tam flora i fauna.

Klimat archipelagu należy do polarnych, niemniej jednak stosunkowa jego łagodność spowodowana jest obecnością oceanu, zaś zachodnie wybrzeża są dodatkowo jeszcze poddane działaniu ciepłego Prądu Zatokowego, co znacznie podnosi temperaturę tamtych regionów. Jednakże prądy morskie są również sterowane przez wiatry. Zimny prąd opływa wschodnie wybrzeże Spitsbergenu, jeśli wystąpią wiatry południowe wówczas opływa on południowy skraj wyspy posuwając się dalej wzdłuż jej zachodniego wybrzeża, płynie na północ odcinając wyspę od odnogi Prądu Zatokowego. Natomiast gdy wiatr południowy nie występuje to zimny prąd płynie w kierunku południowym nie ochładzając wyspy. Tym się tłumaczy, dlaczego wschodnie wybrzeże Spitsbergenu jest bardziej zlodowacone od zachodniego.

Całość powierzchni Svalbardu pokrywa wieczna zmarzlina; opady są tu stosunkowo niewielkie. Temperatury bardzo rzadko spadają poniżej -40 C w styczniu; przeważnie wahają się w granicach -20, -30 C. W lecie na poziomie morza, którego łagodzący wpływ zaznacza się bardzo wyraźnie, temperatury wynoszą najczęściej 2,4 C, rzadko przekraczając 6 C. W górach - temperatury lekko ujemne. Charakterystyczne dla tego regionu są znikome amplitudy dobowe temperatur i nie tak wielkie amplitudy roczne jak w innych regionach o, podobnej szerokości geograficznej.

Południowa część Spitsbergenu znajduje się pod wpływem silnych wiatrów wschodnich spowodowanych specyficzną sytuacją baryczną (nad północną Azją - układ wysokiego, a nad Północnym Atlantykiem - niskiego ciśnienia). Zimny wiatr pokonuje barierę górską Spitsbergenu i opadając ociepla się stając się ciepłym wiatrem fenowym spadającym na zachodnie wybrzeże. Również tu leży przyczyna mniejszego zlodowacenia wybrzeża zachodniego (do odkrycia tego zjawiska walnie przyczynili się polscy uczeni).

Góry Spitsbergenu nie są bardzo wysomkie (do 1712 mn.p.m.), jednakże ponieważ większość z nich ma swe podnóża u poziomu morza, ich wysokość względna jest znaczna. Dla tego regionu przyjmuje się ogólnie zasadę, iż wysokość bezwzględna gór równa jest przeważnie wysokości względnej. Ich charakter określamy generalnie jako alpejski.

Grunty Svalbardu są kamieniste (na powierzchni spotykamy głazy, kamienie, piaski, iły). Charakterystyczne jest występowanie pierścieni kamienistych powstałych na skutek erozji.

Roślinność porastająca archipelag osiąga niewielkie rozmiary; przeważnie są to porosty, skarłowaciałe drzewka, czasami kwiaty. Często roślinność przybiera formy kęp (np. kępa porośnięta od północy mchem, od południa - kwiatami). Silne huragany uniemożliwiają egzystencję wielu gatunków. Dni słonecznych niewiele, raczej przewaga zachmurzenia.

Na archipelagu występują duże ilości ptaków - sto kilkadziesiąt gat. w lecie, dwa gat. w zimie. Wśród ssaków możemy wyróżnić: renifery, lisy i niedźwiedzie polarne, foki. Występowanie dość zróżnicowanej jak na tę szerokość geogr. flory i fauny zawdzięczamy wciąż jeszcze nie zanieczyszczonemu środowisku, z jakim mamy tam do czynienia.

MIEJMY NADZIEJĘ, IŻ CZŁOWIEK JAK NAJPÓŹNIEJ WŁĄCZY ARCHIPELAG SVALBARDU W ORBITĘ SWEGO NEGATYWNEGO W SKUTKACH ZAINTERESOWANIA.