"Zielone Brygady. Pismo Ekologów" nr 3 (57), Marzec '94

ROLNICTWO W POLSCE

Mówiąc o rolnictwie, perspektywach jego rozwoju, oddziaływaniu na środowisko trzeba mieć świadomość, że pod tym jednym hasłem kryje się wiele znaczeń. Jedyną wspólną i niepodważalną cechą właściwą dla wszystkich działów polskiego rolnictwa jest produkcja żywności. Jeśli przejdziemy do konkretów, różnice stają się bardzo wyraźne. Chciałbym rzucić na nie nieco światła, biorąc pod uwagę przede wszystkim ich wpływ na środowisko przyrodnicze.

ROLNICTWO EKSTENSYWNE

- najmniej wydajny sposób gospodarowania, co nie znaczy, że bezpieczny dla Ziemi. Gospodarstwa są prowadzone zazwyczaj przez nieudolnych lub skrajnie biednych rolników. Niekiedy także zbyt leniwych. Plony są niewielkie, często z ledwością starczają na utrzymanie rodziny. W takiej sytuacji trudno mówić o jakichkolwiek inwestycjach. Charakterystyczne dla tego sposobu gospodarowania jest okresowe, nadmierne zużycie nawozów i pestycydów w wyniku podejmowania nieprzemyślanych bądź niewłaściwych decyzji. Prowadzi to do dużego skażenia, ale nie pozwala osiągnąć wysokich plonów. W niektórych gospodarstwach zupełnie rezygnuje się ze środków chemicznych, ale nie wynika to ze świadomości ekologicznej, lecz z braku funduszy. Należy przypuszczać, iż będzie postępował proces stopniowego upadku gospodarstw ekstensywnych w wyniku konkurencji na rynku.

ROLNICTWO INTENSYWNE

- to gospodarstwa wąsko ukierunkowane, wyspecjalizowane w konkretnej produkcji roślinnej bądź zwierzęcej. Osiągane plony są często zbliżone do maksymalnych, ale tylko do momentu degradacji gleby w gospodarstwie. Wysokie plony idą w parze z dużymi nakładami kosztów i energii. Genetycznie wymodelowane odmiany roślin i rasy zwierząt są zwykle mało odporne na zmieniające się warunki siedliska, a pojawiające się choroby i szkodniki mają często charakter epidemii. W związku z tym niezbędne staje się stosowanie syntetycznych nawozów, środków ochrony, stymulatorów wzrostu, hormonów i antybiotyków. Wiadomo, jak bardzo niekorzystny wpływ na środowisko mają wymienione środki. Do tego dochodzą także ścieki z przemysłowych hodowli, mleczarni, rzeźni, nadmierne nawożenie gnojówką itp. Cechą charakterystyczną rolnictwa intensywnego jest chęć osiągnięcia maksymalnego zysku bez liczenia się z jakimikolwiek względami ekologicznymi, jakością wytworzonej żywności czy podobnymi sprawami. Rolnictwo to zajmuje w Polsce największy obszar i jeszcze długo pozostanie formą dominującą.

ROLNICTWO INTEGROWANE

- jest to ta forma rolnictwa, o której należy sądzić, iż w najbliższych latach będzie rozwijać się najbardziej intensywnie (jednak pod warunkiem spełnienia kilku istotnych postulatów - patrz niżej). Wiąże się to z postulatami "ekologizacji" naszego rolnictwa czyli chęcią utrzymania wysokich plonów przy mniejszym obciążeniu środowiska. Jest to także alternatywa dla rolników, którzy z różnych względów nie chcą przejść na metody ekologicznej uprawy ziemi, a mają świadomość zgubnego wpływu nadmiernej chemizacji rolnictwa. Rolnictwo integrowane jest metodą trudną, wymagającą od rolnika szerokiej wiedzy, dobrego przygotowania specjalistycznego, uwzględniania na bieżąco odkryć nauki i techniki, czytania fachowej literatury i prasy. W metodzie tej rolnik stara się maksymalnie ograniczyć używanie środków chemicznych i zahamować degradację gleby. Aby to było możliwe, łączy się chemiczną metodę ochrony roślin z metodami mechanicznymi, biologicznymi, agrotechnicznymi, agreguje się narzędzia uprawowe, nawozy syntetyczne stosuje się w ściśle określonych, wręcz aptekarskich, dawkach, większego znaczenia nabiera właściwy płodozmian i stosowanie nawozów zielonych. Aby jednak metoda integrowana zagościła w większej ilości gospodarstw, musi powstać odpowiednia infrastruktura. Muszą powstać możliwości szybkiego i bezbłędnego określenia dawek pestycydów, uzyskania informacji na każdy temat, kontaktu z doradcami, wypożyczenia specjalistycznego sprzętu itd. Początkowo gospodarstwa integrowane będą prowadzić specjaliści najwyższej klasy, ale w miarę poprawy kondycji polskiego rolnictwa nastąpi wzrost znaczenia tej metody.

ROLNICTWO EKOLOGICZNE

- aby krótko scharakteryzować tę formę uprawy roli, posłużę się wypowiedzią wybitnego znawcy, prof. Mieczysława Górnego:

"Rolnictwo ekologiczne, jako najwyższa znana forma współpracy człowieka z przyrodą, jednocześnie forma najbardziej wydajna energetycznie i ekonomicznie powinno być bazą, wzorem dla całego rolnictwa w Polsce. Daje wysokie, chociaż nie maksymalne plony najwyższej jakości, a jednocześnie zapewnia maksymalną ochronę środowiska."

Mam nadzieję, iż artykuł ten pomógł wam uzmysłowić sobie, że rolnictwo i rolnictwo to nie to samo.
Sebastian Krajewski

"Zielone Brygady. Pismo Ekologów" nr 3 (57), Marzec '94