Nieznajomość prawa nie zwalnia od odpowiedzialności. To bardzo ważna maksyma. Dlatego też będziemy się starali częściej niż dotychczas informować o najistotniejszych zagadnieniach prawa ochrony środowiska.

Zaczynamy od art. 100 ust. 2 ustawy "matki" - przepisu, który może być bardzo silnym narzędziem w rękach organizacji ekologicznych. Nakłada on bowiem na organy administracji obowiązek informowania organizacji ekologicznych o przygotowywanych przedsięwzięciach, np. o budowie rafinerii, spalarni odpadów, elektrociepłowni. Niewywiązanie się przez organ z tego obowiązku przed wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji może być podstawą do jej późniejszego uchylenia.

Ponieważ zakres zastosowania tego przepisu "w nowej rzeczywistości" może budzić wątpliwości, zwróciłem się o opinię do prof. Jerzego Sommera, założyciela Towarzystwa Naukowego Prawa Ochrony środowiska (Kuźnicza 46/47, 50-138 Wrocław, tel./fax: 0-71/444747).

Ustęp z art. 100 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska z 1980r. stanowi, iż organy administracji państwowej decydujące o lokalizacji oraz o wyznaczeniu miejsca realizacji inwestycji budowlanych, przed wydaniem decyzji dotyczącej inwestycji o dużym wpływie na środowisko informują o przygotowywanych przedsięwzięciach organizacje społeczne właściwe ze względu na przedmiot swego działania; organizacje te w określonym terminie, nie dłuższym niż 30 dni, mogą zgłosić swe wnioski i zastrzeżenia.

Przepis ten sformułowany jest w sposób mało precyzyjny, co od początku rodziło kłopoty z jego zastosowaniem w praktyce. Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, iż w żadnej z kolejnych nowelizacji ustawy nie uznano za stosowne dostosowanie jego treści do wynikających z innych ustaw istotnych zmian w regulacji prawnej spraw, których przepis ten dotyczy.

Interpretacja treści art. 100 ust. 2 w świetle obowiązującego stanu prawnego wymaga odpowiedzi na następujące pytania:

Nie wydaje się celowym analizowanie wszystkich tych kwestii. Odpowiedź na skierowane pytanie ograniczymy tylko do zagadnienia ad 3 tj. na kim ciąży obowiązek informowania organizacji społecznych?

Art. 100 ust. 2 ustawy z 1980r. posługuje się pojęciem "organy administracji państwowej" dla określenia organów decydujących o lokalizacji inwestycji, co odzwierciedla stan prawny, w którym kompetencje w tym zakresie przysługiwały terenowym organom administracji państwowej o właściwości szczególnej do spraw lokalizacji inwestycji stopnia wojewódzkiego oraz podstawowego. Obecnie, na mocy art. 53 ust. 1 ustawy z 22.3.90 o terenowych organach rządowej administracji ogólnej, kompetencje t.o.a.p. (tj. terenowych organów administracji państwowej) o właściwości szczególnej w zakresie lokalizacji inwestycji stopnia wojewódzkiego przejęli wojewodowie, zaś kompetencje t.o.a.p. stopnia podstawowego w tym zakresie, na mocy art. 1 pkt. 25) m) ustawy z 17.5.90 o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw, przeszły na organy gminy. Punkt ten stwierdza wyraźnie, że do organów gminy należy wydawanie decyzji lokalizacyjnych przewidzianych przez art. 42 ust. 2 ustawy o planowaniu przestrzennym. Artykuł ten regulował kompetencje do wydawania decyzji lokalizacyjnych terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego o właściwości szczególnej do spraw lokalizacji inwestycji.

Zmiany te związane są z wprowadzeniem samorządu terytorialnego oraz podziałem kompetencji należących dotychczas do organów określanych jako terenowe organy administracji państwowej pomiędzy organy organizacji rządowej oraz organy gminy. Odpowiednio do tego, ustawa z 17.5.90 wprowadziła stosowne zmiany do szeregu ustaw, zastępując zwrot "organy administracji państwowej" zwroty "organy administracji rządowej i organy gminy". Ponieważ w przypadku ustawy z 1980r. o ochronie środowiska zmianami tymi nie objęto art. 100 ust. 2, pojawia się pytanie, do jakich organów skierowany jest w obowiązującym stanie prawnym zawarty w tym przepisie obowiązek informowania organizacji społecznych?

Nie ulega wątpliwości, iż skierowany jest on do wojewody, który jest organem administracji rządowej, a więc administracji pozostającej w strukturze administracji państwowej. Pamiętać przy tym należy, iż na mocy art. 7 ustawy z 22.3.90 wojewoda może upoważniać pracowników urzędu wojewódzkiego do załatwiania określonych spraw w jego imieniu. Ustawa ta pozostawia w tym zakresie dużą swobodę wojewodom, w praktyce jednak sprawy lokalizacji powierzają oni pracownikom komórki organizacyjnej odpowiedzialnej za planowanie przestrzenne. Z upoważnieniem do wydawania w imieniu wojewody decyzji lokalizacyjnej związany jest nierozłącznie obowiązek określony w art. 100 ust. 2 ustawy z 1980r. Niezależnie więc od tego, czy i w jakim zakresie w postępowaniu lokalizacyjnym uczestniczą (poprzez uzgodnienia, konsultacje itp.) inne komórki organizacyjne urzędu wojewódzkiego (w tym np. wydział ekologii) czy inne organy administracji (np. woj. komisja ochrony przyrody) wynikający z art. 100 ust. 2 ustawy z 1980r. obowiązek poinformowania organizacji społecznych ciąży jedynie na tej komórce organizacyjnej, która w imieniu wojewody prowadzi postępowanie lokalizacyjne i wydaje decyzję lokalizacyjną (a więc najczęściej na wydziale odpowiedzialnym za planowanie przestrzenne).

Jeżeli chodzi o organy gminy sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Wobec faktu, iż organy gminy nie są organami administracji państwowej, pozostawienie przez ustawę kompetencyjną z 17.5.90 w niezmienionej postaci art. 100 ust. 2 ustawy z 1980r. sugerować by mogło, iż intencją ustawodawcy było nieobjęcie tym przepisem organów gminy. Zwrócić należy jeszcze uwagę, iż zgodnie z generalną normą zawartą w art. 1 ustawy kompetencyjnej z 17.5.90, do właściwości organów gminy przechodzą określone w ustawach zadania i kompetencje należące dotychczas do terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego. Trudno znaleźć jakiekolwiek usprawiedliwienie dla tego, by art. 100 ust. 2 był wyjątkiem od tej reguły, tym bardziej, że art. 31 par. 4 kodeksu postępowania administracyjnego (regulujący generalnie obowiązek informacji organizacji społecznych o toczącym się postępowaniu) odnosi się, na mocy art. 1 pkt 4) b) ustawy z 24.5.90 o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego, zarówno do organów administracji państwowej jak i organów samorządu terytorialnego. Uznać zatem należy, iż pozostawienie w ustawie kompetencyjnej z 17.5.90 bez zmian art. 100 ust. 2 ustawy z 1980r. jest przeoczeniem ustawodawcy, nie zaś efektem świadomej decyzji.

Konkludując, wynikający z art. 100 ust. 2 obowiązek informowania organizacji społecznych ciąży zarówno na wojewodzie jak i na organach gminy decydujących o lokalizacji inwestycji o dużym wpływie na środowisko.

Ps. Nie zapomnijmy powiadomić "organ" o naszym istnieniu, zakresie naszego działania i zainteresowania. Bez tego trudno będzie oczekiwać, że o czymkolwiek nas poinformuje.