| Strona główna |
WNIOSKI Z REALIZACJI CYKLU
OBSERWACYJNO-BADAWCZEGO
PROWADZONEGO PRZEZ MŁODZIEŻ I LO W 1993/94
Dnia 27.9.94 w i lo w gdyni odbyła się sesja popularno-naukowa, poświęcona edukacji ekologicznej. W spotkaniu udział wzięli uczniowie tejże szkoły, młodzież ze szwecji oraz zaproszeni goście. Była to już druga z kolei konferencja ekologiczna, jej historia sięga jednak r. 1988, kiedy to szkoła ze szwedzkiego miasteczka örnsköldvik nawiązała kontakt z i lo w gdyni, proponując współpracę ekologiczną.
W wyniku kolejnych wizyt narodził się program badawczy, realizowany od kilku lat przez uczniów i lo i drukowany w 1993r. jako młody badacz w czasopiśmie ekobałtyk. Program ten dotyczył porównawczej oceny dwóch ekosystemów: przyszkolnego parku i fragmentu nadmorskiego klifu, badaniami objęte było również morze i rzeka kacza, jako elementy oddziałujące na obydwa te tereny, a także, niezależnie, jezioro w osowej oraz kilka wybranych punktów miasta. Celem tych obserwacji było ustalenie stopnia degradacji badanych ekosystemów i zachodzących w nich zmian przyrodniczych oraz określenie zależności między powyższymi zjawiskami a intensywnością użytkowania tych obiektów.
ˇ W pierwszej fazie realizacji tego programu uczniowie dokonali wyboru reprezentatywnego fragmentu danego obszaru. Teren taki musiał mieć odpowiednią wielkość i cechować się jednolitymi warunkami środowiskowymi. Kolejnym krokiem było ustalenie składu gatunkowego ekosystemu i zaklasyfikowanie go na tej podstawie do właściwego typu zbiorowości roślinnej; zaowocowało to wytyczeniem ścieżek dydaktycznych, wyznaczeniem pomników przyrody oraz synuzji, np. nietypowego zbiorowiska paproci wokół buków. Wstępna faza badań miała na celu określenie rozmiarów degradacji obszarów na podstawie stopnia ich zaśmiecenia i ogólnej dewastacji oraz ustalenie zawartości różnego rodzaju toksyn metodami bioindykacji. W tym ostatnim etapie badań, jako bioindykatory wykorzystane zostały porosty oraz świerki, gdyż organizmy te cechują się szczególną wrażliwością na zanieczyszczenia zawarte w powietrzu i glebie. Wody poddane zostały natomiast badaniom na zawartość amoniaku, azotynów, azotanów i fosforanów; ilość tych związków ustalono za pomocą spektometru, podarowanego i lo przez Szwedów.
ˇ Metody, jakimi posłużono się, badając wybrane ekosystemy, nie były skomplikowane, jednakże uzyskane wyniki pozwoliły na wyciągnięcie ogólnych wniosków co do stanu obserwowanych terenów.
Zauważono, że niezależnie od stopnia oddalenia badanych obiektów w strefie zieleni okołomiejskiej od centrum miasta, można dostrzec skutki ich degradacji. Te negatywne zjawiska mają charakter antropogeniczny i związane są częściowo z bezpośrednią, bezmyślną, niszczycielską działalnością człowieka. Stwierdzone w czasie badań jej skutki to: okorowane i połamane drzewa, zabite zwierzęta, ogniska i duże zaśmiecenie. Zły stan objętych obserwacjami ekosystemów wiąże się również z pośrednim oddziaływaniem ludzi na te tereny poprzez dużą emisję ekotoksyn.
Na podstawie badania występowania różnych gatunków porostów i porównania wyników ze skalą porostową oraz obserwacji deformacji igieł świerków, a także chorób roślin liściastych, ustalono zawartość w środowisku następujących substancji: tlenków siarki i azotu, ołowiu, ozonu oraz magnezu. Związki te występowały w ilości powodującej konkretne zmiany morfologiczne u badanych organizmów.
