FILOZOFIA "KOŁA ALTENBERSKIEGO" - ROZMOWA Z DOC. DR FRANZEM M.WUKETITSEM*
Należy Pan do tzw."żelaznych korzeni" Koła. W Wiedniu można usłyszeć: "Kiedy się nie rozumienie Riedla i Oesera, należy słuchać Wuketitsa". Proszę, by Pan wyjaśnił, co kryje się pod tym określeniem?
W: - Nie wiem dokładnie, co się pod tym określeniem kryje. Sam nie mogę o tym orzekać. Być może piszę bardziej zrozumiale niż niektórzy moi koledzy.
"Koło Altenberskie" reprezentuje idee "ewolucyjnej teorii poznania". Jakie są główne tezy i założenia tej koncepcji filozoficznej?
W: - "Ewolucyjną teorię poznania" nie określę jedynie jako koncepcję filozoficzną; ona ujawnia się na wielu obszarach: raz jako płaszczyzna biologii, ujmująca organizmy jako systemy przerabiające informację, po drugie jako płaszczyzna rozwoju ludzkich idei. Do głównych tez tej teorii należą - niezależnie od tego, iż przedstawiciele teorii w detalach często różnią się znacznie pomiędzy sobą - następujące stwierdzenia:
- życie jest pewnym "procesem zdobywania wiedzy", np. Lorenz, - ewolucja istot żywych może być opisana jako pewien "proces kognitywny",
- poznanie i myślenie ludzkie są zakorzenione głęboko w procesie ewolucji. Są one zjawiskami powstałymi na bazie ewolucji złożonych organów, np. narządów zmysłowych, mózgu,
- jak inne istoty żywe, także człowiek nie przyjmuje "świata w sobie" jako prawdziwego, lecz zawsze tylko jako ważny wycinek swego, otaczającego go, rzeczywistego, świata zewnętrznego, w oparciu o który to stosunek powstaje jego wartość życiowej użyteczności. Posiadamy "hipotezy" o świecie i widzimy, jak ciągle do nich dochodzimy. Nasza wiedza jest więc natury hipotetycznej, co sądził np. Karl Popper,
- przeto podstawą teoretyczno- poznawczą ewolucyjnej teorii poznania jest pogląd filozoficzny zwany "realizmem hipotetycznym",
- to, co przyjmujejmy jako "poznanie" w zasadzie jest zawsze jakimś założonym przecięciem się przebiegów naszego doświadczenia oraz (przedświadomych) oczekiwań.
- pojęcia a'priori w sensie Kanta rozwiązuje się tutaj jako a'posteriori w sensie pochodzenia dziejowego i wyniku ewolucji oraz dopasowywania się podmiotu do przedmiotu w obrębie danego gatunku.
Jak wygląda historia ewolucyjnej teorii poznania w Austrii?
W: - Pośród austriackich badaczy nauk przyrodniczych i filozofów przyrody przyjmuje się przed wszystkim Ernsta Macha i Luwiga Boltzmanna jako ważnych poprzedników współczesnej ewolucyjnej teorii poznania. Następnie naturalnie Lorenza i Poppera. Aktualnie mamy pewną liczbę osób, które zajmują się tą teorią - z którymi mógł się Pan spotkać i poznać w Altenbergu.
Jakie współczesne problemy naszej rzeczywistości są dla członków "Koła" najważniejsze?
W: - Istnieją różne miejsca, które należałoby wyakcentować. Ważnych jest wiele "rzeczywistych problemow". Natomiast ja sam zajmuję się obecnie przede wszystkim ewolucyjnymi apektami etyki, "etyką ewolucyjną" i piszę teraz książkę, która nosi roboczy tytuł: "Biologia i moralność".
Co pan myśli o poglądach na sztukę i literaturę?
W: - Jeśli Pan pod tym pytaniem rozumie "ewolucyjną estetykę", to jasne, że jest to interesujące przetsięwzięcie. Lecz wydaje mi się, iż do tego ujęcia mamy jeszcze mało danych w pracach badawczych.
- dziękuję za rozmowę.
rozmawiał dr Ignacy S.Fiut
Altenberg, listopad'91
Franz Manfred Wuketits urodził się w 1955r. Studiował biologię i filozofię na Uniwersytecie Wiedeńskim. Promowany w 1978; habilitowany 1980. Od 1980 docent Teorii Nauki ze szczególnym uwzględnieniem nauk biologicznych na Uniwersytecie w Wiedniu, a od 1987 także na Uniwersytecie w Grazu. W latach 1990/91 zostaje powołany na dyrektora Zakładu Badań Ewolucyjnych i Kognitywnych Instytutu Konrada Lorenza w Altenbergu nad Dunajem. Żonaty, dwoje dzieci. Główne prace: "Schlussel zur Biologie" (1986), "Schlussel zur Philosophie" (1987), "Gene, Kultur und Moral" (1990), "Evolutionary Epistemology and Its Implications for Humankind" (1990).