MĘTNA WODA W BUGU

Bug jest symbolem. Mosty na granicznym odcinku rzeki zamiast łączyć - przez kilkadziesiąt lat dzieliły dwa brzegi. Bug jest jedyną rzeką, która stanowi granicę Polski z dwoma krajami: Ukrainą i Białorusią. Położenie graniczne przyczynia się jednak do poważnego zanieczyszczenia rzeki.

Bug jest czwartą rzeką Polski pod względem długości i bierze swój początek na Wyżynie Podolskiej. Od wioski Gołębie pod Kryłowem do Niemirowa w woj.bialskopodlaskim (363km) rzeka stanowi granicę z Ukrainą i Białorusią. Bug uchodzi do Jeziora Zegrzyńskiego utworzonego przez stopień wodny Dębe. Do 1962r. traktowany był jako dopływ Wisły (używano nazwy Bug-Narew dla wspólnego odcinka), obecnie jest lewym dopływem Narwi. Hierarchia rzek jest umowna, gdyż Narew ma dwa razy większe dorzecze od Bugu, ale jest krótsza o 300km.

Główne nadbużańskie miasta to Włodawa, Drohiczyn i Wyszków, ale dopływy Bugu niosą ścieki z Hrubieszowa, Chełma, Białej Podlaskiej, Siedlec oraz ze Lwowa na Ukrainie i białoruskiego Brześcia. Na polskiej połowie dorzecza Bugu leżą 24 miasta obsługiwane przez 18 oczyszczalni (2 mechaniczne i 16 biologicznych), z których większość jest przestarzała i przeciążona ściekami. W dużym stopniu na czystość rzeki wpływa Lwowsko-Wołyńskie Zagłębie Węglowe, z którego odprowadzane są słone wody kopalniane zawierające przede wszystkim chlorki i zawiesiny. Ocenia się, że 70% zanieczyszczeń pochodzi z Ukrainy, a z biegiem rzeki poprawia się jakość wody pomimo nowych źródeł zanieczyszczeń. Spośród ośmiu głównych wskaźników aż pięć stopniowo obniża się wraz ze zbliżaniem się do ujścia.

Przestrzenny układ źródeł zanieczyszczeń wpłynął na ustalenie docelowej jakości wód: II klasa czystości przed ujściem rzeki Nurzec koło Sokołowa, a poniżej woda pierwszej klasy (zdatna do picia). Muszą jednak upłynąć lata i powstać wiele oczyszczalni ścieków, aby wody Bugu spełniały te warunki. Na razie poprawę czystości spowodował upadek części zakładów na Ukrainie. Autorzy "Atlasu zanieczyszczeń rzek w Polsce - lata 1990-92" stwierdzili, że "widoczna poprawa jakości wody Bugu wynika ze zmniejszania ilości zawiesin dopływających zza granicy oraz wnoszonych z wodami Tocznej, jak również z obniżenia BZT5 [wskaźnik zanieczyszczenia substancjami organicznymi -D.P.] w Huczwie i Tocznej." Zauważona poprawa czystości Huczwy - lewego dopływu Bugu - była możliwa dzięki inwestycjom w Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Łaszczowie i cukrowni w Werbkowicach (woj.zamojskie).

Jednoznaczne określenie czystości rzeki nie jest możliwe, bo istnieje wiele kryteriów klasyfikacji. Według większości wskaźników woda Bugu waha się między drugą i trzecią klasą czystości. Jednak na ostateczny poziom zanieczyszczenia wpływa zwykle jeden wskaźnik - stan sanitarny określany mianem bakterii coli typu kałowego. Dopływające masowo fekalia czynią wody Bugu pozaklasowymi na całej długości rzeki. Mieszkańcy nadbużańskich wiosek kąpią się w mętnej wodzie, narażając na choroby skóry.

Poniżej przedstawiam skróconą tabelę przedstawiającą zanieczyszczenie Bugu według ośmiu kryteriów.

Kryterium klasyfikacji na podstawie stężeń miarodajnych	klasa	odcinek
substancji organicznych	III	Drohiczyn-ujście Nurca
	II	pozostałe odcinki
zasolenia	II	przed Terespolem (ujście Krzny)
	I	za Terespolem (ujściem Krzny)
zawiesin	II	odcinek przed ujściem Uherki
	III	pozostałe odcinki
związków biogennych	pzk	za Strzyżowem (ujście Huczwy)
	III	przed ujściem Huczwy, Uherki i Krzny
	II	pozostałe odcinki
parametrów obligatoryjnych	II	przed ujściem Uherki
	III	pozostałe odcinki
wartości wskaźników fizyko-	pzk	za ujściem Huczwy (Strzyżowem)
chemicznych	II	przed ujściem Uherki
	III	pozostałe odcinki
stanu sanitarnego (bakterie coli typu kałowego)	pzk	na całej badanej długości rzeki
wartości wskaźników fizyko-chemicznych i stanu sanitarnego	pzk	na całej badanej długości rzeki

Skrót "pzk" oznacza wodę pozaklasową. Dopływ może spowodować pogorszenie stanu czystości lub polepszenie (w wyniku rozcieńczenia zanieczyszczonych wód Bugu).