PUŁAPKA PROFESJONALIZMU

Zewsząd słychać głosy o potrzebie i konieczności profesjonalizacji ruchu ekologicznego. Niektórzy działacze pieją z zachwytu, jak to fajnie ruch nam się profesjonalizuje, a nawet już się trochę sprofesjonalizował, a w między czasie merytorycznie dowartościował, jak żaden inny. Cóż znaczy modne, atrakcyjne, ale stanowczo nadużywane i fatalnie brzmiące w polskim języku słowo "profesjonalizm" dla ruchu ekologicznego. Sądząc po różnych wypowiedziach chodzi głównie o:

1. Doskonalenie umiejętności liderów grup w wyciąganiu forsy od różnych fundacji, funduszów, firm itp. na kampanie w stylu reklam margaryny Rama. Zgodnie z zasadą - dajcie więcej pieniędzy, a wmówimy ludziom wszystko.
2. Przekształcanie nieformalnych grup w formalne tzn. posiadające osobowość prawną podmioty.
   
3. Wikłanie się owych podmiotów w różne nie kończące się spory prawne i merytoryczne z innymi, wrażymi ekologom podmiotami.
   
4. Nabywanie w tym celu kompetencji merytoryczno-prawnych i ogłady, aby w demokratycznym państwie prawa rozwiązywać poprawnie, zgodnie z obowiązującymi wymogami nabrzmiałe, bolesne i trudne problemy ekologiczne, ale sami widzicie, że nie można inaczej, bo takie są zasady, jeżeli chcecie być poważnie traktowani, musicie ich przestrzegać; i tak dalej bełkot w tym samym stylu, każdy wie, jakim.
   
5. Odbywa się to wszystko na niezliczonych szkoleniach i kursokonferencjach dla liderów grup wśród powszechnego biadolenia, jacy to ekolodzy są niekompetentni, niedouczeni, nie znają prawa, nie potrafią z niego korzystać itp.
   
6. Efekt końcowy: powstanie nowej wyspecjalizowanej grupy zawodowej pod tytułem działacz ekologiczny, zaspokajającej społeczną potrzebę zaciemniania tego, że tak naprawdę nic się nie zmienia, a przyrodę niszczy się równie dobrze, jak wcześniej (tzn. przed erą eko-działaczy), a może nawet lepiej, bo w sposób ekologicznie zawoalowany istnieniem ekologów, którzy stanowią rzekomo przeciwwagę dla złych technokratów, równoważąc dobro ze złem w naszym najlepszym z możliwych, liberalno-demokratycznym ustroju.

Proszę nie myśleć, że w tym, co nieco ironicznie opisałem, widzę coś specjalnie nagannego. Jest to zwyczajowo przyjęty w tzw. demokratycznym społeczeństwie i czasem skuteczny model rozwiązywania problemów. Próbują się weń wpasować w dobrej wierze ludzie o szlachetnych (tu się wcale nie nabijam) intencjach, tylko naiwnie wierzący, że jak już na tyle dorosną, że im się to uda, to wtedy coś naprawdę zmienią czy załatwią. Śmiem wątpić. Krótko i po kolei postaram się uzasadnić, dlaczego.

