Edukacja do zrównoważonego rozwoju człowieka i środowiska - podejście psychosyntezy
Zrównoważony rozwój jest pojęciem bardzo szerokim. Wymaga integracji wielu dziedzin, zarówno nauki, jak i praktyki, ukazywania tysięcy zależności i punktów widzenia, jak i konkretnych działań społecznych i ich wzajemnego harmonizowania i znajdowania czynników równoważenia. Kluczowym warunkiem wprowadzania w życie zasad zrównoważonego rozwoju, zarówno dla ochrony środowiska przed totalną degradacją, jak i dla zachowania go w niezmienionym stanie dla przyszłych pokoleń, jest edukacja społeczna1). Została ona zapisana w wielu dokumentach międzynarodowych i krajowych, jako efekt Konferencji Szczytu Ziemi w 1992 r. w Rio de Janeiro. Tego rodzaju edukacja ma dążyć do naprawy ekosystemu od poziomu lokalnego do globalnego, ale także ma spowodować zmianę społecznej świadomości w kierunku innego stylu życia, uczenia każdej indywidualnej jednostki (pojedynczego obywatela) – od dziecka / ucznia zaczynając – zrozumienia zasad zrównoważonego rozwoju, nowych zachowań i wartości, które wspierają „zdrowe i efektywne życie w harmonii ze środowiskiem”.2)
Co znaczy zrównoważony rozwój? Znaczy harmonijny, naturalny proces wzrostu, odnoszący się do wszystkich sfer funkcjonowania człowieka: zmysłów, fizycznego, emocjonalnego, intelektualnego, intuicyjnego, wolitywnego, etycznego, w konsekwencji prowadzący do zbudowania zdrowej osobowości dziecka → dorosłego → rodziny → społeczności→ środowiska. Oznacza to, że dotyczy on każdego człowieka. Edukacja do zrównoważonego rozwoju wymaga włączenia indywidualnego rozwoju i samoświadomości. Zdrowe środowisko zaczyna się od zdrowego indywidualnego człowieka. Nie możemy mówić o zdrowiu i zrównoważonym rozwoju osobno, pozbawiając ich szerszego kontekstu bez włączania holistycznie widzianego zdrowia i rozwoju człowieka i planety.
Od 1997 r. Stowarzyszenie „Edukacja dla Przyszłości”, a następnie Instytut Psychosyntezy – Centrum Wspierania Zrównoważonego Rozwoju Człowieka, w swoich programach edukacyjnych, opartych o psychosyntezę, kładą nacisk na świadome kształtowanie takiego modelu całościowej (holistycznej) edukacji, która w przyszłości może dać pozytywne następstwa dla pojedynczej jednostki i środowiska, podkreślając zasadę Hipokratesa, zastosowaną w całej edukacji: po pierwsze nie szkodzić. Jest to ustawiczna edukacja, trwająca całe życie, zaczynająca się od najmłodszych lat, ucząc jak być zdrowym (promocji zdrowia), jak sobie nie szkodzić, a co za tym idzie – innym i środowisku, jak żyć w zgodzie ze sobą, innymi i otaczającym światem. Edukacja tego rodzaju zaczyna się więc od jednostki, promując jej całościowo rozumiane zdrowie i zrównoważony rozwój, co w efekcie przekłada się na aktywność społeczną, dla wspierania zdrowia i zrównoważonego rozwoju.
W centrum uwagi zrównoważonego rozwoju jest więc człowiek, jego harmonijny rozwój i w efekcie aktywność dla wspierania zdrowego środowiska. Podstawowym priorytetem edukacyjnym staje się więc zrozumienie pojęcia zdrowia w szerszej perspektywie – od zdrowia indywidualnego do globalnego. Zdrowie wymaga zdolności do efektywnego zarządzania zarówno w kontekście środowiska, poszukiwania zależności zdrowia fizycznego, biologicznego, psychicznego, ekonomicznego i społecznego. Wymusza to uwzględnienie nie tylko czystej wody, powietrza, urządzeń sanitarnych, zdrowego mieszkania itp., ale i indywidualnych postaw, zachowań i wartości, odpowiedniej żywności i zdrowego stylu życia, wzajemnych zależności ich od poziomu samoedukacji, samoświadomości ekologicznej i obywatelskiej.
