Jak zapewne większości czytelników ZB wiadomo, 30.4.-3.5. odbyło się, przy pięknej słonecznej pogodzie, VII Ogólnopolskie Spotkanie Organizacji Ekologicznych "KOLUMNA'93". Kolumna jest leśną dzielnicą łasku i jest położona na trasie łódź-Sieradz. Organizatorem spotkania było Międzyuczelniane Lobby Ekologiczne z łodzi. Duży wkład w organizację spotkania wniosły również Koło Ekologiczne w Kolumnie oraz BORE. W spotkaniu uczestniczyło ponad 150 osób z całej Polski, reprezentujących kilkadziesiąt różnych organizacji ekologicznych.

Impreza rozpoczęła się w piątek około godz. 21.00 koncertem zespołu "Orientacja na Orient". Zespół wykonuje muzykę inspirowaną kulturą Wschodu. W repertuarze zespołu znajdują się m. in.:

Akustyczne brzmienie używanych przez zespół instrumentów, takich jak sitar, cytra oraz pełne oddechu i przestrzeni frazy bambusowych fletów tworzą swoisty klimat, pozwalający oderwać się na chwilę od codzienności, wejść w inny, spokojny i ciepły świat. Po koncercie odbyła się dyskoteka. W dużej mierze była ona inspirowana kulturą górali beskidzkich. Przeplatały się też dość silnie elementy centralnej Polski (region łódzki).

Zetknięcie się ze sobą tylu kultur uzmysłowiło wszystkim, że problemy ochrony środowiska mają zasięg globalny i nikt przed nimi się nie wykręci. Z tym większym zainteresowaniem wysłuchano następnego dnia krótkich referatów na temat problemów ekologicznych gminy łask (prof. Czesław Ciemiewski) oraz województw łódzkiego (Dyrektor Wydziału Oś UW w łodzi - Tomasz Malinowski) oraz sieradzkiego (Dyrektor Wydziału Oś UW w Sieradzu - Janusz Konecki). Po przerwie nastąpiła prezentacja instytucji finansujących działania proekologiczne na terenie Polski. Swoje instytucje zaprezentowali: Krystyna Wolniakowska - Biuro Fundacji Marshalla "Environmental Partnership", Marcin Herbst - Krajowe Centrum Edukacji Ekologicznej, Stanisław Sitnicki - Regional Environmental Center, Małgorzata Koziarek REC w Warszawie. Alison Veaudry zaproponowała też pomoc techniczną ze strony amerykańskiego Korpusu Pokoju. Po obiedzie zabraliśmy się do pracy w pięciu grupach problemowych. Mieliśmy przygotować wnioski do niedzielnego spotkania z przedstawicielami MOśZNiL. Oto najważniejsze z nich:

Praca grupy skupiła się na problemach związanych z komunikacją miejską:

Dlatego proponujemy:

- zamknięcie dla ruchu samochodowego terenów rekreacyjnych i parków narodowych;

- stopniowe ograniczanie i eliminowanie ruchu samochodowego z centrów miast;

- wprowadzenie ulg podatkowych dla użytkowników pojazdów na benzynę bezołowiową;

- wprowadzenie zakazu rejestracji samochodów bez katalizatorów;

- ustalenie norm dotyczących emisji spalin na poziomie przepisów obowiązujących w EWG;

- wprowadzenie pełnych kosztów użycia samochodu (budowa dróg, zanieczyszczenie powietrza, wypadki), obciążających jego użytkowników;

- wprowadzenie instrumentów ekonomicznych, stwarzających możliwości rozwoju komunikacji publicznej;

- budowanie infrastruktury rowerowej w miastach (sieć ścieżek rowerowych i parkingi);

- promowanie roweru jako środka komunikacji miejskiej;

- zlikwidowanie opłat celnych na rowery importowane.

Poza tym postanowiliśmy włączyć się w organizację Dnia Bez Samochodu - 5.6.93. (zorganizowanie kampani promującej rower jako środek komunikacji miejskiej).

Powstała też idea "łańcucha ludzi odpowiedzialnych", którzy wpływaliby na świadomość kierowców, zwracali im uwagę na niebezpieczeństwa i problemy, jakie stwarza samochód dla miasta i środowiska.

Obrady grupy koncentrowały się na sposobach wykorzystania obowiązującego prawa w działalności ekologicznej. Na zakończenie sformułowano następujące wnioski:

W pracach zespołu problemowego do spraw rolnictwa ekologicznego obradującego 1.5.93 w godz. 17 - 19 uczestniczyło 18 osób.