• Forsa - jest ważna, ale jak można przypuszczać, że coś istotnego da się zmienić za choćby najbardziej nawet pomysłowo wyżebrane ochłapy na ekologię spadające z konsumpcyjno - biznesowego stołu, na którym zżera się w zastraszającym tempie Ziemię. Z zarobionego w ten sposób miliona dolarów może z jeden, góra dwa dolce przeznacza się na tzw. cele ekologiczne. Ciekawe, po co ta obłuda, chyba tylko po to aby mieli zajęcie i z czego żyć bujający w obłokach ekolodzy, tworzący zieloną zasłonę dymną dla tego procederu zwanego dumnie wzrostem gospodarczym.
• Prawo - skanalizowanie w urzędach i sądach (czyli procedurach demokratycznych) energii ekologów, a w rezultacie ich upupienie, jest bardzo na rękę wszelkim inwestorom i decydentom. Ze zobojętniałymi urzędasami i dobrze opłacanymi przez firmy, cynicznymi prawnikami nie mamy na dłuższą metę żadnych szans. Każdą polską grupę taki spór niemal natychmiast wykończy nerwowo i finansowo (niepolskim już się to zdarzało).
• Zarzucanie braku wiedzy i kompetencji - następna specyficzna i nieuczciwa forma sprowadzania do parteru. Każdy, kto rozmawiał z urzędasami i ekspertami wie, że bez posiadania tytułu co najmniej doktora habilitowanego (w danej dziedzinie) nie ma o czym gadać, bo "ty synu się na tym nie znasz". Ciekawe podejście w kraju, w którym prezydentem mógł być gość po zawodówce słabo mówiący w ojczystym języku, a i teraz nie jest nim profesor choćby nadzwyczajny. Uleganie takim naciskom, szukanie (a niedługo pewnie wynajmowanie) swoich ekspertów, wikłanie się w tzw. merytoryczne dyskusje, analizy, opracowania, ekspertyzy rozłoży ruch ostatecznie; a zanim dorobimy się "naszych" profesorów (o ile to w ogóle możliwe w uczelniach przypominających bardziej pralnie mózgów, niż miejsca, gdzie można zdobyć mądrość i wykształcenie, a nie tylko Świętą Wiedzę Naukową), nie będzie już czego chronić
• Sporów o kształt cywilizacji (a o to tak naprawdę idzie gra) nie rozstrzyga się za pomocą wszystkowiedzących, ale nic nie rozumiejących ekspertów, a tym bardziej w sądzie albo decyzją administracyjną.

Podsumowując: profesjonalizacja ruchu ekologicznego jest zwykłym wpuszczaniem w maliny niejako na własne życzenie.

No dobrze, powie ktoś, narzekasz koleś, krytykujesz, ale co z tego? Czy są jakieś inne kierunki działania? Moim zdaniem tak, nawet kilka:

• budowanie świadomości ekologicznej - rzetelnej nie naiwnej;
• nacisk na decydentów w celu uratowania tego, co jeszcze "dzikie i piękne";
• zerwanie z ekologią, która jest nowym snobizmem i modą - ekologię należy wpasować w normalne życie, a nie bez końca propagować nie stwarzając przy tym żadnych mechanizmów dla urzeczywistnienia jej postulatów, już nie tylko jako haseł;
• w tym celu włączenie się do polityki z sensownym programem opartym na odmiennych od dzisiejszych/toksycznych propozycjach rozwiązań społeczno-ekonomicznych;
• a równolegle podjęcie własnej działalności gospodarczej czy, jak kto woli, ekonomicznej, które w końcu uniezależni ruch ekologiczny od "brudnych" pieniędzy i zmieni sytuację bycia "kwiatkiem do kożucha" albo lepiej "dzwoneczkiem na szyi konia, którego najwyższy czas zmienić"¹.

Są ludzie, którzy już je realizują, nawet z całkiem niezłymi efektami², choć to dużo trudniejsze i bardziej niewdzięczne, niż profesjonalizacja. Naszkicuję, jak widzę ostatnie punkty, bo o nich jakoś niewiele się mówi, a szkoda.

Oczywiste jest, że żadna poważna reforma obecnie nam panującego systemu ekonomicznego "siłami" wewnętrznych mechanizmów nie jest możliwa. Na straży stoi nieugięte, amoralne prawo maksymalizacji zysku, które ma w nosie ekologię i ekologów, faworyzuje silnych i bezwzględnych, a tacy ekologią (nie mylić z ekologizacją) zainteresowani nie są i być nie mogą, bowiem swoją uprzywilejowaną pozycję osiągnęli właśnie dzięki niszczeniu środowiska i rabunkowej eksploatacji jego zasobów. Dlatego jakiekolwiek alternatywne, ekologicznie zorientowane inicjatywy gospodarcze nigdy nie będą konkurencyjne na wolnym rynku (interwencjonizm państwa i regulacyjny wpływ świadomych konsumentów pomijam ze względu na znikomą skuteczność, jak na razie). Pozostaje zatem jedynie stworzyć przyjazny dla takich przedsięwzięć "zielony rynek" z własną ekonomią zorientowaną na zaspokajanie, a nie mnożenie potrzeb, zaczynając od podstaw, czyli zdrowego rolnictwa. Ponadto musi się okazać, że ten nowy system ekonomiczny³ na tyle odpowiada ludzkim potrzebom, daje większą satysfakcję, polepsza jakość życia , aby przyciągnąć do siebie nie tylko zdeklarowanych i wojujących ekologów.

