Prof. dr hab. n.med. Stanisław Mieczysław Szyszko (1912-1990) był wielkim miłośnikiem wszystkich zwierząt, moralnym filarem Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami - jego zarządu Głównego, jak i Zarządu Okręgu w Katowicach. W swoim głośnym Epitafium dla psa - Kilku uwagach na temat "wiwisekcji" (1967) postulował ograniczenie eksperymentów na zwierzętach przez:

• nadanie większej rangi badaniom klinicznym i laboratoryjnym;
• dokładne precyzowanie pytań, na które mogłyby odpowiedzieć podejmowane doświadczenia oraz przez lepsze rozeznanie w odpowiedziach wcześniej uzyskanych przez innych badaczy;
• docenienie różnic gatunkowych między zwierzęciem doświadczalnym a człowiekiem;
• ograniczenie ilości zwierząt doświadczalnych do niezbędnego statystycznie minimum przy jednoczesnym maksymalnym zwiększeniu ilości oraz maksymalnym wykorzystaniu badanych parametrów u każdego zwierzęcia;
• wyłączenie z badań zwierząt stojących najwyżej w rozwoju filogenetycznym, najbardziej udomowionych i najszlachetniejszych - psów;
• właściwe przygotowanie eksperymentatorów pod względem naukowym, metodologicznym, technicznym i humanitarnym, potwierdzone odpowiednim certyfikatem.

Prof. dr hab. n.med. Kornel Gibiński jest przewodniczącym Komitetu Etyki w Nauce PAN (również przewodniczącym Komisji Etyki Medycznej PAU), który w swym akcie moralnym, zatytułowanym Dobre obyczaje w nauce - Zbiór zasad i wytycznych (PAN, Warszawa 1994) w rozdziale 2. - Pracownik nauki jako twórca, w punkcie 2.5. stwierdza: Badania naukowe należy prowadzić w sposób nie uwłaczający godności człowieka i nie naruszający zasad humanitarnych. (...) Badania na zwierzętach należy prowadzić tak, aby nie zadawać im cierpienia. W przypadku badań dolegliwych obowiązkiem pracownika nauki jest analiza konieczności takich badań, ograniczenie ich rozmiaru i zminimalizowanie stopnia ich dolegliwości.

Poczynania prof. Szyszki stanowiły znaczącą część współudziału Polski w sformułowaniu ogłoszonej przez UNESCO w Paryżu w 1978 r. Światowej Deklaracji Praw Zwierzęcia. Prof. Gibiński aktywnie uczestniczy w wielu poczynaniach na rzecz obrony praw zwierząt doświadczalnych w kraju, mających nas zbliżyć do wymogów światowych.

Śląska Akademia Medyczna - największa w kraju (84 kliniki, 1500 pracowników naukowo-dydaktycznych, 4000 studentów) ma również największą zwierzętarnię doświadczalną.

Andrzej Kopliński
1 Maja 46/6
41-300 Dąbrowa Górnicza
62-22-83

Od 1993 roku staramy się zainteresować tym problemem europejską opinię publiczną i międzynarodowe organizacje ochroniarskie.

Ostatnio udało nam się nawiązać kontakt z mającą siedzibę w Niemczech fundacją EURONATUR, która zajmuje się prowadzeniem na szeroką skalę przedsięwzięć ochroniarskich: w Polsce m.in. renaturyzacją bagiennej doliny Narwi natomiast na Węgrzech również wykupem i ochroną ostoi susła moregowanego. Fundacja wyraziła wstępne zainteresowanie pomocą w ochronie susła perełkowanego na terenie Polski. W grę wchodziłyby działania związane z wykupem ziemi czy też pomoc finansowa dla konkretnych zabiegów ochroniarskich np. prac pielęgnacyjnych w biotopie itp.

Z naszej strony zamierzany powołać do życia organizację społeczną, która podjęłaby się koordynacji tego typu żądań.

Wszystkie osoby zainteresowane pomocą lub chcące służyć dobrą radą...
zapraszamy do współpracy
Maciej Zimowski Grzegorz Leśniewski
Popiełuszki 105 Jakubowice Konińskie 1c/5
15-641 Białystok 21-003 Ciecierzyn (k. Lublina)
/ 0-85/61-67-68, bird@alfa.nask.bialystok.pl ( 0-90/23-61-81

Kot jest zwierzęciem mięsożernym i nie zmieni tego nic. Naturalne dla kota jest polowanie na małe zwierzęta i zjadanie ich. Proces udomowienia nieco kota wynaturzył i przytępił jego łowne instynkty, szczególnie w mieście, w mieszkaniu, gdzie na myśliwego czeka pełna miska. Właśnie wokół tej miski kręcę moje rozważania.