W ramach otwartej dyskusji członkowie zespołu omawiali strukturalne i szczegółowe warunki procesu "ekologizacji" rolnictwa w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem wspierania istniejących rolnych gospodarstw ekologicznych - stosujących metody rolnictwa organicznego i biodynamicznego (atestowanych i w trakcie procesu przestawiania).

Zespół wypracował wnioski, których praktyczne zrealizowanie uznaje za niezbędne na drodze "ekologizacji" polskiego rolnictwa:

I. Uznanie znaczenia rozwoju rolnictwa ekologicznego dla:

- systemu ochrony środowiska (w tym szczególnie ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych, ochrony terenów i ich otulin o najwyższych wartościach przyrodniczych, ochrony powierzchniowych ujęć wody dla celów bytowo-komunalnych w rejonach gospodarowania rolniczego);

- systemu ochrony zdrowia, w tym szczególnie zapewnienie żywności najwyższej jakości dla noworodków i dzieci oraz w systemie opieki szpitalnej i sanatoryjnej;

- ochrony polskich warsztatów pracy (utrzymanie ekonomicznych warunków egzystencji małych i średnich gospodarstw rodzinnych oraz drobnego przetwórstwa spożywczego);

- kształtowania pozytywnych tendencji w bilansie płatniczym kraju (żywność wysokiej jakości w połączeniu z usługami turystyczno-leczniczymi jako jeden z polskich atutów w międzynarodowym podziale pracy).

- stworzenie systemu informacji w zakresie rolnictwa ekologicznego i żywności wysokiej jakości (massmedia, organizacje społeczne i rolniczo-zawodowe);

- stworzenie systemu programów edukacyjnych z zakresu rolnictwa ekologicznego, struktury racjonalnego odżywiania i jakości produktów żywnościowych do programów powszechnego nauczania i form edukacji nieformalnej ze szczególnym uwzględnieniem szkolnictwa rolniczego i medycznego (w pierwszym etapie niezbędne przygotowanie kadry nauczycielskiej) oraz ekspertów ruchu konsumenckiego.

- stworzenie i wprowadzenie w życie norm jakościowych na żywność oraz utworzenie systemu atestacji żywności, środków produkcji rolnej (nawozy mineralne, środki ochrony roślin, maszyny i urządzenia rolnicze i przetwórstwa spożywczego.

- stworzenie prawnej ochrony dystrybucji żywności wysokiej jakości (w tym szczególna ochrona znaków atestacyjnych) oraz ścigania sprawców naruszeń przepisów prawnych dotyczących obrotu żywnością atestowaną.

- wprowadzenie systemu preferencji podatkowych dla rolnictwa ekologicznego i przetwórstwa płodów rolnych i produktów żywnościowych pochodzących z gospodarstw ekologicznych (stosowanie zwolnień i ulg podatkowych dla właścicieli gospodarstw rolnych ekologicznych atestowanych i w trakcie przestawiania oraz rozszerzenie praktycznego dostępu do kredytów preferencyjnych).

- wprowadzenie proekologicznych zasad do procesów przekształceń własnościowych w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym.

- stworzenie systemu ochrony polskiego rynku przed importem żywności niskiej jakości oraz antyekologicznych środków i technologii do produkcji rolnej.

Zespół rekomendował do programów ruchów i organizacji ekologicznych działających w Polsce następujące formy:

Praca grupy skupiła się na zagadnieniu zewnętrznego kosztu w całkowitym społecznym koszcie produkcji oraz problemie przerzucania przez przedsiębiorstwa kosztów produkcji na społeczeństwo poprzez zwiększanie kosztu zewnętrznego, a minimalizowanie kosztu ponoszonego bezpośrednio przez producenta. Omówiono stosowane w Polsce ekonomiczne instrumenty ochrony środowiska, a mianowicie opłaty za korzystanie ze środowiska oraz kary za jego zanieczyszczanie. Analizowano możliwość wprowadzenia w Polsce handlu uprawnieniami do emisji zanieczyszczeń.

W wyniku dyskusji wypracowano następujące wnioski:

W niedzielę rano w bojowych nastrojach oczekiwaliśmy na przedstawicieli Ministerstwa. Zjawili się bardzo punktualnie w sile czterech osób, tj. pani Teresy Orłoś z Biura Prasowego oraz trzech muszkieterów w składzie: pan Wacław święcicki z Departamentu Nauki i Programowania, pan Jan Kłopotowski - z-ca dyrektora Departamentu Ochrony Powietrza i Powierzchni Ziemi oraz pan Jan Szyszko, dyrektor Krajowego Zarządu Parków Narodowych. Dzięki profesjonalnemu prowadzeniu Jacka Bożka spotkanie przebiegało bardzo sprawnie. W wielu miejscach przewijał się niezawiniony brak kompetencji zaproszonych gości i widać było potrzebę zapraszania na tego typu spotkania przedstawicieli innych resortów. Po wspólnie zjedzonym obiedzie pożegnaliśmy gości i rozpoczęliśmy drugą turę warsztatów. Oto wnioski:

