"Zielone Brygady. Pismo Ekologów" nr 12 (78), Grudzień '95

W dniach 5 - 9.9 odbył się VI Polski Zjazd Filozoficzny na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, połączony z jubileuszem 50-lecia powstania tej znakomitej uczelni. Poprzedni zjazd miał miejsce w Krakowie w 1987r. W zjeździe uczestniczyło ponad 800 osób, reprezentujących wszystkie krajowe środowiska filozoficzne, którzy przedstawili ok. 600 referatów. Nie można nie wspomnieć, że był to bardzo dobrze zorganizowany zjazd zarówno pod względem organizacyjnym, jak i merytorycznym. Organizatorzy przygotowali też ciekawą ofertę kulturalną dla jego uczestników.

Pierwszy też raz mocno została zaakcentowana problematyka ekofilozoficzna na tak wysokim forum filozoficznym. Zagadnieniami filozofii środowiska zajmowały się dwie samodzielne sekcje. Także w innych sekcjach problemowych tego typu kwestie były podejmowane. Jest to niewątpliwie pozytywny znak czasu i widać, że ekofilozfia dojrzała już na tyle w świadomości środowiska filozoficznego, iż obecnie szuka ono aktywnie dróg do jej szerokiego i systematycznego upowszechniania.

Pracami "Sekcji Ekofilozofii i Bioetyki" kierowali profesorowie: Zdzisława Piątek i Adam Synowiecki, w drugiej części - Józef Dołęga i Włodzimierz Tyburski, zaś w trzeciej - Zbigniew Hull i Józefa Jaroń. Swe referaty wygłosili: J.M. Dołęga (W kierunku ekofilozofii), Z. Hull (Filozofia ekologii jako nowa dziedzina filozofowania), J. Wawrzyniak (Aksjologia ewolucyjna jako podstawa neonaturalistycznej etyki środowiska), E. Klimowicz (Przesłanki filozoficzne, główne kierunki i zasady etyki ekologicznej), W. Sztumski (Ekologiczny styl myślenia i jego konsekwencje), W. Tyburski (Etyka środowiskowa a paradygmat antropocentryzmu), A. Mirski (Psychocentryzm - alternatywa etyki ekologicznej), A. Papuziński (Metafizyczne dziedzictwo nauki - jako problem ekofilozoficzny), A. Przyłuska-Fiszer (Problem nauczania etyki w środowisku lekarskim), J. A. Pieńkowski (Bioetyka: wczoraj, dziś i jutro), J. Jaroń (Rozwój bioetyki w Polsce. Próba oceny), E.Rejnat (Filozofia techniki a bioetyka), A. Synowiecki (Człowiek i technika), D.Ślęczek-Czakon (Bioetyka a współczesne problemy moralne), E. Wójcicka-Romaniuk (Od paternalizmu do praw pacjenta), L. Mizarewicz (Podmiotowość pacjenta. Eksperyment toruński - Obszar promocji zdrowia), P. Waszczenko (O filozoficznych podstawach medycyny), Z. Pawlak (Problem ochrony środowiska), Z. Zalewski (Bioetyka - i co dalej), K.Waloszczyk (Ekofilozoficzny projekt cywilizacji) L.Patyjewicz (Filozofia medycyny Kazimierza Filipa Wizego [1873- 1953]), B. Maroszyńska-Jeżowska (Specyfika wartości poszczególnych grup czy rodzajów), M. Adamkiewicz (Hipotezy tanatologiczne) i Z. Piątek (Dylematy etyki środowiska). Zagadnienie ekofilozoficzne były też dyskutowane w sekcjach zajmujących się naukami przyrodniczymi i antropologią filozoficzną.

Jak widać z tego zestawienia sekcja ta obradowała prawie przez cały czas trwania zjazdu i należała do bardziej popularnych wśród uczestników obrad. Referaty i dyskusje ogniskowały się przede wszystkim na określaniu na gruncie tradycyjnych problemów i kategorii filozoficznych, kategorii specyficznych dla ekofilozofii. Większość uczestników poddawała krytyce tzw. "błąd naturalizmu", formułowany na gruncie nauk humanistycznych i kierowany pod adresem ekofilozofii, którą próbuje się rozumieć jako tradycyjny naturalizm, redukujący sfery społeczno-duchowego bytu człowieka do praw i prawidłowości natury przyrodniczej. Referenci, jak i dyskutanci wskazywali, że tego typu nieporozumienie wywodzi się z postawy określanej mianem "humanizmu i antropocentryzmu fundamentalistycznego", przeciwstawiającego ducha i kulturę przyrodzie. Postawa taka na gruncie filozofii prowadzi do rozbicia osobowego bytu człowieka na przeciwstawne sobie części: ciało i duszę, a w dalszej konsekwencji do przeciwstawienia sobie kultury i ducha ludzkiego przyrodniczemu środowisku człowieka.

Inną ważną kwestią podejmowaną w czasie obrad sekcji były problemy etyczne. Wskazywano, że współczesna etyka nie powinna traktować tylko człowieka jako wyróżniony przedmiot jej refleksji, ale także winna brać pod uwagę moralne aspekty istnienia innych istot żywych, do królestwa których należy człowiek jako jeden z gatunków biologicznych.

Ekologiczny styl myślenia - w opinii wielu badaczy - i edukacja proekologiczna są drogą i gwarantem przedłużenia biologicznej egzystencji człowieka na Ziemi i w Kosmosie. Jego brak i ekspansja konsumpcyjnego stylu życia doprowadzą bowiem w sposób żywiołowy do jego zniknięcia.

Zwracano też uwagę na potrzebę rozwoju badań nad ekologią języka i kultury ludzkiej. One bowiem najszybciej odzwierciedlają stan rozpadu i destrukcji naszego przyrodniczego, a w konsekwencji i kulturowego środowiska życia. Inną ciekawą kwestią były próby poszukiwania, przy akceptacji ewolucyjnego punktu widzenia na rozwój i pochodzenie człowieka i świata, sprzężeń zwrotnych i harmonijnych powiązań pomiędzy typowymi wartościami kulturowymi i przyrodniczymi, gdyż w działaniu człowiek kieruje się preferencjami aksjologicznymi i od nich w dużej mierze zależy stosunek człowieka do środowiska.

Trudno jest omówić bogactwo wszystkich idei i myśli, podjętych na zjeździe, a dotyczących ekofilozofii. Natomiast niedługo - jak obiecali organizatorzy - ukażą się w postaci opracowań książkowych wszystkie referaty wygłoszone na zjeździe. Należy więc ich poszukiwać, by przekonać się, że rodzima myśl filozoficzna niesie bardzo duży ładunek intelektualny, tak obecnie potrzebny człowiekowi dla zdrowego i rozsądnego zamieszkiwania planety.