Tak się stało, że wybraliśmy na swoich towarzyszy zwierzęta drapieżne: kota i psa. A może to one wybrały nas? To my jednak doprowadziliśmy do nadmiernego rozmnożenia tych zwierząt, zapewniając im opiekę, jedzenie, ochronę przed silniejszymi osobnikami. Tylko wśród wtórnie zdziczałych psów i kotów występuje selekcja, która rządzi liczebnością tej populacji w warunkach naturalnych. Za ten stan rzeczy odpowiadamy my, ludzie, a nie chcemy tego faktu na co dzień dostrzegać.

Wiem, że dla mnie naturalnym pokarmem są owoce i warzywa i karmienie zwierzęcia mięsożernego nie jest łatwą czynnością, budzi wątpliwości, uwiera. Fakt, że zaopiekowałam się drapieżnikiem i akceptacja jego odmienności pomaga mi znieść świadomość, że pozwalam zabijać dla niego inne zwierzęta, hodowane w nienaturalnych warunkach, męczone przez większość swego krótkiego życia. Właśnie dla mojego przyjaciela.

Produkcja pokarmu dla zwierząt to w tej chwili ogromny, rozwijający się przemysł. Niezależnie od tego, czy korzystam z żywności przetworzonej i "kompletnej", czy kupuję mięso - zapewniam popyt na śmierć zwierząt hodowlanych. Pozwalam na wycinanie lasów pod nowe pastwiska i uprawy, z których plony nie są przeznaczone dla niedożywionych ludzi, tylko (pośrednio) dla mojego przyjaciela.

W tej chwili wytwarzanie żywności dla zwierząt stanowi margines przemysłu mięsnego. "Lwia część" przypada mieszkańcom krajów wysoko rozwiniętych.

Weźmy jednak najbardziej optymistyczny z wariantów przyszłości - takie marzenie dyskryminowanego dziś roślinożernego człowieka. Przypuśćmy, że nastąpi odwrócenie proporcji wegetarian do ludzi jedzących mięso (nie muszę chyba zaznaczać, że jest to wizja dalekiej przyszłości). Przypuśćmy, że nastąpi powolna, ale radykalna redukcja hodowli zwierząt, a marchewka z groszkiem będzie głównym daniem na imieninach u cioci. Bez wątpienia nie jest to pokarm przeznaczony dla zwierząt drapieżnych. Co wtedy dostanie kotek i piesek, kręcące się pod stołem pospołu? (Ludzie z mojej wizji wszyscy, jak jeden mąż, kochają zwierzęta. Pożądanie ich mięsa zastąpili bezgraniczną miłością i współczuciem dla swoich Mniejszych Braci. Każdy więc chce się opiekować jakimś zwierzątkiem.) Czy zatem wystąpi konieczność prowadzenia specjalnego chowu zwierząt dla zwierząt? Czym wykarmimy tak ogromną populację naszych pupili? A może przestawimy je na dania jarskie, podobnie jak nasi ojce przestawili się dawno temu na mięso? W końcu jakoś dało się z tym wytrzymać, dopóki ludzie nie rozmnożyli się do granic możliwości naszej karmicielki - Ziemi.

Możemy również pozbawić psy i koty naszej wielowiekowej kurateli i pozostawić je sobie samym. Niech polują swobodnie po lasach (które w przyjętym wariancie zamieniają się w nieprzebyte puszcze), zastępując współczesnych nam myśliwych i kłusowników. Tak przecież dzieje się teraz na wsi. Oszczędny gospodarz spuszcza z łańcucha swego niewolnika w nocy - niech się chudzina dożywi w pobliskim zagajniku. Kłopot w tym, że takiego psa-kłusownika ustrzelić może z wysokości swej ambony bystrooki myśliwy. Ma do tego pełne prawo, przecież chroni dzikie zwierzęta przed osobnikami nie zrzeszonymi w kole łowieckim. Chroni przede wszystkim dla siebie.

Dużo wzruszeń dostarcza obserwacja troskliwego myśliwego podczas dokarmiania zwierzyny płowej i dzików zimą. Człowiek ze strzelbą nie da zginąć z głodu przemarzniętym zwierzaczkom. Pomoże przetrwać im po to, by móc później "uregulować ich pogłowie". Czasem tuż przy paśniku. Nie za blisko, żeby świeży zapach krwi nie spłoszył następnych amatorów darmowej stołówki. No, może nie całkiem darmowej - przecież nic nie ma za darmo.