Jest to w dłuższej perspektywie najważniejszy cel ruchu ekologicznego i w gruncie rzeczy jedyny sposób naprawdę skutecznego działania. Obecne postępowanie i rola ruchu nazbyt przypominają lekarza próbującego leczyć kiłę pudrem i przyklejaniem plastrów, o dziwo! ku zadowoleniu pacjenta i pełnej satysfakcji lekarza.

Uczestniczenie w takim przez siebie stwarzanym alternatywnym systemie ekonomicznym może być dla wielu jedynym sposobem na godziwe życie zgodnie ze swoimi przekonaniami. Teraz -jeżeli ktoś chce normalnie żyć tzn. pracować, założyć rodzinę, mieć gdzie mieszkać i co jeść, musi swoje poglądy zawiesić na kołku i robić to co wszyscy wokół. Tylko nieliczni mogą się utrzymać z głoszenia ekologicznej dobrej nowiny, a co z resztą ??! Stąd wynika, jak sądzę, często dyskutowany, chroniczny brak w ruchu ekologicznym ludzi dorosłych - podstawowy powód jego ogromnej słabości.

Od czego zacząć? Chyba od tego, aby łączyć się więzami nie tylko ideologicznymi i koleżeńskimi, ale bardziej konkretnymi i przyziemnymi np. organizować grupy LETS, które niestrudzenie, za co mu chwała, popularyzuje w ZB i nie tylko Janusz Reichel. Próbować w ramach LETS albo może czegoś innego stworzyć sieć dystrybucji ekologicznych towarów, usług, żywności oraz informacji o nich. Takie rzeczy pojawiają się na rynku, ale bez naszego reklamowego wsparcia i zainteresowania⁴ giną w natłoku szajsu i badziewia, a ich producenci przerzucają się z powrotem na badziewie, bo nikt do ekologicznych dziwactw nie będzie dopłacał. Jeżeli reklama i pośrednicy to ponad 40% ceny towarów, gra warta jest świeczki. Obłudna i głupawa sieć Amway jakoś funkcjonuje i znajduje naiwniaków, dlaczego nie mogłaby zaistnieć rzetelna sieć dystrybucji naprawdę dobrych, trwałych, ekologicznych towarów oparta na rozwiązaniach Amway, ale pozbawiona jej wad i chorej żądzy zysku. LETS nadaje się też świetnie do zorganizowania wzajemnego pożyczania czy też wynajmowania najróżniejszych rzeczy, począwszy od książek, czasopism i płyt poprzez narzędzia np. wiertarka udarowa, odkurzacz piorący (które używa się zwykle okazjonalnie), a na namiocie czy przyczepie campingowej skończywszy. Przyjmowane jako oczywistość, a w gruncie rzeczy utopijne dążenie do posiadania wszystkiego naraz przez każdego jest źródłem ogromnego marnotrawstwa, którego jedynym uzasadnieniem jest napędzanie koniunktury. Pomysłów jest sporo, jedne są już sprawdzone, inne nie, odsyłam do książek⁵ i własnej inwencji.

Najważniejsze jednak - przestać liczyć na cud profesjonalizacji, a zacząć budować w miarę normalne życie, w którym także zwykli ludzie będą mogli się odnaleźć, być może bez gruszek na wierzbie kapitalizmu w postaci 100-calowego, trójwymiarowego telewizora skrzyżowanego z samochodem i robotem kuchennym dla każdego, ale za to z poczuciem, że życie to coś więcej niż super telewizor, a świat nie musi składać się wyłącznie z betonu o zapachu spalin.

Darek Liszewski

Nie wiem, czy zarobił na tym choć jeden rolnik lub producent ekologiczny. To fakt, że sponsorem był tam m.in. jakiś producent eko-farb i lakierów, które przy okazji reklamowano, ale nie farbami przede wszystkim człowiek żyje.