Roberto Assagioli, twórca psychosyntezy (patrz hasło „psychosynteza” w Encyklopedii pedagogicznej XXI wieku), traktował ludzkie ciało jako wielki ekosystem o istotnym znaczeniu dla relacji ze wszystkimi ekosystemami kosmosu. Carla Brennan pisze, że kryzys ekologiczny wzywa nas do ratowania nie tyle jakiejś zewnętrznej planety, ale obudzenia i ratowania naszej natury. Powinniśmy żyć w harmonii i pokoju z innymi i środowiskiem. Mając wiele talentów i predyspozycji, możemy użyć ich zarówno do zniszczenia, jak i do wspierania życia. Właśnie to mamy wspierać, mając na uwadze zrównoważony rozwój każdego człowieka, bazując na psychosyntezie.
Prowadzone od 1998 r. programy zrównoważonego rozwoju, „edukacji siebie samych”, dla nauczycieli i dzieci, jak i dla innych środowisk, oparte są na psychosyntezie – psychologii całego człowieka, włączając jego duchowy aspekt. Są to programy psychoedukacji, budzenia odpowiedzialności za swój własny rozwój i poczucie dobrostanu (zdrowie fizyczne i psychiczne), budowanie hierarchii wartości, znajdowanie własnej podmiotowości we wszystkich aspektach życia – osobistego, zawodowego i społecznego. Projekt włącza całościowy system promocji zdrowia (zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne, wychodząc od zdrowia indywidualnego do zdrowych relacji międzyludzkich i zdrowego środowiska). Staje się przez to programem zintegrowanym – właśnie „zrównoważonym”. W ten sposób poprawia jakość życia osobistego, buduje zdrowe relacje, związki, rodziny i zdrowsze społeczeństwo. Podnosi jakość życia poprzez promowanie zdrowego stylu w kontekście ochrony środowiska, postaw i zachowań, systemu wartości i etyki (zachowań proekologicznych). Wspiera budowanie społeczeństwa zrównoważonego rozwoju. Otwiera możliwości przygotowania edukatorów zrównoważonego rozwoju.
Świadomość ekologiczna to świadomość szeroko pojętego zdrowia. Jest to stałe równoważenie potrzeb zdrowotnych (w tym niematerialnych) człowieka i zachowania zdrowego środowiska. Do tego celu potrzeba głębokiego zrozumienia zasad zrównoważonego indywidualnego rozwoju i obudzenia wewnętrznej motywacji do ich wspierania – a więc wychodząc od siebie. Tego rodzaju podejście umożliwia kształtowanie zdrowych postaw i wartości, które zaczną tworzyć indywidualną i zbiorową tożsamość, rozpoczynając od pojedynczego człowieka: ucznia, nauczyciela na zbiorowości rodzinnej, społeczności lokalnej i otaczającym środowisku kończąc.
Nie ma bowiem edukacji ekologicznej bez wyjścia od siebie i jednocześnie myślenia globalnego, odczuwania i działania, łączenia tego, co z serca, umysłu i ducha, materialnego świata z głębokimi potrzebami ludzkimi i poszukiwania sensu życia na poziomie indywidualnym i globalnym. Tego rodzaju podejście staje się naturalnym dla człowieka w kontakcie z jego głęboką naturą, a wyjątkowo pomocną staje się psychosynteza, poszerzanie samoświadomości, emocjonalnego i humanistycznego wymiaru człowieka i świadomości ekologicznej.
My, edukatorzy początku XXI wieku, mamy świadomość odkryć fizyki kwantowej, a szczególnie tego, że stan naszego umysłu ma fundamentalny wpływ na stan środowiska i jest zarówno kluczem do indywidualnej edukacji, jak i ekologicznych działań i to zarówno wspierających, jak i destrukcyjnych.