Wcześniej myśliwy wraz z leśnikiem i kłusownikiem "uregulowali pogłowie" wilków i rysi, które z kolei regulowały pogłowie przeżuwaczy i zajęcy. W tym schemacie ciasno było człowiekowi, który działa z typowym dla siebie rozmachem - ukatrupił więc konkurencję.

Człowiek przestał polować z konieczności, żeby napełnić pusty brzuch (to takie niskie...), teraz poluje dla przyjemności, pomagając jednocześnie rolnikom w ochronie upraw i samym zwierzętom w trudnym procesie przetrwania. Niektórzy ludzie w taki właśnie sposób radzą sobie ze swoją agresją, złością, przerażeniem, a są przecież inne, nieszkodliwe dla otoczenia sposoby rozładowania. Można iść na siłownię, grać w futbol, walić pięściami w tapczan albo głową a mur... Zdaje się, że nie lubię myśliwych i dorabianej do ich działań ideologii. Trzeba mi skopać jakiś materac (w zastępstwie), choć nie sądzę, abym mogła ich dzięki temu pokochać.

Tak oto przeszłam od półki z żarciem dla zwierząt do psychoanalizy. Tylko co dam mojej kici na obiadek?

Iza Żukowska
Dworcowa 16/56
10-436 Olsztyn
0-88/33-76-40

• Niech występują psy bezdomne z ulicy lub schronisk. Psy lubią tresurę, są "z założenia" zależne od człowieka, jest ich dużo, dużo się nauczą i zrobią za jedzenie i poczucie spełniania zadania. Można by wtedy nawet reklamować taki cyrk kundli! Zamiast "prześlicznych" pudelków lub, co gorsza, dzikich zwierząt.

W CZYM RZECZ?

Abstrahuję w tym momencie od zagadnienia czy fałszywy wykaz "produktów nie testowanych na zwierzętach" był rozprowadzany z premedytacją, czy też w "dobrej wierze". Pewne natomiast jest, że popularne ostatnio wyrażanie przekonania o wzrastającej dojrzałości i profesjonalizmie niektórych grup jest w tym świetle chyba nie na miejscu.

KTO ZROBIł BALONA
Z EKOLOGÓW?

• Jeżeli, na przykład, firma Gillette napisałaby na piance do golenia "Wyrób nie testowany na zwierzętach" - to jest to prawda! Bowiem żaden konkretny wyrób nie jest nigdy testowany na zwierzętach; testuje się co najwyżej prototyp danego produktu.

• Nawet jeżeli dana firma napisze, że "prototypy ich produktów nie były testowane na zwierzętach", nadal nie znaczy to, że ich wyroby są "czyste". Zazwyczaj bowiem testowane były substancje użyte później do produkcji danego kosmetyku.

• Jeżeli firma w swoich reklamowych katalogach pisze: "Nasze przedsiębiorstwo nie testuje swoich produktów i półproduktów na zwierzętach", to nadal nie znaczy, że ich wyroby nie miały udziału w wiwisekcji. Często zdarza się, że dana firma zleca wykonanie wiwisekcji innym instytutom.

• Wyrażenie "Ten produkt ani jego substancje nie były testowane na zwierzętach" jest w pewnym kontekście kłamstwem; raczej każda substancja była przez kogoś kiedyś gdzieś testowana na zwierzętach (choćby sto lat temu). Dlatego też większość zachodnich organizacji opracowujących wykazy, przyjmuje, że produkt "wolny od okrucieństwa" to ten, którego składniki nie były testowane w przeciągu ostatnich 5 lat.

• Jeżeli znajdziemy na produkcie napis: "Produkt i jego składniki nie były testowane na zwierzętach ani przez naszą firmę, ani przez żadną inną instytucję czy osobę" - to oczywiście również nie świadczy, że nabycie tego produktu jest etyczne. Wszystkie pozostałe wyroby tej firmy mogą być testowane! Chodzi więc nie o "produkty nie testowane na zwierzętach", ale o "firmy nie testujące na zwierzętach".