ˇ Ilość so2 w powietrzu była różna, w zależności od usytuowania terenu wynosiła: 170mg/m3 przy skrzyżowaniu dróg, 70mg/m3 na skraju lasu i 60mg/m3 w jego centrum.
ˇ Stwierdzono również zależność pomiędzy intensywnością użytkowania rekreacyjno-turystycznego badanych obszarów, a stopniem ich degradacji. Parametry destrukcyjne, oczywiście, wyższe są w parku, nie jest to jednak pocieszające, gdyż obserwacje nie dały podstaw do twierdzenia, że zbiorowisko naturalne, jakim jest klif, nie uległo antropopresji, można jedynie porównać, w jak dużym stopniu zostały przekroczone dopuszczalne normy na każdym z badanych terenów.
ˇ Zaobserwowanym efektem oddziaływania człowieka na te obszary jest niezauważalny dla laika, ale istotny z punktu widzenia fachowej oceny, proces ich synantropizacji.
Zjawisko to jest powszechne, oczywiste, park jest tworem sztucznym, ale również skład gatunkowy klifu podlega przemianom, szczególnie w strefie brzegowej lasu. Zaobserwowano tam obecność kilku gatunków organizmów segetalnych: pokrzywy, perzu właściwego, koniczyny łąkowej, wiechliny łąkowej i mniszka lekarskiego oraz jednego gatunku zaliczanego do roślin ruderalnych - żmijowicy zwyczajnej.
ˇ Badania zawartości wybranych związków chemicznych w wodach doprowadziły do wniosku, że nie pochodzą one z naturalnych obiegów tych substancji w przyrodzie. Świadczy o tym m.in. proporcja między amoniakiem a pozostałymi związkami azotowymi, która w normalnych warunkach podlega pewnym prawidłowościom. Ustalona dzięki pomiarom proporcja na korzyść amoniaku wskazuje na ścieki jako źródło tych związków w wodach. Na pociechę dodać można, że zawartość amoniaku, azotynów i azotanów w wodzie pitnej w badanych dniach mieściła się w normach i miała niskie poziomy.
Powyższe wnioski są wynikiem badań przeprowadzonych w ciągu całego sezonu wegetacyjnego. Cykl tych obserwacji i ćwiczeń składa się na program, który w i lo jest obligatoryjny dla kl. i i ii o profilu biol.-chem., a efektem jego realizacji są pisane przez uczniów opracowania, których część służy jako materiały do prac na olimpiadę biologiczną. Program ten ma już swoją blisko 3-letnią tradycję i będzie kontynuowany w kolejnych latach. Zgromadzona w ten sposób dokumentacja pozwoli na głębsze zanalizowanie procesów zachodzących na badanych terenach i rządzących nimi prawidłowości, a w przyszłym roku odbędzie się następna sesja ekologiczna, na której kolejne roczniki podzielą się wynikami swoich obserwacji.
Monika Glinkowska, kl.IV biol.-chem., i lo w Gdyni
opiekun merytoryczny: mgr inż.Leszek Ciesielski
Zbliża się Nowy Rok. Młodzież kupuje petardy. A przecież rozrywana petarda może zapalić trawę. Petardy zakłócają spokój naszym sąsiadom. Jeśli jedną z nich wystrzelimy w lesie, będzie przeszkadzało to zwierzętom. Także przez petardy możemy stracić rękę lub oślepnąć. Aby temu zapobiec, nasza spółdzielnia zabroniła strzelać petardami na osiedlu. Bardzo ten pomysł mi się spodobał. Sądzę, że zamiast tracić pieniądze na petardy, lepiej je przeznaczyć na schronisko dla zwierząt.