Poprzez edukację społeczną, obejmującą wszystkich, zasady zrównoważonego rozwoju mogą przekładać się na konkretną aktywność w danym środowisku: od kształtowania zdrowego stylu życia w klasie, zdrowego zachowania, nawyków, postaw sprzyjających ochronie zdrowia i życia we wszystkich jego przejawach, poprzez przygotowanie do partnerstwa i współdziałania w szkole, po oddziaływania rodzinne, zawodowe, na społeczności lokalnej i liderach ochrony środowiska kończąc.
Istotą ekorozwoju jako procesu jest zmiana mentalności i hierarchii wartości poszczególnego człowieka – z mieć (w sensie dóbr materialnych) – do być – gdzie wartości duchowe, estetyczne, emocjonalne zastępują część dóbr materialnych.
To właśnie stanowi sedno polityki oświatowej, wprowadzanej oddolnie, jako proces wychowania społecznego, od najniższego szczebla kształcenia, a szczególnie wychodząc od pojedynczego dziecka, ukierunkowanej na samodoskonalenie, samowychowanie, samodzielność, uczenie odpowiedzialności za siebie, swoje zdrowie i życie oraz zdrowie innych (środowisko), współdziałanie i partnerstwo. Jest to także wspieranie indywidualnych talentów, predyspozycji, odkrywania ich w sobie (edukacji do rozwoju), poczucia siebie i swoich możliwości, dla służenia swoimi działaniami innym, dla uświadamiania sobie kim jestem? Co robię? Dokąd zmierzam?
Poszerzanie samoświadomości pozwala na wyrażanie siebie dla innych, artykułowania własnej tożsamości, indywidualnych korzeni, a zwielokrotnione w ludziach (społecznej świadomości) prowadzi do pokazywania i konstruowania poczucia tożsamości lokalnej i narodowej.
Uświadamianie sobie swoich indywidualnych postaw i nawyków pozwala na zmiany, „aby nie szkodzić innym”, a to prowadzi do kształtowania postaw zbiorowych poprzez własny przykład, autorytet.
Tutaj sama rola nauczyciela / wychowawcy / edukatora jest bezprecedensowa. To on, mając poczucie siebie, swojej podmiotowości i tego, co robi, umie taką postawę zaszczepić innym, pobudzić do działania.
Edukacja to także „wydobywanie” (łac. educere - ujawnianie tego, co ukryte w środku) postaw twórczych, odnajdywania własnych mocnych stron, wypracowywania języka komunikacji, dla tworzenia nowej jakości – człowieka, środowiska i świata.
Jak wspomniałam wyżej, zrównoważony rozwój dziecka odnosi się do aspektów każdej zmiany, której podlega organizm i zaspokojenia dziecięcych potrzeb. Najbardziej fundamentalną jest potrzeba miłości i bezpieczeństwa, w tym atmosfera w domu, przedszkolu, szkole, wspierające harmonijne tworzenie osobowości, szczególnie jej psychoduchowego aspektu. Głównym zadaniem rodziców i nauczycieli jest uwrażliwienie na naturalne potrzeby dziecka, a nie ich ignorowanie, wspieranie wewnętrznej integralności.
Harmonijny wzrost jest więc złożoną koncepcją – jako świadome wspieranie rozwoju całego organizmu i ochrona wszystkich potrzeb dziecka – naturalnych i psychicznych, w kierunku zaspokojenia potrzeb fizycznych i psychoduchowych. Jest to edukacja dla przyszłości, której skutki będziemy widzieć dopiero w przyszłości (oby nie poprzez nasze błędy).
Roberto Assagioli powiedział: kiedy coś przychodzi na czas – jest to edukacja; gdy za późno – to terapia. Tak więc, aby zapobiec terapii – dla człowieka i środowiska – niezbędne jest rozpoczęcie jak najszybciej edukacji, w tym wychowania i samowychowania.