Uczestnicy warsztatu zajęli się związkami między sposobem odżywiania - dietą - a ryzykiem zachorowania na choroby cywilizacyjne. Negatywne dla środowiska tendencje w rolnictwie prowadzące do uprzemysłowienia hodowli można rozpatrywać w wielu kategoriach, w tym:

I. Ekologicznej:

2. Trwałe skażenie bakteriologiczne i chemiczne wód.

3. Przeznaczanie dużych powierzchni leśnych na pastwiska i produkcję pasz.

4. Degradacja gleb (erozja) i pustynnienie dużych obszarów.

II. Ekonomicznej (wynikające z punktu pierwszego):

Nakłady finansowe na prowadzenie hodowli w skali przemysłowej są niewspółmierne do uzyskiwanych efektów (uzależnienie od obcego kapitału, technologii i środków produkcji hodowlanej wraz z całą niezbędną infrastrukturą);

Główną drogą do zmiany struktury produkcji rolniczej na bardziej ekologiczną, a jednocześnie mniej kosztowną, jest kreowanie nowych wzorów konsumpcyjnych. Główną rolę powinny tu odegrać resorty zdrowia, rolnictwa i ochrony środowiska.

Brak faktycznych uczestników i reprezentantów ruchu na rzecz praw zwierząt w Kolumnie sprawił, że nie wynikły ze spotkania żadne konkretne ustalenia. Było to przejemne spotkanie informacyjne w lesie, na trawce. Uczestnicy byli zainteresowani podstawowymi informacjami mogącymi pomóc im w działaniu oraz np. w codziennych konsumenckich decyzjach. Jedynym ustaleniem jest propozycja wsparcia prac nad nową ustawą "O Ochronie Zwierząt" przez sporządzenia stanowiska poszczególnych organizacji popierających kształt projektu w/w ustawy oraz wyszczególnienie jej słabych stron.

Wniosek końcowy ze spotkania jest następujący: ruch na rzecz praw zwierząt tworzą ludzie młodzi oraz organizacje rozpoczynające swoje działania, nie przygotowane do organizowania działań wykraczających poza przygotowanie ulotki czy akcji informacyjnej. Konieczne byłoby zorganizowanie dla ruchu serii warsztatów i kursów uczących przeprowadzania działań ukierunkowanych na obronę praw zwierząt oraz pozyskiwanie sojuszników: dziennikarzy, specjalistów, władz lokalnych, czyli długotrwała, żmudna praca nad tworzeniem faktycznego ruchu,który byłby w stanie profesjonalnie i skutecznie reagować na problemy dotyczące ochrony zwierząt.

Zaznaczona została także konieczność łączenia działań na rzecz praw zwierząt z ochroną środowiska, ekonomią, polityką oraz pracą nad własnym rozwojem.

Warsztat w bardzo skrótowej wersji omówił najważniejsze źródła zdobywania pieniędzy oraz sposób zachowania się w stosunku do potencjalnych i już "zdobytych" sponsorów. Temat rzeka, na omówienie którego potrzebne jest kilkadziesiąt godzin.

Głównym tematem dyskusji był problem niedostatecznego wyposażenia szkół i ośrodków edukacyjnych w pomoce dydaktyczne służące edukacji ekologicznej (filmy, wydawnictwa) oraz dostępu do programów i informacji na ich temat. Problem ten mógłby być rozwiązany poprzez utworzenie sieci regionalnych ośrodków edukacji ekologicznej.

Oprócz tego zwrócono uwagę na zmianę ukierunkowania edukacji ekologicznej z negatywnej, czyli informującej o zagrożeniach i zniszczeniach środowiska na edukację pozytywną, to znaczy propagującą proekologiczne zachowania konsumpcyjne. Zdaniem uczestników dyskusji dla realizacji pełnej i efektywnej edukacji ekologicznej społeczeństwa niezbędne jest:

Dla rozwoju i wzrostu efektywności działań pozarządowych organizacji ekologicznych niezbędna jest również samoedukacja.

Po tych wielu trudach i zmaganiach intelektualnych (pogoda raczej nie nastrajała do wydajnej pracy, tym bardziej, że wokół rośnie las, a niedaleko przepływa rzeka Grabla) wieczorem odbyły się trzy atrakcyjne imprezy: turniej piłki nożnej cd. (niezbyt udany dla dość dobrze przygotowanej drużyny Gajan, natomiast z pewnością był to dzień pozostałych drużyn, a w szczególności Piotra Glińskiego), dyskoteki oraz ogniska (wspaniałe przeżycia uczestników w liczbie około 60 osób grających na dziesiątkach instrumentów akustycznych i gitarach).

