Strona główna 
ZB nr 11(65)/94, listopad '94

POLSKA PODPISAŁA II PROTOKÓŁ SIARKOWY

Już w latach 60. uczeni skandynawscy zaobserwowali zjawisko kwaśnych deszczy oraz ich ujemny wpływ na jeziora i lasy. Za ich główną przyczynę uznali zanieczyszczenia gazowe, mianowicie dwutlenek siarki i tlenki azotu, napływające z krajów Europy Środkowej oraz Wielkiej Brytanii. Kwaśne deszcze nasiliły się w latach 70. wraz z dalszym wzrostem emisji powyższych zanieczyszczeń do atmosfery. Zrozumiano wówczas, że należy podjąć działania zmierzające do ograniczenia skali ich zarzutów. Pierwsza międzynarodowa konferencja poświęcona problemowi zakwaszenia odbyła się w 1976r. w Norwegii, w w roku następnym kraj ten zapoczątkował podpisanie międzynarodowej konwencji dotyczącej zmniejszenia emisji SO2 do atmosfery. Miało to miejsce podczas spotkania komitetu do spraw ochrony środowiska Europejskiej Komisji Ekonomicznej ONZ (United Nations Economic Commission for Europe - ECE).
Konwencja Genewska
W listopadzie'79 w Genewie odbyło się spotkanie ministrów ochrony środowiska krajów reprezentowanych w ECE. Podczas tej sesji 32 państwa Europy, w tym Polska, a także Stany Zjednoczone i Kanada podpisały konwencję w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości (Convention on Long Range Transboundary Air Polution). Umowa ta ogólnie stwierdzała, że jej sygnatariusze zobowiązują się do ograniczenia emisji substancji zanieczyszczających powietrze. Działania w tym kierunku powinny być dostosowane do zrównoważonego rozwoju gospodarczego oraz obejmować możliwie najlepsze, dostępne i uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia rozwiązania techniczne. Dopiero protokoły do tej konwencji określiły emisje jakich zanieczyszczeń, kiedy i w jakim stopniu powinny zostać ograniczone. Większość państw układ ten ratyfikowała na przełomie lat 1982-83, w związku z czym wszedł on w życie dopiero w marcu'83. Polska zatwierdziła konwencję dwa lata później, mianowicie 29.3.85.
Problem zakwaszenia środowiska omawiano również latem'82 na międzynarodowej konferencji w Sztokholmie. Wówczas eksperci m.in. określili dopuszczalną granicę opadu rocznego siarki na poziomie 5 kg/ha. Przekroczenia tej wartości prowadzi do zakwaszenia wrażliwych, tj. ubogich w substancje alkaliczne, wód powierzchniowych. Zdecydowano, że należy opracować program ograniczenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery, zwłaszcza SO2 i NOx. Skrytykowano też dotychczas preferowaną zasadę budowy możliwie najwyższych kominów, co zapewniało mniejsze obciążenie emisją otoczenia obiektów, ale poszerzało zakres ich przestrzennego oddziaływania.
W roku następnym państwa skandynawskie zaproponowały ograniczenie emisji SO2 przez sygnatariuszy Konwencji Genewskiej o co najmniej 30% do 1993r., biorąc za podstawę poziom emisji w 1980r. Łącznie 8 państw (Austria, Dania, Finlandia, Kanada, Norwegia, RFN, Szwajcaria i Szwecja) utworzyło tzw. Klub 30%. Zrzeszone w nim kraje zachęcały inne państwa do podjęcia podobnych zobowiązań.
I Protokół Siarkowy
Po wstępnych ustaleniach na spotkaniu w Monachium - 1984r., ministrowie ochrony środowiska 21 państw podpisali rok później w Helsinkach I Protokół Siarkowy. Pozostałe państwa, w tym Polska, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i niektóre kraje Europy Południowej, nie przyjęły zobowiązania ograniczenia o 30% emisji SO2 do atmosfery. Dokument ten został ratyfikowany tylko przez 16 państw, wszedł w życie 2.9.87 i obowiązywał do końca 1993r.