Współczesna nowa pedagogika winna być ściśle złączona z holistycznym paradygmatem i dotyczyć człowieka i jego miejsca we wszechświecie, głosić jedność wszystkich bytów. Nowa pedagogika powinna włączać zarówno dorosłych, jak i dzieci w jeden ciąg życia, niekończący się proces wzrastania, ponieważ jej celem jest tworzenie „jakości” człowieka i jego relacji z innymi i ziemią.
Naturalny świat jest nieograniczonym źródłem i podstawą zmysłowych doświadczeń człowieka. Nie można odcinać człowieka od korzeni jego życia i relacji. A. Jawłowska uważa, że sensoryczna deprywacja, mająca swe źródło w „ułomnej” edukacji, powoduje „odczłowieczanie” poszczególnej jednostki. Poprzez edukację psychologiczną, prowadzoną w oparciu o psychosyntezę, można przywrócić bardziej ścisłe, emocjonalne więzi nie tylko z naturą, ale z innymi ludźmi i samym sobą.
Holistyczna edukacja, jaką umożliwia psychosynteza, wspiera całego człowieka, zarówno jego umysł, serce, emocje, jak i ducha. Dzięki temu nauczanie staje się złączone z psyche, zmieniając zachowania i pomagając budować nową wizję świata.
Edukatorzy XXI wieku mają obowiązek pamiętać o obszarach nieświadomego umysłu, ze względu na jego ogromny wpływ na zachowania i uczenie. Nieobecność w edukacji odkryć takich dziedzin nauki, które opisują w sposób systematyczny i jednocześnie praktyczny doświadczenie człowieka, czyni samego uczącego się maszyną, pozbawioną potrzeb, emocji, wyobraźni i intuicji. To przynosi także neurologiczne zaburzenia. Świadomość to nie tylko to, kim jesteśmy na zewnątrz dla innych, ale to wszystko, co nas tworzy od środka.
Jednostka ludzka nie jest centrum wszechświata. Mamy jako ludzie specjalne dary: refleksyjną samoświadomość, patrzenie w przyszłość, planowanie i budowanie strategii, kreatywny geniusz, zdolność do działania poza świadomymi wyborami. Ludzkość może te dary użyć przeciwko samej sobie, może je jednak w sposób uświadomiony użyć dla swego dobra, tworząc zrównoważoną przyszłość dla wszystkich form życia na ziemi.
Wyżej przedstawione założenia spełnia holistyczna psychosynteza, umożliwiająca wzięcie pod uwagę nie tylko reperację (terapię) tego, co zostało do tej pory zniszczone, zdegradowane w zdrowiu i życiu człowieka i Ziemi, ale także wspomaganie indywidualnego dziecka w uczeniu nowych zachowań i postaw, promujących zdrowie i spokojne życie w harmonii ze środowiskiem.
Aby osiągnąć zrównoważony rozwój, potrzebna jest zrównoważona jednostka ze zrównoważoną osobowością, zdrowe rodziny, klasy, szkoła, miejsca pracy, zrównoważony biznes i przemysł, zrównoważona administracja i polityka, służące zrównoważonemu rozwojowi ziemi.
Referat wygłoszony na I Zachodniopomorski Kongres Edukacyjny „Edukacja - tradycje, rzeczywistość, przyszłość”. Ogólnopolska Konferencja: „Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju”, Szczecin, 7 września 2005 r.
PRZYPISY
1)Zarówno środowisko wymaga „naprawy”, wskutek nieprzemyślanych działań ludzkich, jak i w umysłach ludzi zakodowano, często nieświadomie, w toku wadliwego wychowania, wiele wzorców, dających „negatywne skutki” - i to należy odkodować, a więc naprawić a obecne pokolenia wychowywać inaczej (tu potrzebna edukacja, a tam terapia - zgodnie z zasadą psychosyntezy). Stąd mowię o edukacji społecznej - na masową skalę.
