Strona główna 


OZONOWE ABC

Związki CFCs, tj. pochodne węglowodorów, których atomy wodoru zastąpione są chlorem, fluorem lub bromem, występują w powszechnym użyciu. Najważniejsze to związki wielochlorowcowe, wykazujące doskonałe właściwości jako rozpuszczalniki związków niepolarnych i słabo polarnych.

Chloroform (CHCl3) był dawniej powszechnie stosowany do narkozy. Wywiera on jednak szkodliwe działanie na serce, a pod wpływem tlenu powietrza ulega powolnemu utlenieniu do silnie trującego fosgenu (COCl2). Produkt handlowy zawiera ok. 1 0.000000e+000tanolu, który rozkłada fosgen powstający wskutek utleniania.

Czterochlorek węgla (CCl4) jest powszechnie stosowany jako rozpuszczalnik oraz środek czyszczący i myjący. Jego znaczna toksyczność pociąga za sobą pewne niebezpieczeństwo, jeśli nie zachowuje się odpowiedniej ostrożności. Czterochlorek węgla stosowany jest również jako płyn do gaśnic, szczególnie skuteczny do gaszenia palących się produktów naftowych, choć zdolność do tworzenia się fosgenu ogranicza jego zastosowanie.

Trójchloroetylen (C2HCl3) jest powszechnie stosowany jako rozpuszczalnik do prania "na sucho". Można go otrzymywać z etylenu jak i z acetylenu. Został on wycofany z pralni ze względu na swoje własności odurzające.

Chlorek metylenu (CH2Cl2) znajduje zastosowanie jako rozpuszczalnik, lecz jest niebezpieczny, gdyż tak jak poprzednie związki tworzy fosgen.

Czterochloroetylen (C2Cl4) stosowany w krakowskich pralniach jako rozpuszczalnik do prania "na sucho" ma silne działanie narkotyczne oraz wpływa drażniąco na śluzówki i skórę, powodując wypryski.

Druga grupa CFCs to chlorofluoroalkany.

Zastąpienie atomami fluoru jednego lub dwóch atomów chloru w czterochlorku węgla prowadzi do powstania freonów CFCl3 i CF2Cl2, a modyfikacja czterochloroetylenu do C2F4Cl2.

Najważniejszy z nich to dwufluorodwuchlorometan (CF2Cl2) nazwany freonem-12 i oznaczany CFC-12. Jest to związek nietoksyczny, bezwonny i niepalny, nie reaguje też z gorącymi stężonymi kwasami nieorganicznymi ani z metalicznym sodem. Jednakże ma on niszczący wpływ na warstwę ozonową, gdyż w stratosferze następuje (pod wpływem promieniowania słonecznego) jego rozkład z wytworzeniem wolnych rodników chloru. Następnie dochodzi do łańcuchowej reakcji rodnikowej: 1) . . Cl + O3 -L ClO + O2 wolne ozon wolne zwykły rodniki rodniki tlen chloru tlenowe chloru 2) . . ClO + O -L Cl + O2 itd.

Poszukuje się więc związku, który nie zawierałby chloru i był zarazem jak najmniej toksyczny. Takim związkiem jest CF3CFH2. Wiązanie CF jest bardzo mocne. Do jego rozbicia potrzebna jest duża energia. Występujący w cząsteczce fluor nie zmienia jej wielkości, ale powoduje przyrost masy. Mimo to związek ten jest lotny. Fluor wyciąga elektrony na zewnątrz i cząsteczki nie ulegają atchezji tj. przyciąganiu, a co za tym idzie - dyfundują do atmosfery.

Ciekawym zjawiskiem jest brak wykorzystania fluoru przez naturę w reakcjach organicznych, gdy tymczasem jest on na trzynastym miejscu jeśli chodzi o użytkowanie przez człowieka. Związki zawierające fluor - jak monofluorooctan potasu, pochodne kwasu olejowego - są silnie toksyczne. Fluor utrwala barwę, uodpornia na światło.

W medycynie szerokie zastosowanie mają środki antybakteryjne zawierające fluor. Stosuje się go też do produkcji sztucznej krwi. Związki perfluorowane (całkowite zastąpienie atomów wodoru w węglowodorach przez atomy fluoru) mają zdolność rozpuszczania ok. 50tlenu, podczas gdy normalnie w organizmie rozpuszczeniu ulega tylko około 3 Sztuczna krew zawiera perfluorodekalinę. Po paru tygodniach od czasu transfuzji organizm wytwarza własną krew, a reszta związków zostaje wydalona z potem. Krew taka może być przetoczona do każdego organizmu, bez względu na grupę krwi pacjenta. Koszty wytwarzania związków perfluorowych są jednak wysokie, ponieważ produkcja i przewóz fluoru w stanie wolnym są kosztowne, a także dlatego, że połowa fluoru ulega z powrotem przemianie w tani fluorowodór. Z tego względu Amerykanie i Japończycy prowadzą badania nad otrzymaniem związku zastępczego dla perfluorodekaliny.

Paulina Pawlat


Początek strony