W 1980r. nasz kraj wyemitował do atmosfery 4,1 mln ton SO2, natomiast w 1985r. - 4,3 mln ton, co oznaczało, że podpisanie protokołu wymagałoby ograniczenia emisji SO2 o 1,4 mln ton w ciągu 8 lat. W ówczesnych warunkach, ze względów finansowych, a także techniczno-organizacyjnych, wydawało się to nierealne. Nie podpisanie tego dokumentu ściągnęło falę krytyki na ówczesne władze ze strony opozycji wewnętrznej oraz opinii międzynarodowej.
Jednak głęboka recesja, która dotknęła Polskę, oraz inwestycje ekologiczne (odsiarczanie spalin, instalowanie kotłów fluidalnych i wzbogacanie węgla) prowadzone głównie z myślą o spełnieniu zaostrzonych wymagań odnośnie emisji SO2, NOx i pyłów (Dz.U. Nr 15 z 14.3.90) sprawiły, że już w 1992r. Polska wypełniła wymagania I Protokołu Siarkowego, a w tym samym znalazła się w Klubie 30%.
II Protokół Siarkowy
Prace nad tekstem II Protokołu Siarkowego trwały przez wiele miesięcy. Zdecydowano, że nie wszystkie kraje muszą ograniczyć emisję SO2 w równym stopniu. Za podstawę do określenia wymagań przyjęto metodę obciążeń krytycznych w odniesieniu do opadu siarki. Zakłada ona, że w każdym miejscu Europy opad związków siarki na powierzchnię ziemi powinien być taki, aby nie naruszał równowagi ekologicznej, czyli zależny od chłonności środowiska. Dla Europy sporządzono specjalne mapy obciążeń krytycznych, które pokazują różnice między opadem obecnym, zwykle wymagającym redukcji, a opadem bezpiecznym, tj. obciążenie krytycznym.
W dniach 13-14.6.br. odbyła się w Oslo sesja Organu Wykonawczego Konwencji Genewskiej na szczeblu ministerialnym. W czasie jej trwania, podobnie jak i inni zgromadzeni ministrowie, szef polskiego resortu ochrony środowiska - Stanisław Żelichowski - w imieniu rządu RP podpisał II Protokół Siarkowy. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami nakłada on na sygnatariuszy indywidualne i uzależnione od chłonności środowiska przyrodniczego wielkości ładunku SO2, który w ciągu 17 lat, tj. do 2010r. powinien zostać zredukowany.
Główne zobowiązania Polski wynikające z realizacji II Protokołu Siarkowego są następujące:
obniżenie całkowitego ładunku SO2 emitowanego z obszaru naszego kraju do poziomu 1,4 mln t rocznie, czyli prawie o połowę, bowiem w 1993r. wartość ta wyniosła 2.74 mln t;
spełnienie przez nowo uruchamiane obiekty indywidualnej dla nich normy emisji na poziomie wymagającym 90% skuteczności odsiarczania;
stosowanie w środkach transportu nie później niż od roku 2004 paliw o zawartości siarki poniżej 0,05%, gdy obecna Polska Norma wynosi 0,3%;
osiągnięcie w perspektywie 2004r. przez obiekty już istniejące takich samych norm w zakresie emisji jak dla obiektów nowych, oczywiście jeżeli będzie to technicznie możliwe i uzasadnione ekonomicznie.
Polska w celu ratyfikacji zawartych w II Protokole Siarkowym zobowiązań powinna:
istotnie ograniczyć energochłonność gospodarki;
zwiększyć ilości linii technologicznych do wzbogacania węgla, aż do osiągnięcia ich całkowitej wydajności w zakresie 24-30 mln t rocznie;
zwiększyć ilość instalacji odsiarczania spalin, tak aby emisja SO2 z energetyki obniżyła się do poziomu 550 tys. t rocznie;
zainstalować kotły fluidalne w obiektach o mocy łącznej ok. 3000 MW;
stosować zaostrzone wymagania odnośnie emisji SO2 dla nowo budowanych oraz modernizowanych obiektów energetycznych;
zwiększyć udział niskosiarkowych paliw stałych i płynnych w gospodarce komunalnej.
Ocenia się, że realizacja przez polskę podjętych zobowiązań do 2010r. będzie wymagała wyasygnowania do 65 do 120 bln zł, zależnie od tempa rozwoju gospodarczego oraz zapotrzebowania na energię elektryczną.
mgr inż. Andrzej Żarczyński
Instytut Chemii Ogólnej i Ekologicznej
Politechniki Łódzkiej


ZB nr 11(65)/94, listopad '94
Początek strony