Por. Barbara Krygier, Holistyczne spojrzenie na rozwój i funkcjonowanie człowieka (Niekonwencjonalny człowiek XXI wieku), „Zielone Brygady. Pismo Ekologów” nr 7 – 8 (209 – 210)/ 2005, s. 26.
Co znaczy zrównoważony rozwój? Znaczy harmonijny, naturalny proces wzrostu, odnoszący się do wszystkich sfer funkcjonowania człowieka: zmysłów, fizycznego, emocjonalnego, intelektualnego, intuicyjnego, wolitywnego, etycznego, w konsekwencji prowadzący do zbudowania zdrowej osobowości dziecka → dorosłego → rodziny → społeczności→ środowiska. Oznacza to, że dotyczy on każdego człowieka. Edukacja do zrównoważonego rozwoju wymaga włączenia indywidualnego rozwoju i samoświadomości. Zdrowe środowisko zaczyna się od zdrowego indywidualnego człowieka. Nie możemy mówić o zdrowiu i zrównoważonym rozwoju osobno, pozbawiając ich szerszego kontekstu bez włączania holistycznie widzianego zdrowia i rozwoju człowieka i planety.
Od 1997 r. Stowarzyszenie „Edukacja dla Przyszłości”, a następnie Instytut Psychosyntezy – Centrum Wspierania Zrównoważonego Rozwoju Człowieka, w swoich programach edukacyjnych, opartych o psychosyntezę, kładą nacisk na świadome kształtowanie takiego modelu całościowej (holistycznej) edukacji, która w przyszłości może dać pozytywne następstwa dla pojedynczej jednostki i środowiska, podkreślając zasadę Hipokratesa, zastosowaną w całej edukacji: po pierwsze nie szkodzić. Jest to ustawiczna edukacja, trwająca całe życie, zaczynająca się od najmłodszych lat, ucząc jak być zdrowym (promocji zdrowia), jak sobie nie szkodzić, a co za tym idzie – innym i środowisku, jak żyć w zgodzie ze sobą, innymi i otaczającym światem. Edukacja tego rodzaju zaczyna się więc od jednostki, promując jej całościowo rozumiane zdrowie i zrównoważony rozwój, co w efekcie przekłada się na aktywność społeczną, dla wspierania zdrowia i zrównoważonego rozwoju.
W centrum uwagi zrównoważonego rozwoju jest więc człowiek, jego harmonijny rozwój i w efekcie aktywność dla wspierania zdrowego środowiska. Podstawowym priorytetem edukacyjnym staje się więc zrozumienie pojęcia zdrowia w szerszej perspektywie – od zdrowia indywidualnego do globalnego. Zdrowie wymaga zdolności do efektywnego zarządzania zarówno w kontekście środowiska, poszukiwania zależności zdrowia fizycznego, biologicznego, psychicznego, ekonomicznego i społecznego. Wymusza to uwzględnienie nie tylko czystej wody, powietrza, urządzeń sanitarnych, zdrowego mieszkania itp., ale i indywidualnych postaw, zachowań i wartości, odpowiedniej żywności i zdrowego stylu życia, wzajemnych zależności ich od poziomu samoedukacji, samoświadomości ekologicznej i obywatelskiej.
Roberto Assagioli, twórca psychosyntezy (patrz hasło „psychosynteza” w Encyklopedii pedagogicznej XXI wieku), traktował ludzkie ciało jako wielki ekosystem o istotnym znaczeniu dla relacji ze wszystkimi ekosystemami kosmosu. Carla Brennan pisze, że kryzys ekologiczny wzywa nas do ratowania nie tyle jakiejś zewnętrznej planety, ale obudzenia i ratowania naszej natury. Powinniśmy żyć w harmonii i pokoju z innymi i środowiskiem. Mając wiele talentów i predyspozycji, możemy użyć ich zarówno do zniszczenia, jak i do wspierania życia. Właśnie to mamy wspierać, mając na uwadze zrównoważony rozwój każdego człowieka, bazując na psychosyntezie.