W poniedziałek od rana zaczęliśmy się rozjeżdżać. Zdążyliśmy jeszcze ustalić, że należy powołać sieć bibliotek ekologicznych, oraz że w 25-27.6. odbędzie się w Kolumnie spotkanie osób zainteresowanych działaniem w samorządach lokalnych i wojewódzkich funduszach ochrony środowiska. Trudno mi jest ocenić obiektywnie całą imprezę, gdyż moja rola nie ułatwiała mi obserwacji. Myślę jednak, że należało ono do udanych. Przyjechało mnóstwo młodych ludzi, którzy dopiero zaczynają działać. Jest to na pewno pocieszające, że w wielu miejscach powstają nowe silne ruchy, a ich liderzy są żądni wiedzy. Sądzę, że obecnie jest duże zapotrzebowanie na wszelkiego rodzaju warsztaty uczące jak się organizować, zdobywać fundusze, przeprowadzać kampanie, współpracować z samorządem lokalnym itp. Moim zdaniem ogólnopolskie spotkanie ruchów nie jest najlepszym miejscem na tego typu edukację, gdyż ludzie mają problem z wyborem warsztatów. Poza tym dwugodzinny warsztat jest często za krótki na sformułowanie wniosków przez dobrze przygotowaną grupę, a więc tym bardziej nie starcza czasu na przybliżenie problemów osobom mniej doświadczonym.

Uważam, że przyszłoroczne spotkanie powinno mieć zupełnie inną formułę:

- Muszą być na nim obecni (oprócz przedstawicieli MOśZNiL) przedstawiciele takich resortów, jak: ministerstwa przemysłu, transportu, edukacji, rolnictwa i in. w zależności od problemów, które uznamy za priorytetowe.

- Wnioski i problemy, które będziemy chcieli poryszyć powinny być przygotowane przed spotkaniem (np. w grupach problemowych funkcjonujących przy MOśZNiL) i wysłane odpowiednio wcześniej wraz z zaproszeniem.

- Spotkanie winno składać się z kilku bloków tematycznych, w czasie których przedstawiciele zaproszonych instytucji będą odpowiadać na przedstawione wnioski.

- Zbędne jest przygotowywanie warsztatów. Na spotkanie należałoby przyjechać z bagażem doświadczeń i przygotowaniem merytorycznym.

- Późną jesienią powinno się odbyć (mniej liczne) spotkanie przygotowujące kształt letniego. Wnioski z tego spotkania zostaną do końca czerwca rozesłane do wszystkich ruchów ekologicznych oraz do instytucji tj. Parlament, Rząd, Prezydent, poszczególne ministerstwa, mass media. wraz z wnioskami do poszczególnych organizacji zostanie wysłana ankieta z prośbą o podzielenie się uwagami na temat tego czego oczekują po corocznych spotkaniach ruchów i jaki wg nich powinien być jego kształt. Uwagi zostaną przekazane komitetowi organizacyjnemu przyszłorocznego spotkania.

Chciałem bardzo podziękować pani teresie Orłoś, Joli Pawlak, Piotrowi Glińskiemu, Ryśkowi Kukiełce i Andrzejowi Obalskiemu za pomoc w zorganizowaniu spotkania oraz w trakcie jego przebiegu.

Na zakończenie mam propozycję (nie do odrzucenia): VIII Ogólnopolskie Spotkanie Ruchów Ekologicznych może się odbyć również w Kolumnie w dniach 29.4.-3.5.94. Oto kilka argumentów za:

- położenie miejscowości w centrum Polski, co zmniejsza koszty i czas dojazdu (również dla osób zaproszonych),

- jej mikroklimat i wypoczynkowy charakter,

- doświadczenie organizatorów,

- posiadanie zaawansowanej koncepcji następnego spotkania,

- niskie koszty organizacyjne,

- wstępna akceptacja propozycji przez uczestników tegorocznego spotkania.

Przedstawiciele organizacji i ruchów ekologicznych, uznając za niewystarczające swój udział w procesie budowania społeczeństwa obywatelskiego, zwracają się do władz ustrawodawczych i wykonawczych o stworzenie podstaw prawnych i instytucjonalnych do:

Za jeden ze sposobów zrealizowania naszych postulatów uważamy konsekwentne i zdecydowane wprowadzanie Zasad Polityki Ekologicznej Państwa z lipca'92 - a szczególnie zasady uspołecznienia, która do tej pory ma charakter wyłącznie deklaratywny.

Kolumna 2.5.93