| Strona główna |
Asuan
miasto w południowym Egipcie, port nad Nilem.
Stara Tama Asuańska
wybudowana 5 km od Asuanu w latach 1898 - 1902, wys. 54 m, poj.
zbiornika 5 mld m3.
Nowa Tama Asuańska ź Wielka Tama Asuańska ź Wysoka Tama Asuańska
wybudowana na południe od starej (powyżej) w latach 1960 - 1967, wys.
111 m, dł.3,5 km. Utworzony przez nią zbiornik wodny nazwano Jeziorem Nasera.
Jezioro Nasera
poj. 160 mld m3, dł.500 km, szer. 10 - 25 km, pow. 5 000 km2.
Wielką Tamę Asuańską budowano osiem(!) lat. Przy budowie pracowało 30 tysięcy robotników i ponad tysiąc specjalistów. Wydano 1,4 miliarda (ówczesnych!) dolarów. Przesiedlono 120 tysięcy ludzi (około sto wiosek i jedno miasto - Wadi Halfa w Sudanie, bo aż tam sięgnęło Jezioro Nasera). 20 obiektów zabytkowych zniszczono. 19 udało się uratować. Kosztem 36 milionów dolarów (ówczesnych!) przeniesiono świątynię w Abu Simbel. Prezydent Egiptu, pułkownik Naser obiecywał, że inwestycja będzie "źródłem wiekuistej pomyślności (source of everlasting prosperity)".
I tak "powstała Wielka Tama o poważnym znaczeniu gospodarczym". Jak by powiedział Mrożek.
Mitologia czorsztynska
TAMA ASUANSKA
OWIATOWEJ SLAWY POMNIKIEM GLUPOTY
Tame Asuansk1 najpierw wybudowano. Olbrzymim kosztem. A potem zrobi3a ona owiatow1 kariere. Jako pomnik... g3upoty.
W bardzo znanym, bardzo dobrym i bardzo interesuj1cym podreczniku psychologii Philipa Zimbardo Psychologia i ?ycie1) mo?na przeczytaa:
Aż nazbyt często zdarza się, szczególnie w sprawach spoęecznych i politycznych, że nawet takie przedsięwzięcia, dzięki którym skutecznie realizuje się zamierzone cele, przynoszą także wiele innych skutków - spośród których nie wszystkie są pożądane. Te dęugoterminowe, odroczone w czasie, ujemne skutki mogą nie tylko zniwelować, ale nawet przeważyć krótkotrwaęe korzyści.
I jako przykęad takiego "myślenia" podana jest węaśnie Tama Asuańska. Czytajmy więc dalej:
Tama Asuańska w Egipcie stanowi dobry przykęad krótkotrwaęego sukcesu, jeśli chodzi o osiągnięcie pewnego celu, co jednak na dalszą metę spowodowaęo nieprzewidziane klęski w innej części systemu. Tama osiągnęęa zaplanowany cel - pozwolięa opanować wylew Nilu, nawodnić duży obszar i zapewnić mu energię elektryczną. Lecz ponadto spowodowaęa zniszczenie zęożonego cyklu życiowego, w którym wylewy zapewniaęy bogate skęadniki odżywcze dla "ęańcucha pokarmowego" - od fitoplanktonu, przez zooplankton do sardynek i częowieka. Wytwórnie rybne w delcie Nilu, które uprzednio produkowaęy okoęo 1800 ton sardynek rocznie, obecnie dostarczają zaledwie 500 ton. Poziom życia w wioskach zamieszkaęych przez rybaków poęawiających sardynki ulegę znacznemu obniżeniu wskutek udanego powstrzymywania wylewów przez tamę. Nadto istnieje obawa, że mineraęy pozostawione w glebie przez wodę z systemu irygacyjnego mogą w końcu doprowadzić ziemię do zniszczenia; w dodatku od czasu zbudowania tamy nastąpię niepokojący wzrost zachorowań na schistosomatozę, chorobę jelit powodowaną przez pasożyty rozwijające się w stojącej wodzie.
- No dobrze - rzeknie jakaś hydrotechniczna gęówka - ale ocena pana Zimbardo jest oceną odosobnioną. Być może pan Zimbardo po prostu nie lubi tam, na tamach się nie zna i w ogóle nie wie, co dobre.
Być może. Zobaczmy zatem co o Tamie Asuańskiej sądzą inni.
Zanim jednak to uczynimy konieczne jest krótkie wyjaśnienie, ponieważ tamy asuańskie są dwie. Jedna starsza i mniejsza, a druga nowsza i większa. Dużo większa. Tą starszą i mniejszą nie będziemy się tutaj w ogóle zajmowali (jest zresztą o wiele mniej znana), więc mówiąc po prostu Tama Asuańska będziemy mieli na myśli tę nowszą i większą, którą nazywa się Wielką Tamą Asuańską albo Wysoką Tamą Asuańską. Utworzone przez Wielką Tamę Asuańską jezioro zaporowe, jedno z największych na świecie, zostaęo nazwane Jeziorem Nasera. Garść konkretów o obu tamach i Jeziorze Nasera podaję dalej w przypisie pod tekstem. Po tych wyjaśnieniach czas na kolejne oceny.