Prowadzone od 1998 r. programy zrównoważonego rozwoju, „edukacji siebie samych”, dla nauczycieli i dzieci, jak i dla innych środowisk, oparte są na psychosyntezie – psychologii całego człowieka, włączając jego duchowy aspekt. Są to programy psychoedukacji, budzenia odpowiedzialności za swój własny rozwój i poczucie dobrostanu (zdrowie fizyczne i psychiczne), budowanie hierarchii wartości, znajdowanie własnej podmiotowości we wszystkich aspektach życia – osobistego, zawodowego i społecznego. Projekt włącza całościowy system promocji zdrowia (zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne, wychodząc od zdrowia indywidualnego do zdrowych relacji międzyludzkich i zdrowego środowiska). Staje się przez to programem zintegrowanym – właśnie „zrównoważonym”. W ten sposób poprawia jakość życia osobistego, buduje zdrowe relacje, związki, rodziny i zdrowsze społeczeństwo. Podnosi jakość życia poprzez promowanie zdrowego stylu w kontekście ochrony środowiska, postaw i zachowań, systemu wartości i etyki (zachowań proekologicznych). Wspiera budowanie społeczeństwa zrównoważonego rozwoju. Otwiera możliwości przygotowania edukatorów zrównoważonego rozwoju.
Świadomość ekologiczna to świadomość szeroko pojętego zdrowia. Jest to stałe równoważenie potrzeb zdrowotnych (w tym niematerialnych) człowieka i zachowania zdrowego środowiska. Do tego celu potrzeba głębokiego zrozumienia zasad zrównoważonego indywidualnego rozwoju i obudzenia wewnętrznej motywacji do ich wspierania – a więc wychodząc od siebie. Tego rodzaju podejście umożliwia kształtowanie zdrowych postaw i wartości, które zaczną tworzyć indywidualną i zbiorową tożsamość, rozpoczynając od pojedynczego człowieka: ucznia, nauczyciela na zbiorowości rodzinnej, społeczności lokalnej i otaczającym środowisku kończąc.
Nie ma bowiem edukacji ekologicznej bez wyjścia od siebie i jednocześnie myślenia globalnego, odczuwania i działania, łączenia tego, co z serca, umysłu i ducha, materialnego świata z głębokimi potrzebami ludzkimi i poszukiwania sensu życia na poziomie indywidualnym i globalnym. Tego rodzaju podejście staje się naturalnym dla człowieka w kontakcie z jego głęboką naturą, a wyjątkowo pomocną staje się psychosynteza, poszerzanie samoświadomości, emocjonalnego i humanistycznego wymiaru człowieka i świadomości ekologicznej.
My, edukatorzy początku XXI wieku, mamy świadomość odkryć fizyki kwantowej, a szczególnie tego, że stan naszego umysłu ma fundamentalny wpływ na stan środowiska i jest zarówno kluczem do indywidualnej edukacji, jak i ekologicznych działań i to zarówno wspierających, jak i destrukcyjnych.
Poprzez edukację społeczną, obejmującą wszystkich, zasady zrównoważonego rozwoju mogą przekładać się na konkretną aktywność w danym środowisku: od kształtowania zdrowego stylu życia w klasie, zdrowego zachowania, nawyków, postaw sprzyjających ochronie zdrowia i życia we wszystkich jego przejawach, poprzez przygotowanie do partnerstwa i współdziałania w szkole, po oddziaływania rodzinne, zawodowe, na społeczności lokalnej i liderach ochrony środowiska kończąc.
Istotą ekorozwoju jako procesu jest zmiana mentalności i hierarchii wartości poszczególnego człowieka – z mieć (w sensie dóbr materialnych) – do być – gdzie wartości duchowe, estetyczne, emocjonalne zastępują część dóbr materialnych.