• Jeżeli dana firma nie testuje swoich wyrobów i substancji na zwierzętach (ani nie zleca tego innym), to jeszcze nie znaczy, że jest "cruelty-free" (wolna od okrucieństwa), gdyż "not tested on animals" nie jest tym samym, co "cruelty-free". (Niektóre substancje nie są testowane na zwierzętach, ale uzyskuje się je w wyniku zabiegu, który niczym się od klasycznej wiwisekcji nie różni. Przykładem może być uzyskiwanie melatoniny z mózgów żywych zwierząt lub uzyskiwanie żółci z również żywych niedźwiedzi. Zwierzęta te są stłoczone w klatkach dopasowanych do wielkości ciała; do narządów wewnętrznych wprowadza się metalowe rurki, które odsysają produkowaną żółć, a eksploatacja takiego misia trwa całe tygodnie, póki nie skona. Substancje tego typu są szczególnie cenione w Chinach, USA, Korei Południowej, Tajwanie i wielu innych krajach. Moda na takie medykamenty rozprzestrzenia się jednak po całym świecie). Zapomnijmy więc o wyrażeniu "not tested on animals", bo wszystkim nam chodzi przecież o firmy "wolne od okrucieństwa", prawda?

CO DALEJ?

Należy jednak pomyśleć o przyszłości. Jedynie ścisły bojkot zwyrodnialców z jednoczesną reklamą tych firm, które nie przyczyniają się do procederu wiwisekcji, może odnieść jakiś skutek. Rynek "cruelty-free" powstanie tylko wtedy, gdy znajdzie się wystarczająco duży popyt, a ten z kolei musi być wspomagany reklamą (firmy "cruelty-free" powinniśmy reklamować nie "z pewną dozą nieśmiałości" jak dotychczas, ale z pełną śmiałością). Do zwyrodnialców trzeba mówić ich własnym językiem, tj. pieniądzem (czyli zastosować metodę kija i marchewki). Odwoływanie się w tym przypadku do etyki i współczucia odniesie raczej marny skutek i jest chyba przecenianiem ich człowieczeństwa.

Co do wykazu polskich firm "cruelty-free", to będzie on dostępny na początku wakacji; jeżeli zaś chodzi o wykaz zagranicznych firm "cruelty-free", to można go zdobyć wysyłając na adres Misji znaczek zwrotny (prace są już na ukończeniu; zdradzę tylko, że na liście pozytywnej nie ma firmy L'Oréal, a umieszczenie jej tam przez niektórych było pomyłką nie tylko polskich organizacji).

Robert Surma

Dlatego uruchomiono kampanię przeciwko temu przedsięwzięciu. Kieruje nią BUAV (British Union for the Abolition oVivisection), która domaga się, aby eko-etykieta była przyznawana tylko tym firmom, które nie testują swoich wyrobów na zwierzętach. Jeżeli chciałbyś wspomóc swoim głosem tą kampanię, możesz to uczynić poprzez osobiste wysłanie pocztówki lub listu ze swoim protestem (znaczek: tylko 1 zł!). Oto angielski tekst protestu rozprowadzany przez BUAV:
Dear Dr Nelson
I understand that animal tested cosmetics and household products will be eligible for awards under the European Union Ecolabelling scheme. I believe that giving this "seal oapproval" to animal testing will mislead consumers and discredit the award. Instead, the Ecolabelling scheme should support the European Union's targets oa 50% reduction in animal experiments by the year 2000 and the ending ocosmetics tests on animals from January 1998, by rewarding the many companies which produce genuinely "green" products without animal testing.

Po tym tekście podaj swoje dane, adres, datę. Tekst wyślij na adres:
Dr Elizabeth Nelson
Chair
UK Ecolabelling Board
7th Floor
Eastbury House
30-34 Albert Embankment
London
SE1 7TL

Robert Surma

W Holandii, pod koniec lat 70. liczbę zabijających się przez linie energetyczne ptaków szacowano na 1 mln rocznie, w Danii i Norwegii na około 800 tys. rocznie. Najbardziej alarmujące szacunki przedstawiono jednak odnośnie Republiki Federalnej Niemiec, gdzie kilku badaczy sugerowało liczbę 30 mln (!) ofiar w ciągu roku. Ile ptaków ginie tak w Polsce? Tego, niestety, jeszcze dobrze nie wiemy. Trudno nawet wskazać poprawnie, jakie gatunki są najbardziej narażone, choć wyniki uzyskane z obrączkowania ptaków sugerują, że w głównej mierze dotyczy to bociana białego. Wiemy też, że ornitolodzy znajdowali i inne gatunki - oczekujemy wszelkich informacji na ten temat, a szczególnie:

1. Informacji o zabitych poprzez kolizję ptakach (gatunek, data, miejsce, środowisko, informacją o linii). Wdzięczni będziemy nawet za fragmentaryczne wiadomości.

2. Poszukujemy wycinków z lokalnej prasy na ten temat.

3. Jeśli znasz gniazda ptaków założonych na słupach (poza bocianem białym), to napisz do nas - im też można pomóc.