Szymon Kłosowicz,
kl.VIf,
Szkoła Podstawowa nr 51 w Szczecinie
Pragniemy poinformować, że w Szkole Podst. nr 51 w Szczecinie zaczęło działać kółko Ekochemii. Znajdują się w nim sekcje:
ˇ zbierania makulatury;
ˇ zbierania butelek typu pet
ˇ prowadzenie książek "Ciekawej chemii";
ˇ pomoce naukowe;
ˇ sekcja dziennikarska;
ˇ sekcja badań naukowych.
Katarzyna Hańczuk
kl. VIIIb
Szkoła Podstawowa nr 51
w Szczecinie
* Jodłowa 21
STUDIA PODYPLOMOWE Z OCHRONY I KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA W OLSZTYNIE
W marcu'95r. rozpoczną się już po raz kolejny (od 1988r.) zajęcia na Podyplomowym Studium Ochrony i Kształtowania Środowiska, prowadzonych przez Instytut Biologii i Ochrony Środowiska Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie. Studia podyplomowe trwające dwa semestry, w wymiarze 276 godzin dydaktycznych, przeznaczone są głównie dla czynnych nauczycieli biologii oraz nauczycieli prowadzących zajęcia z ochrony środowiska.
W programie przewidziano cztery bloki tematyczne:
1. Przedmioty podstawowe obejmujące podstawy metodologiczne ochrony i kształtowania środowiska, podstawy ekologii ogólnej wraz z ekologicznymi podstawami ochrony i kształtowania środowiska, podstawy wiedzy o biotopie, podstawy klasycznej ochrony przyrody, demograficzne problemy człowieka XX i XXIw.
2. Przedmioty humanistyczne obejmujące filozoficzne i socjologiczne aspekty ochrony i kształtowania środowiska oraz prawo o ochronie przyrody.
3. Przedmioty specjalistyczne obejmujące wpływ przemysłu, gospodarki komunalnej, rolnej i leśnej na ekosystemy naturalne i sztuczne, problemy środowiska wielkich aglomeracji, problemy sportu i rekreacji w aspekcie ochrony środowiska, biochemiczne i fizjologiczne skutki skażeń środowiska, fito- i zooekologiczne metody diagnostyki stanu środowiska, podstawy inżynierii ekosystemów oraz regionalne problemy ochrony i kształtowania środowiska na Pojezierzu Mazurskim.
4. Przedmioty dydaktyczne obejmujące metodykę nauczania przedmiotu.
W ramach zajęć przewidzianych jest 165 godzin wykładów i 111 ćwiczeń, w tym 70 godzin ćwiczeń terenowych. Zajęcia prowadzone są w soboty i niedziele, zjazdy organizowane są nie częściej, niż co dwa tygodnie. W ciągu kilku lat funkcjonowania studia podyplomowe z ochrony i kształtowania środowiska skończyło blisko 150 osób. Wśród słuchaczy najwięcej było czynnych nauczycieli (ok. 86%), mniej osób reprezentowało inne zawody (pracownicy służb ochrony środowiska, pracownicy administracji lasów państwowych itp.). Wśród czynnych nauczycieli przeważali biologowie, duży odsetek stanowili absolwenci kierunków rolniczych, mniej było geografów, techników i humanistów. Kilkuletnie doświadczenia edukacyjne z bardzo zróżnicowanymi słuchaczami pod względem wykształcenia jak i wykonywanego zawodu pozwoliły na optymalne dopracowanie programu nauczania oraz treści przekazywanych w czasie nauki.
Wspomniane studia podyplomowe są płatne (w ratach), dla nauczycieli czynnych zawodowo - 5,5 mln zł (550 zł), dla pozostałych osób 8,25 mln zł (825 zł). Zgłoszenia należy kierować do końca lutego'95r. pod adresem: Zakład Ekologii i Ochrony Środowiska WSP w Olsztynie, * Żołnierska 14, 10-561 Olsztyn, ( 27-60-33 w. 211. Dokładniejsze informacje można uzyskać telefonicznie (kierownik Studium - prof. dr hab. Włodzimierz Jezierski).
Stanisław Czachorowski