To właśnie stanowi sedno polityki oświatowej, wprowadzanej oddolnie, jako proces wychowania społecznego, od najniższego szczebla kształcenia, a szczególnie wychodząc od pojedynczego dziecka, ukierunkowanej na samodoskonalenie, samowychowanie, samodzielność, uczenie odpowiedzialności za siebie, swoje zdrowie i życie oraz zdrowie innych (środowisko), współdziałanie i partnerstwo. Jest to także wspieranie indywidualnych talentów, predyspozycji, odkrywania ich w sobie (edukacji do rozwoju), poczucia siebie i swoich możliwości, dla służenia swoimi działaniami innym, dla uświadamiania sobie kim jestem? Co robię? Dokąd zmierzam?
Poszerzanie samoświadomości pozwala na wyrażanie siebie dla innych, artykułowania własnej tożsamości, indywidualnych korzeni, a zwielokrotnione w ludziach (społecznej świadomości) prowadzi do pokazywania i konstruowania poczucia tożsamości lokalnej i narodowej.
Uświadamianie sobie swoich indywidualnych postaw i nawyków pozwala na zmiany, „aby nie szkodzić innym”, a to prowadzi do kształtowania postaw zbiorowych poprzez własny przykład, autorytet.
Tutaj sama rola nauczyciela / wychowawcy / edukatora jest bezprecedensowa. To on, mając poczucie siebie, swojej podmiotowości i tego, co robi, umie taką postawę zaszczepić innym, pobudzić do działania.
Edukacja to także „wydobywanie” (łac. educere - ujawnianie tego, co ukryte w środku) postaw twórczych, odnajdywania własnych mocnych stron, wypracowywania języka komunikacji, dla tworzenia nowej jakości – człowieka, środowiska i świata.
Jak wspomniałam wyżej, zrównoważony rozwój dziecka odnosi się do aspektów każdej zmiany, której podlega organizm i zaspokojenia dziecięcych potrzeb. Najbardziej fundamentalną jest potrzeba miłości i bezpieczeństwa, w tym atmosfera w domu, przedszkolu, szkole, wspierające harmonijne tworzenie osobowości, szczególnie jej psychoduchowego aspektu. Głównym zadaniem rodziców i nauczycieli jest uwrażliwienie na naturalne potrzeby dziecka, a nie ich ignorowanie, wspieranie wewnętrznej integralności.
Harmonijny wzrost jest więc złożoną koncepcją – jako świadome wspieranie rozwoju całego organizmu i ochrona wszystkich potrzeb dziecka – naturalnych i psychicznych, w kierunku zaspokojenia potrzeb fizycznych i psychoduchowych. Jest to edukacja dla przyszłości, której skutki będziemy widzieć dopiero w przyszłości (oby nie poprzez nasze błędy).
Roberto Assagioli powiedział: kiedy coś przychodzi na czas – jest to edukacja; gdy za późno – to terapia. Tak więc, aby zapobiec terapii – dla człowieka i środowiska – niezbędne jest rozpoczęcie jak najszybciej edukacji, w tym wychowania i samowychowania.
Współczesna nowa pedagogika winna być ściśle złączona z holistycznym paradygmatem i dotyczyć człowieka i jego miejsca we wszechświecie, głosić jedność wszystkich bytów. Nowa pedagogika powinna włączać zarówno dorosłych, jak i dzieci w jeden ciąg życia, niekończący się proces wzrastania, ponieważ jej celem jest tworzenie „jakości” człowieka i jego relacji z innymi i ziemią.
Naturalny świat jest nieograniczonym źródłem i podstawą zmysłowych doświadczeń człowieka. Nie można odcinać człowieka od korzeni jego życia i relacji. A. Jawłowska uważa, że sensoryczna deprywacja, mająca swe źródło w „ułomnej” edukacji, powoduje „odczłowieczanie” poszczególnej jednostki. Poprzez edukację psychologiczną, prowadzoną w oparciu o psychosyntezę, można przywrócić bardziej ścisłe, emocjonalne więzi nie tylko z naturą, ale z innymi ludźmi i samym sobą.