Bertrand Schneider w raporcie dla Klubu Rzymskiego zatytuęowanym Rewolucja bosych2) pisze, że Wysoka Tama Asuańska
byęa początkowo uważana za śmiaęy, przyszęościowy krok pozwalający na niezwykle szybką modernizację biednego kraju. Dzisiaj Asuan staę się symbolem absurdalności techniki nie w peęni opanowanej i nie tak zaplanowanej, żeby mogęa zaspokoić rzeczywiste potrzeby ludności.
A co mówi Bernard Campbell, autor książki Ekologia częowieka3)?
Dziś "rozwój" w większości przypadków jest eufemizmem na określenie eksploatacji środowiska. (...) Wiele z tak zwanych przedsięwzięć rozwojowych przeprowadzanych do dziś okazuje się sposobem na doraźny zysk, bez jakichkolwiek dęugoterminowych korzyści. (...) Budowa w poprzek Nilu wielkiej Tamy w Górnym Egipcie stanowi przypuszczalnie najbardziej uderzający przykęad wspóęczesnego projektu rozwojowego uważanego za cudowny, a powodujący w istocie niszczące skutki uboczne (z których tylko niektóre byęy przewidziane przez ekologów).
Ekolodzy (a może raczej budowniczowie tamy, bo pewnie ekologów nikt o zdanie nie pytaę) nie przewidzieli bardzo wielu ujemnych skutków. Choćby takiego:
Niepokojące zjawisko zaobserwowano w parę lat po wybudowaniu zapory na Nilu i utworzeniu Jeziora Nasera. Otóż, zatopienie znacznych terenów dolinnych pociągnęęo za sobą wyparcie na ląd wielkich mas pająków i gadów, natomiast w wodzie jeziora zaporowego pojawięy się nowe, dawniej nieznane, gatunki ryb drapieżnych. Ryby te masowo pożerają maęe rybki, które niegdyś żywięy się komarami. Tym sposobem nastąpięo groźne rozplenienie się tych owadów. Tak więc, mamy tu doczynienia z jaskrawą reakcją ęańcuchową, którą należaęo przewidzieć we wstępnych badaniach przyrodniczych. 4)
I jeszcze jedna ocena. Tym razem pochodzi ona z książki Gordona R. Taylora Księga przeznaczenia5):
do najpoważniejszych przykęadów pustki biologicznej doprowadzięo wytwarzanie wielkich jezior, jak Jezioro Nasera.
Na zakończenie tej parady ocen oddajmy jeszcze raz gęos Bertrandowi Schneiderowi, autorowi raportu Rewolucja bosych2):
Ponieważ budowa Wysokiej Tamy przyniosęa niemal wyęącznie negatywne rezultaty, węadze Egiptu niechętnie - co jest zrozumiaęe - udzielają jakichkolwiek informacji na temat skutków jej powstania. Ta ich godna zresztą pożaęowania postawa pozbawięa inne kraje cennych doświadczeń, które zyskaę Egipt w zakresie ujemnego wpęywu wielkich systemów hydroelektrycznych.
Dziękuję za uwagę. Do tematu Wielkiej Tamy Asuańskiej wrócę.
Stanisęaw Zubek
Kraków, 15.12.94
PRZYPIS
Asuan
miasto w po3udniowym Egipcie, port nad Nilem.
Stara Tama Asuanska
wybudowana 5 km od Asuanu w latach 1898 - 1902, wys. 54 m, poj. zbiornika 5 mld m3.
Nowa Tama Asuanska ź Wielka Tama Asuanska ź Wysoka Tama Asuanska
wybudowana na po3udnie od starej (powy?ej) w latach 1960 - 1967, wys. 111 m, d3.3,5 km. Utworzony przez ni1 zbiornik wodny nazwano Jeziorem Nasera.
Jezioro Nasera
poj. 160 mld m3, d3.500 km, szer. 10 - 25 km, pow. 5 000 km2.
Wielk1 Tame Asuansk1 budowano osiem lat. Przy budowie pracowa3o 30 tysiecy robotników i ponad tysi1c specjalistów. Wydano 1,4 miliarda (ówczesnych!) dolarów. Przesiedlono 120 tysiecy ludzi (oko3o sto wiosek i jedno miasto - Wadi Halfa w Sudanie, bo a? tam siegne3o Jezioro Nasera). 20 obiektów zabytkowych zniszczono. 19 uda3o sie uratowaa. Kosztem 36 milionów dolarów (ówczesnych) przeniesiono owi1tynie w Abu Simbel. Prezydent Egiptu, pu3kownik Naser obiecywa3, ?e inwestycja bedzie Yród3em wiekuistej pomyolnooci (source of everlasting prosperity).
I tak powsta3a Wielka Tama o powa?nym znaczeniu gospodarczym. Jak by powiedzia3 Mro?ek.
źRóDęA
1) P.G. Zimbardo, Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, s. 634.
2) B. Schneider, Rewolucja bosych - raport dla Klubu Rzymskiego, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1989, s. 19.
3) B. Campbell, Ekologia częowieka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 225.
4) J. Gęodek, Jeziora zaporowe świata, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985, s. 122.
5) G.R. Taylor, Księga przeznaczenia, Państwowy Zakęad Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975, s. 94.
Wszystkie podkreślenia w cytatach moje (sz).