Holistyczna edukacja, jaką umożliwia psychosynteza, wspiera całego człowieka, zarówno jego umysł, serce, emocje, jak i ducha. Dzięki temu nauczanie staje się złączone z psyche, zmieniając zachowania i pomagając budować nową wizję świata.
Edukatorzy XXI wieku mają obowiązek pamiętać o obszarach nieświadomego umysłu, ze względu na jego ogromny wpływ na zachowania i uczenie. Nieobecność w edukacji odkryć takich dziedzin nauki, które opisują w sposób systematyczny i jednocześnie praktyczny doświadczenie człowieka, czyni samego uczącego się maszyną, pozbawioną potrzeb, emocji, wyobraźni i intuicji. To przynosi także neurologiczne zaburzenia. Świadomość to nie tylko to, kim jesteśmy na zewnątrz dla innych, ale to wszystko, co nas tworzy od środka.
Jednostka ludzka nie jest centrum wszechświata. Mamy jako ludzie specjalne dary: refleksyjną samoświadomość, patrzenie w przyszłość, planowanie i budowanie strategii, kreatywny geniusz, zdolność do działania poza świadomymi wyborami. Ludzkość może te dary użyć przeciwko samej sobie, może je jednak w sposób uświadomiony użyć dla swego dobra, tworząc zrównoważoną przyszłość dla wszystkich form życia na ziemi.
Wyżej przedstawione założenia spełnia holistyczna psychosynteza, umożliwiająca wzięcie pod uwagę nie tylko reperację (terapię) tego, co zostało do tej pory zniszczone, zdegradowane w zdrowiu i życiu człowieka i Ziemi, ale także wspomaganie indywidualnego dziecka w uczeniu nowych zachowań i postaw, promujących zdrowie i spokojne życie w harmonii ze środowiskiem.
Aby osiągnąć zrównoważony rozwój, potrzebna jest zrównoważona jednostka ze zrównoważoną osobowością, zdrowe rodziny, klasy, szkoła, miejsca pracy, zrównoważony biznes i przemysł, zrównoważona administracja i polityka, służące zrównoważonemu rozwojowi ziemi.
Referat wygłoszony na I Zachodniopomorski Kongres Edukacyjny „Edukacja - tradycje, rzeczywistość, przyszłość”. Ogólnopolska Konferencja: „Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju”, Szczecin, 7 września 2005 r.
PRZYPISY
1)Zarówno środowisko wymaga „naprawy”, wskutek nieprzemyślanych działań ludzkich, jak i w umysłach ludzi zakodowano, często nieświadomie, w toku wadliwego wychowania, wiele wzorców, dających „negatywne skutki” - i to należy odkodować, a więc naprawić a obecne pokolenia wychowywać inaczej (tu potrzebna edukacja, a tam terapia - zgodnie z zasadą psychosyntezy). Stąd mowię o edukacji społecznej - na masową skalę.
2) 1. Białek E., Edukacja do zdrowia człowieka jako edukacja do zdrowia / ochrony Ziemi/Planety, materiały konferencyjne EKOFORUM. Krajowe Forum pozarządowych organizacji ekologicznych, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, seria A nr 24, Ciechocinek 24 - 25.10.1998.
2. Białek E., Sustainable Development and New Ways of Education, Conference on Sustainable Development, 2 - 4 April 2002, Prague.
2. Białek E., Sustainable Development and New Ways of Education, Conference on Sustainable Development, 2 - 4 April 2002, Prague.
Por. Barbara Krygier, Holistyczne spojrzenie na rozwój i funkcjonowanie człowieka (Niekonwencjonalny człowiek XXI wieku), „Zielone Brygady. Pismo Ekologów” nr 7 – 8 (209 – 210)/ 2005, s. 26.
Wydawnictwo „Zielone Brygady” - dobre z natury. Niektóre prawa zastrzeżone.